نیازمند شناخت ۱۵۰۰ ریشه زبان مادری هستیم

برنامه گفتگوی فرهنگی با موضوع «چالش های واژه گزینی در فرهنگستان ادب فارسی» با حضور سید ضیاء الدین هاجری رئیس انجمن پاسداری و پالایش زبان فارسی و عضو هیأت امنای بنیاد فردوسی و یاسر موحد فرد دبیر بنیاد فردوسی روی آنتن شبکه رادیویی گفتگو رفت.

در ابتدای این برنامه، هاجری درباره اهمیت واژه گزینی گفت: ما چیزی نزدیک به ۱۵۰۰ ریشه، ۶۰۰ پسوند و ۲۵۰ پیشوند داریم. تا به حال فردوسی با ۶۰ هزار بیت به میدانی آمد که اگر ۶۰ هزار واژه را در ۱۰ ضرب کنیم، برآینده آن ۶۰۰ هزار واژه است که هیچگاه چنین چیزی نداشتیم.

وی در رابطه با تلاش های استاد حسابی برای زبان فارسی توضیح داد: سراستاد حسابی مشخص کردند که تمام زبان های هند و ایرانی یک ساختار دارند که اگر در هم ضرب شوند ۲۲۵ هزار هزار واژه دارد و یک ۹۰۰ هزار واژه هم از تک ریشه هاست و دست کم هر زبان هند و ایرانی ۲۲۶ میلیون واژه دارد.

هاجری با بیان اینکه ما می توانیم در برابر هر واژه بیگانه در زبان سامی یک معادل بیاوریم، افزود: محسن شاملو برای هر واژه تازی ۳ معادل آورده است. ما باید ۱۵۰۰ ریشه، ۶۰۰ پسوند و ۲۵۰ پیشوند یاد بگیریم که نیازی به واژه های بیگانه نباشد. اگر این ۱۵۰۰ ریشه را یاد بگیریم، مقدمه ای برای شناخت زبان های دیگر خواهد شد.

رئیس انجمن پاسداری و پالایش زبان فارسی با اشاره به تغییر نام تجاری یک خوراکی مانند شکلات عنوان کرد: ما چیزی را به جای شکلات گفتیم که شگفت انگیز است و به جای شکلات می توانیم از«خورمک» استفاده کنیم. ما فرهنگ وندهای زبان فارسی و ساختاری واژگان فرانسه در سال ۷۷ را آماده کردیم و پس از آن به این فکر افتادیم که چه کاری انجام دهیم. از ۶۰ زبان به زبان ما فرهنگ بیگانه آمده است و کتابی به عنوان فرهنگ ۲۰ هزار واژه فارسی داریم که بیشترشان به دست استادان دانشگاه هاست.

وی در رابطه با انتخاب واژه های معادل فارسی که دیر بین مردم مصطلح می شود، گفت: علت این است که ساختار واژه ها درست نیست که دیر جایگزین و بین مردم جا می افتد و از طرف دیگر نیز شناختی روی فرهنگ زبان مادری نداریم.

هاجری خاطرنشان کرد: هر واژه بیگانه ای که به زبان فارسی آمده باشد بیگانه است. به عنوان نمونه، واژه "برخی" به معنای«قربان کسی شدن است»؛ پس اگر نمی دانیم به ناروا واژه های جایگزین انتخاب نکنیم. باید ریشه شناسی کنیم و هر واژه ای با توجه به مورد، زمان و مکان استفاده و انتخاب می شود. امروزه نیازمند شناخت ریشه های زبان مادری هستیم و اگر نشناسیم به جایی نمی رسیم.

در ادامه موحد فرد دبیر بنیاد فردوسی درباره عملکرد فرهنگستان زبان فارسی گفت: از آغاز که فرهنگستان راه اندازی شد، فشاری بود که انگار باید برای هر واژه بیگانه ای معادل پیدا کنند و اکثر استادانی که می توانستند در این رابطه کمک کنند، آنجا را ترک کردند و این به دلیل است که دچار نوعی مدیریت سلیقه ای شدیم.

وی درباره انتخاب نام ها با ذکر مثالی بیان کرد: مرداد به معنای مرگ و امرداد به معنای جاودانگی است. ناهید به معنای ناپاکی و آناهید به معنای پاکی است که دانش درستی درباره ریشه ها نداریم و به اشتباه آموزش دیدیم. در زبان عربی نیز حتی گفته می شود که ابتدا باید واژه ها را بیاموزیم و بعد مباحث مربوط به صرف و نحو مطرح می شود.

برنامه گفتگوی فرهنگی شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۲۰  روی آنتن شبکه رادیویی گفتگو می رود.