قصه بی پایان انتقال آب از دشت آیسک

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: سال‌ها پیش بود که چندین حلقه چاه آب برای تامین آب شرب فردوس در دشت آیسک که زخم فرونشست‌ها در آن نمایان است، حفر شد.

از همان زمان، صدای اعتراض مسئولان و مردم آیسک به علت استفاده غیر اصولی از این آب برای مصارف غیر شرب مثل مصرف گلخانه بلند بود و آنها خواستار کنترل آب خروجی از دشت بودند.

مردم آیسک مخالف تامین آب شرب نبودند و نیستند اما مخالف برداشت بی رویه و بی حساب و کتاب این آب هستند.

آنها معتقد هستند همان طور که چاه‌های کشاورزی مردم مجهز به کنتور هوشمند شده، چاه‌های آب شرب نیز باید مجهز به کنتور هوشمند شود و آب خروجی از دشت آیسک کنترل شود.

هنوز کسی پاسخی به اعتراض مردم نداده بود که باز مسئولان بحث انتقال مجدد آب از دشت بی جان آیسک را مطرح و داغ دل مردم را تازه کردند.

این قصه تلخ را پایانی نبود و مدتی است مردم مجدد شاهد حفر چاه جدید هستند.

 نگرانی ها از برداشت بی رویه آب از چهارمین دشت بحرانی کشور

مردم آیسک خواستار جلوگیری از حفر چاه در دشت بی جان آیسک شده و نسبت به عواقب تداوم حفر چاه وانتقال آب از این دشت بحران زده به شهرستان فردوس دل نگران هستند.

آنها از مسئولان محلی درخواست دارند با انتقال گلایه های مردم به مسئولان استانی و کشوری، فکری به حال کاهش منابع آبی و فرونشست زمین در این منطقه کنند.

یک کارشناس کشاورزی هم با ابراز تاسف از حفر چاه جدید در دشت بحران زده آیسک و مطرح کردن مجدد بحث انتقال آب و با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی برداشت آب از ۱۶حلقه چاه آب در آیسک گفت: برداشت سالانه ۱۶میلیون متر مکعبی کشاورزان آیسک از ۱۶چاه موتور به ۸ میلیون متر مکعب کاهش یافته ولی بدون محدودیت برای فردوس آب برداشت شده وبه مصارف مختلف می رسد.

محمد رضا خزایی افزود: کسی مخالف برداشت آب از دشت برای شرب مردم نیست اما وقتی می بینیم با این همه فشار و بحران آب شیرین انتقالی از این دشت برای مصارف غیر شربی مثل گلخانه به کار می رود نگرانی مردم افزایش می یابد.

به گفته وی اگر برای کشاورزان محدودیت ایجاد می شود چرا برای برداشت آب انتقالی به فردوس محدودیتی لحاظ نمی شود.

وی ادامه داد: تمام امید خود را از دست داده ایم و باز می شنویم مسئولان طرح انتقال آب به بیدسکان را مطرح کرده اند و این موجب نگرانی اهالی آیسک شده است.

جواد حاتمی یکی از محققان محلی نیز معتقد است در کنار راهکارهای مطرح شده در قرنی که به دلیل بحران آب «جنگ آب» در دنیا متصور است یکی از اقدامات، مدیریت مصرف آب به ویژه در بخش مصارف شهری و خانگی است.

تحقیقات نشان می دهد در مناطقی که مردم با بحران آب و کم آبی دست و پنجه نرم می کنند الگو پذیری و مدیریت مصرف بهتر بوده و مشارکت خوبی را در کاهش مصرف آب شاهد هستیم.

وی گفت: به نظر می رسد وقت آن است که با کاهش میزان آب موجود در شبکه شرب شهر فردوس و ایجاد کمبود تصنعی به سمت فرهنگ سازی و مدیریت مصرف و بهره وری بهینه آب حرکت کنیم.

فرونشست زمین و زخمی که التیام نیافت

وی با اشاره به فرونشست منطقه افزود: نشست زمین را به زلزله خاموش تشبیه کرده اند ولی هرگز تمهیدات امدادی و اعتبارات درمانی به گونه ای نبوده که این زخم را التیام بخشد.

این کارشناس رسانه با اشاره به اینکه به دلیل پنهان بودن بحران آب ونا آشنایی متولیان دولتی با عوارضی چون پدیده فرونشست زمین متاسفانه تصمیم گیری و اتخاذ تدبیر مطابق با واقعیت انجام نمی شود، تصریح کرد: بحران آب دریاچه ارومیه چون با چشم ملموس بود دیده شد و اولویت دولت یازدهم قرار گرفت ولی اینجا بحران دیده نمی شود وکسی هم به فکر نیست.

وی بر این عقیده است که این بحران آینده یک منطقه و یک یا چند شهرستان را تهدید می کند.

این کارشناس رسانه و امور اجتماعی با اشاره به پیامد کاهش سهمیه یا حقابه کشاورزان آیسک ادامه داد: کشاورزان منطقه چهار دهه قبل با فروش طلای دست همسران و فروش فرش زیر پای خود اقدام به خرید آب از چاه موتورهای قانونی حفر شده در دشت آیسک کرده و این سرمایه ملکی و حق قانونی آنها به دلیل اهمیت و جایگاهش به عنوان مهریه عروس ها و کمک زندگی فرزندانشان در نظر گرفته شده و علاوه بر افزایش تعداد سهامداران هر چاه موتور موجب افزایش خرده مالکی هم شده است.

