خبرنگار مهر با حضور در در یکی از درمانگاه های بیمارستان امام خمینی (ره) تهران وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران با هفتاد سال سابقه آموزشی یک روز آنها را در صفحات کاغذ ثبت می کند.
درمانگاه گوش و حلق و بینی ساعت 8:30 صبح، حدود 10 بیمار با کاغذهای شماره دار منتظر هستند که نوبتشان شود. دانشجویان، پزشکان و اساتید وارد درمانگاه شده اند و کم کم در اتاق های خود مستقر می شوند. درمانگاه از یک سالن انتظار کوچک و 7 اتاق تشکیل شده که اتاق بایگانی، محل استقرار پرسنل پرستاری، دو اتاق معاینه هم که در یکی دستیاران سال اول و دوم به همراه انترن ها می نشینند و اتاق دیگر که دو دستیار سال سوم و چهارم یا Chief Resident در آن حضور دارند، در یک طرف و در طرف دیگر راهرو اتاق استاد و اتاق جراحی سرپایی که شستشوی گوش و بخیه کشیدن قرار گرفته است.
ساعات اولیه صبح بیماران به آرامی وارد راهروی میان اتاق ها می شوند و با راهنمایی پرستاران روبروی انترن ها (کارورز) می نشینند . این دانشجویان سال های پایانی دوره دکتری عمومی خود را می گذرانند و نقش چندانی در درمان بیمار ندارند ، تنها تشخیص اولیه بر عهده این دانشجویان است و سپس به رزیدندت (دستیار تخصصی) سال اول و دوم ارجاع می دهند.
اکثریت بیماران مراجعه کننده به این درمانگاه را اقشار محروم جامعه تشکیل می دهند که با دفترچه های بیمه خدمات درمانی در دست منتظر ویزیت شدن هستند. بیشتر بیماران می دانند که این درمانگاه متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران است اما از سلسله مراتب انترن و رزدیدنت چندان آگاهی ندارند.
ساعت به سرعت می گذرد و تعداد بیماران به نحو چشمگیری زیاد می شود. پس از مدت کوتاهی که استاد و دستیار درباره یک بیمار به تبادل نظر می پرداختند با شلوغ شدن بیش از اندازه درمانگاه دیگر فرصتی برای گفتگوهای طولانی میان استاد و دستیار نیست و استاد به سرعت مجبور است برگه های عمل جراحی و تشخیص های دستیاران را تأیید و یا مطلبی به آن اضافه کند.
البته استاد حاضر در درمانگاه آن حدی از دانش برخوردار است که با دیدن بیمار و با یک بررسی ساده پی به مشکل بیمار می برد و دستیار را در تشخیص اش یاری می رساند اما حجم زیاد بیمار که دیگر مانند ساعات اولیه صبح با آرامش و ترتیب وارد اتاقش نمی شوند فرصتی برای ارائه نکته آموزشی به دستیار باقی نمی گذارد.
بیماران وقتی مورد سئوال قرار می گیرند از پذیرش توسط دانشجویان پزشکی ابراز ناراحتی نمی کنند و تا اندازه ای نیز برخورد خوبی با دانشجویان دارند اما برخی از بیماران زمانی که دستیار برای تشخیص بهتر آنها را به استاد ارجاع می دهد به شدت نسبت به تشخیص دستیار موضع می گیرند و با برخوردهای بعضاً توهین آمیز اعلام می کنند که دستیار چیزی از بیماری آنها متوجه نشده است.
سرپرستار بخش ENT که کلمه اختصاری درمانگاه گوش و حلق و بینی است، معتقد است حضور دانشجویان و دستیاران در درمانگاه و روند آموزش این افراد مطلوب است و به دلیل حضور استاد وضعیت درمانی تا اندازه ای بهتر از دیگر مراکز است.
وی در تشریح وضعیت حضور دانشجویان دوره کارورزی (انترن) و دستیاران (رزیدنت) می گوید: سه دسته افراد در درمانگاه آموزش می بینند، یک گروه دانشجویان دوره کارآموزی هستند که هیچ گونه ارتباطی با بیمار ندارند و تنها به همراه استاد برای مشاهده انواع مختلف بیماری به اینجا می آیند که این گروه در تابستان در درمانگاه حضور ندارند. گروه دیگر انترن ها یا کارورزها هستند که طبق لیست دانشکده برای آنها برنامه ریزی می شود و کشیک ها و زمان های حضور آنها در درمانگاه تعیین می شود.
این پرستار خاطرنشان می کند: لیست کشیک های انترن ها و دستیاران هر بخشی در بورد آنجا نصب می شود و رزیدنت های کشیک نیز در ساعت غیر کاری در پاویون مستقر هستند تا در صورت لزوم به درمانگاه مراجعه کنند. تعداد کشیک ها هم از سال های بالایی به سال پائینی ها کمتر می شود.
هر لحظه بر شلوغی درمانگاه اضافه می شود و در این میان برخی بیماران ناشکیبایی خود را با صداهای بلند اعلام می کنند. چندین دفترچه از سوی میله های آهنی حفاظ راهرو و سالن انتظار به این سو پرتاب می شود و حدود 50 نفر در فضای کوچک سالن می خواهند سریع تر خود را به بخش تشخیص برسانند پرسنل پرستاری به سرعت سعی می کنند تا بیماران را آرام کنند و بیماران اورژانسی را به درون اتاق ها راهنمایی می کنند.
دکتر "یاشا عمیدی" دستیار تخصصی رشته گوش و حلق و بینی که در هر چند دقیقه بیماران متعددی را مورد معاینه قرار می دهد و برای تکمیل پرونده بیمار به اتاق استاد وارد می شود، در خصوص نحوه و کیفیت آموزش دستیاری در این درمانگاه می گوید: در بیمارستان های آموزشی بخش درمان کاملاً بر بخش آموزش غلبه دارد در حالیکه استاد باید به طور کامل در آموزش دستیار تخصصی پزشکی دخالت داشته باشد.
وی که دستیار ارشد محسوب می شود و در سال آخر تحصیل می کند، ادامه می دهد: اینکه من روزی 30 بیمار ببینم و سال دوم 300 عمل لوزه انجام دهم تا چه اندازه در تکمیل آموزش دستیار موثر است، باید مورد بررسی دقیق تر نظام آموزشی قرار گیرد.
دکتر "عمیدی" اظهار می دارد: استاد باید در تمام مراحل دستیار را راهنمایی کند . اما اساتید در حجم بالای بیمار و وقت کم نمی توانند یک دستیار را به خوبی راهنمایی کنند. مطالب کتاب باید به نحو درستی به دستیار ارائه شود و و دانش کتاب به صورت عملی نشان داده شود در حالی که درمانگاه های شلوغ و تکرار بیماران و تعداد زیاد آنها تأثیری در آموزش ندارد.
وی می افزاید: در برخی از درمانگاه یک دستیار در روز تعداد مشخصی بیمار ملاقات می کند که این امر موجب می شود تا هم دستیار فرصت بهتری برای معاینه داشته باشد و هم استاد به نحو بهتری به ارجاع دستیار پاسخ دهد و به نظر می رسد راه حل خوبی برای کنترل تعداد بیماران در درمانگاه های شلوغ باشد.
این دستیار رشته تخصصی گوش و حلق و بینی ادامه می دهد: تکیه بر مقالات و پژوهش خوب است اما نمی توان توقع داشت که یک دستیار که یک روز در میان در درمانگاه و اتاق جراحی بسر می برد و باید در آموزش انترن ها هم همکاری کند، با بیمار هم رفتار خوبی داشته باشد، بتواند هر ماه تحقیقات گسترده ای هم انجام دهد.
وی در خصوص رابطه دستیاران با انترن ها (کارورزان) یادآور می شود: آموزش اصلی انترن ها بر عهده اساتید است اما در دانشگاه های تیپ یک با توجه به وجود دستیار بخشی از آموزش انترن ها نیز بر عهده دستیاران قرار می گیرد اما نظام آموزشی باید توجه داشته باشد که برخی از بخش های بالینی و درمانگاهی برای آموزش چندان قابل استفاده نیست زیرا یک انترن در این بخش مجبور است تنها به کارهای بسیار معمولی مانند بخیه کشیدن بپردازد که تکرار این امر هم به آموزش بیشتر او منجر نمی شود.
دکتر "ابراهیم رزم پا" عضو کمیته آموزش دستیاری دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص گوش و حلق و بینی که در این درمانگاه حضور دارد، درباره نحوه آموزش دستیاران تخصصی پزشکی می گوید: هر دستیار یک دفترچه دارد که تعداد بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار داده در آن ثبت می شود و همچنین بعد از عمل جراحی نظر استاد را بررسی می کند که چند درصد موفقیت آمیز بوده است یا خیر و عوارض احتمالی جراحی نیز بررسی می شود.