وی اظهار کرد: با این حال، وزارت نیرو و آب منطقه ای خراسان جنوبی در راستای طرح تعادل بخشی منابع آبی دشت سرایان از چند سال قبل اقدام به کنتور گذاری چاه‌های آب کشاورزی و کاهش ۴۰ درصدی حقابه هر کشاورز کردند یعنی برداشت آب از چاه موتور که ملک شخصی افراد است از ۳۰مدار در سال به ۱۶مدار کاهش یافت این اقدام به معنی آن است که کشاورز از ۴۰درصد حق مسلم و قانونی خود محروم شده است و به جای انجام دو کشت در سال زراعی با این آب فقط می تواند یک کشت انجام دهد و طبیعتا از یک منبع درآمدی محروم شده است.

حاتمی تصریح کرد: با این تفاسیر کشاورزان منطقه آیسک با این طرح از درآمد ۸ میلیارد تومانی در سال محروم شده اند.

وی گفت: به نظر می رسد باید کاهش برداشت آب از این سفره همپای طرحی که به ضرر کشاورزان است در کنار دو شبکه ای شدن آب فردوس مطالعه شود و تامین آب از نقاط جایگزین در اولویت قرار گیرد.

کاهش ۵۰ درصدی مصرف آب

نایب رئیس شورای اسلامی شهر آیسک هم  در گفتگو با مهر گفت: حدود  ۲۰ سال پیش چند حلقه چاه با وجود مخالفت مردم در دشت آیسک حفر شد تا آب شرب شهرستان فردوس فراهم شود و از همان ابتدا هم مردم آیسک تاکید داشتند آب شرب فردوس دو شبکه ای شود تا در مصرف آب صرفه جویی شود ولی این مهم محقق نشد و اکنون این آب به مصارف غیر شرب مثل گلخانه، بلوک زنی و کشاورزی می رسد.

 حسن صنعتی با اشاره به اقدامات سال‌های گذشته برای کاهش عطش دشت آیسک افزود: کشاورزان آیسک مصرف آب کشاورزی را به ۵۰ درصد کاهش داده اند و مصرف آنها  با کنتورهای حجمی کنترل می شود و بر این اساس طرح انتقال آب از این دشت به شهرستانی دیگر غیرمنطقی است.

وی تاکید کرد: بهتر است مسئولان فرونشست‌های زمین را ببینند که هر سال در این منطقه درحال گسترش است و زندگی مردم را تهدید می کند و سپس تصمیم بگیرند.

وی یادآور شد: اگر مسئولان به فکر این دشت نباشند شاید تاچند سال دیگر جمعیت این منطقه کاهش غیرقابل جبرانی داشته باشد.

صنعتی پیگیری و اقدام جدی برای دو شبکه ای کردن آب آشامیدنی شهرستان فردوس و تامین آب شرب  از محل موقوفه بلده و دیگر منابع آبی شهرستان فردوس را خواستار شد.

نایب رئیس شورای اسلامی شهر آیسک تصریح کرد: شهرستان فردوس به روایت آمار وارقام به اندازه نیمی ازکل چاه موتورهای کشاورزی آیسک آب شرب  مصرف می کند که این آب از دشت آیسک تامین می شود با این حال باز هم برخی به دنبال این هستند که مجدد طرح انتقال آب را کلید بزنند.

وی ادامه داد: در حالی که منابع عظیم آبی و مجتمع آب رسانی در شهرستان فردوس به وفور وجود دارد جای سوال است که چرا آب روستای بیدسکان ازاین منابع تامین نمی شود.

جابه‌جایی خارج از عرف

پیگیری خبرنگار ما حاکی از آن است  که در گفتگوی تلفنی حسن صنعتی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر آیسک با مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی وی شدیدا نسبت به جا به جایی چاه بامتراژخارج از عرف و قانون در دشت آیسک انتقاد کرد و هشدار داد.

وی تاکید کرد: اگر این جریان ادامه دار باشد و مسئولان به خواسته‌های مردم محروم آیسک توجه نکنند باید منتظر خالی شدن منطقه از سکنه باشند.

در این گفتگو مهندس امامی قول پیگیری سریع و حضور در آیسک برای بررسی مسئله از نزدیک را داد.

دشت سرایان جزو ۴ دشت فوق بحرانی کشور

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی نیز در بازدید از دشت آیسک  گفت: وسعت نشست زمین در دشت سرایان به ۴۰ کیلومتر رسیده است.

ابوالحسن میر جلیلی افزود: دشت سرایان جزو ۴ دشت فوق بحرانی کشور است که از سال ۹۲ دچار فرونشست شده است.

وی برداشت بی رویه آب در دشت سرایان را علت اصلی پدیده فرونشست اعلام و بیان کرد: در کنار تشدید خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها، همچنان شاهد اضافه برداشت ۱۳۰ میلیون متر مکعبی آب از سفره‌های زیر زمینی هستیم.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی اضافه کرد: در دو سال گذشته با کمک دولت در نصب کنتور هوشمند و همت کشاورزان در اجرای سیستم های آبیاری نوین، کسری مخازن استان از ۱۸۰ به ۱۳۰ میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده که ۵۰ میلیون متر مکعب صرفه جویی را به دنبال داشته است.

میرجلیلی با بیان این که هم اکنون ۳ دشت در شهرستان‌های سرایان، قاین و فردوس با پدیده فرونشست رو به رو هستند، افزود: به منظور جبران خسارات فرونشست به زیرساخت ها ۱۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که در کوتاه مدت جوابگوی بخشی از این خسارات است.