دکتر "رزم پا" یاد آور می شود: در حال حاضر در بخش گوش و حلق و بینی از روش Logbook برای ارزیابی دستیار تخصصی استفاده می شود و در واقع هر دستیار در سه بخش 50 نمره ای را باید کسب کند. نمره اول از Logbook، نمره دوم نظر استاد و نمره آخر نیز در امتحان کتبی ماهانه بدست می آید.
وی مهمترین ضعف آموزش درمانگاهی را کمبود فضای آموزشی، افزایش تعداد هر روزه بیماران و دانشجویان می داند و می گوید: درست است که آموزش درمانگاهی در آینده کاری یک پزشک عمومی و متخصص نقش مهمی دارد اما فضای درمانگاه ها اجازه ارائه مناسب آموزش را نمی دهد.
نکته ای که دکتر "رزم پا" به آن اشاره می کند کاملاً در این درمانگاه قابل مشاهده است، زمانی که یک کودک 8 ساله بر روی صندلی معاینه نشسته است به دلیل محدود بودن فضا، غیر از استاد تنها دو نفر دیگر قادر هستند مشکل کودک را مشاهده کنند و دیگر دانشجویان پشت سر همدیگر قرار گرفتند و عملاً چیزی مشاهده نمی کردند.
انترن ها یا کارورزان که در سال های پایانی دکتری عمومی خود هستند گروه دیگری از آموزش گیرندگان این درمانگاه را تشکیل می دهند. این گروه با کارت های عکسدار از دیگران متمایز می شوند.
برخی از آنها کارت های خود را داخل روپوش می گذارند و تنها در صورتی که از آنها خواسته شود آن را در معرض دید قرار می دهند و علت آن را نیز مشکلاتی می دانند که از سوی برخی بیماران برای آنها ایجاد شده است.
یکی از انترن ها می گوید: برخی بیماران نام ما را یاد می گیرند و توقع دارند هر زمان به بیمارستان مراجعه کردند ما برایشان کاری انجام دهیم.
مسئله مهم در این میان این است که دانشجویان دوره انترنی که در این درمانگاه حضور داشتند از اعتماد به نفس کافی در برخورد با بیمار برخوردار نبودند و نوعی کم رویی در برخورد با بیماران داشتند که باعث می شد برخی بیماران از این رفتار سوء استفاده کرده و برخوردهای تندی با آنها نزد پرسنل داشته باشند. البته باید توجه داشت تنها چند ساعت در یک درمانگاه ملاک نظر است.
یک روز شلوغ در درمانگاه گوش و حلق و بینی بیمارستان امام خمینی (ره) در قلب تهران بزرگ به پایان می رسد و استاد، دستیار، انترن و پرستاران در این چرخه آموزشی به فعالیت خود ادامه می دهند. در این میان بیمارانی که با علم و یا بدون علم به حضور این چرخه آموزشی پای به این مراکز درمانی می گذارند، رضایت و نارضایتی خود را تنها نسبت به نحوه ارائه خدمات ارائه می دهند و کاری با اینکه توسط استاد یا دستیار معاینه شده اند، ندارند. زیرا برای یک بیمار در درجه اول نحوه بهبودی و کیفیت ارائه خدمات درمانی مهم است.
دانشجوی پزشکی از زمانی که نام خود را در صفحات روزنامه می بیند و رویایش به حقیقت می پیوندد تا زمانی که از دانشگاه خارج می شود با دو تناقض بزرگ روبرو می شود. از همان روزهای اول، خانواده و اطرافیان دکتر صدایش می کنند اما بارها و بارها به آنها گوشزد می شود که در بخش های درمانی بیمارستان ها تنها دانشجو هستند و باید کار یاد بگیرند. دکترهای آینده با روپوش های سفید و اتیکت هایی بر روی آن که دوره تحصیلی آنها را یاد آور می کند، وارد بخش ها می شوند و کار روزانه خود را در کنار اساتید، پرستاران، بهیاران و نیروهای خدماتی آغاز می کنند. اینها اتیکت به روپوش سفید به عقبه و آینده خود افتخار می کنند اما بیمارانی که اتیکت آنها را می بینند چندان از اینکه تحت معاینه آنها قرار می گیرند خوشحال نمی شوند.
...............................................
گزارش : زهره بال
نظر شما