به گزارش خبرنگار مهر، قرآن کتابی است که راهنمای بیش از یک پنجم ساکنان زمین به شمار می آید و مهم ترین متنی است که اخلاق، حقوق و آداب و اعمال اسلامی از آن به دست می آید. کتاب حاضر به زبانی روان برای آشنایی بیشتر دانشجویان رشته های الهیات و دیگر خوانندگان با قرآن تألیف شده است و برای همۀ کسانی که می خواهند بیشتر دربارۀ اسلام و قرآن بدانند سودمند خواهد بود.
مسلمانان معتقدند که قرآن سخن بی واسطۀ خداست؛ مؤلف در این زمینه، دیدگاهی همدلانه به کتاب مقدس مسلمانان دارد. کتاب، دارای مسائل مختلف در حوزه های گوناگون قرآن پژوهی، به زبان امروزی است و می کوشد از طریق فراهم آوردن نمایی کل نگرانه به قرآن، جایگاه آن در تاریخ و نقش آن در زندگی مسلمانان امروزی و جوانب گوناگونِ این نقطه نظرات را یکجا گرد آورَد.
مؤلف از نظر فکری، به نوگرایانی همچون فضل الرحمن و نصر حامد ابوزید نزدیک است؛ بر پیوند نزدیک قرآن با شخصیت پیامبر و بافت اجتماعی ـ تاریخی ای که قرآن در آن نازل شد تأکید می کند و این رویکرد را در تفسیری آزادتر از قرآن کارآمد تلقی می کند. همان طور که ریپین نوشته، سعید از طرح سؤالات انتقادی که ویژگی دوران معاصرند گریزان نیست. با این حال به جای تأکید بر بحث از ماهیت وحی و مباحث تجربه دینی، بر این باور است که عقیده مسلمانان در اینکه قرآن کلام خداست نیز باید حفظ شود.
درباره وثاقت تاریخی قرآن، نویسند پس از گزارش آرای محققانی همچون جان ونز برو، مایکل کوک و پاتریشیا کرون در به چالش کشیدن این موضوع، دیدگاه های مصطفی اعظمی را در نقد آنها استدلال دوری و نادرست می داند. سپس انتقاداتی از یک محقق آمریکایی بنام استل ولان بر دیدگاه های شکاکان نقل می کند که بر شواهد قرآنی مکتوب در قبة الصخرة در بیت المقدس و نیز کتبیه های قرآنی از مسجد النبی در مدینه متمرکز شده است. چه بسا مؤلف قصد پرداختن بیشتر به مسأله را نداشته و از تحقیقات و دستاورهای چند سال اخیر در غرب که عمدتا آرای ونر برو و دیگر شکاکان را به چالش می کشد، بحثی نکرده است.
در زمینه تفسیر، مولف خصوصا در فصل پایانی کتاب دوباره به فضل الرحمن بازمی گردد و رهیافت هرمنوتیکی او را بسط می دهد. او در کنار این اندیشمند پاکستانی، از محمد ارکون، آمنه ودود، محمد شحرور و خالد ابوالفضل به مثابه محققانی که بافت گرا هستند یاد می کند. در این رهیافت معنای متن، سیال است و بر بافت اجتماعی ـ تاریخی، فرهنگی و زبانی متن مبتنی است. افزون بر این، تجربیات، ارزشها، باورها و پیش فرضهای مفسر در برداشت او از آیات اثر می گذارد. به نظر می رسد که این رهیافت که بیشتر بر شاخصه های پست مدرن مبتنی است، دلبستگی مؤلف نیز باشد و آن را در یکی از آثار اخیر خود به تفصیل مطرح کرده است.
در بخشی از یادداشت مترجم این اثر آمده است: در دوران معاصر، توجه به قرآن کریم و جایگاه آن از مرزهای سرزمین های اسلامی بسیار فراتر رفته است و گسترش اطلاعات به طرق گوناگون باعث شده که همه مردم دنیا با این کتاب آسمانی آشنا گردند. همین امر توجه محققان را نیز جلب کرده و دیدگاه های بسیار گوناگون و متفاوتی درباره تاریخ و منشأ قرآن، ساختار و زبان آن، یا فهم و تفسیر آن پدید آورده است. برای آشنایی با قرآن و جایگاه آن در دنیای معاصر لازم است درباره جنبه های مختلف زبان شناختی، تاریخی و هرمنوتیک و مسائلی که در هر کدام مطرح است، بحث شود.
به نظر می رسد که اثر حاضر در سطح بالایی دربردارنده جنبه های یاد شده است. این کتاب که به دست مؤلفی آشنا به مسائلی قرآنی و نظرات محققان مسلمان و غربی درباره قرآن نوشته شده، دارای مسائل مختلف در حوزه های گوناکون قرآن پژوهی به زبان امروزی است، از جمله بافت اجتماعی ـ تاریخی نزول قرآن، وحی(ماهیت آن، کلام خدا، گفتار شفاهی و مکتوب و ...) تدوین قرآن، اعجاز، روابط متقابل قرآن با کتابهای مقدس دیگر ادیان ابراهیمی ـ یهودیت و مسیحیت ـ مضامین اصلی قرآن(برای نمونه: خدا، آفرینش، پیامبران)، قرآن در زندگی روزانه(قرائت قرآن، مس قرآن، خوشنویسی قرآن) بحث از ترجمه و اختلافات بر سر آن و ترجمه ها(خصوصا ترجمه های انگلیسی قرآن)، تفاسیر کهن و معاصر قرآن، روشها و جریانهای تفسیری، نعالیم اخلاقی ـ فقهی قرآن، برخی از مباحث مهم علوم قرآن(حقیقت و مجاز، عام و خاص و ...)، نظرات مستشرقان و محققان مسلمان معاصر و ... می توان گفت این کتاب مسائل مرتبط با قرآن را به طور اجمالی از جوانب گوناگون، هم در دوران قدیم و هم عصر مدرنیته در بر می گیرد.
گمان می رود مؤلف آشنایی چندانی با روشنفکران ایرانی ندارد و نامی از آنها نمی برد؛ نه در فصل نهم که به بحث حداقلی بودن احکام فقهی می پردازد و نه حتی در بحث از رهیافت هرمنوتیکی خود در فصل دوازدهم. سعید به نردت و فقط به صورت گذرا از برخی از متفکران سنتی همچون استاد مرتضی مطهری و علامه طباطبایی یاد می کند.
عبدالله سعید، بیشتر تحصیلات آکادمیک خود را در دانشگاه ملبورن استرالیا گذرانده است و مدیر مرکز و استاد کرسی مطالعات عربی و اسلامی در همین دانشگاه است. وی چندین تألیف درباره اسلام و قرآن دارد، از جمله: تفسیر قرآن: به سوی رهیافتی معاصر(۲۰۰۵)، درآمدی بر اندیشه اسلامی(۲۰۰۶)، درآمدی به قرآن(۲۰۰۸) وخوانش قرآن در قرن بیست و یکم: رهیافتی بافت گرایانه(۲۰۱۳) که همه این آثار در انتشارات راتلج منتشر شده است. وی در آثار و فعالیتهای خود در راه توسعه فرهنگ گفت و گوی بین ادیان تلاش می کند.
مؤلف در بخشی از مقدمه آورده است: امید است که این متن درآمدی آزاد و دلنشین برای پژوهش درباره قرآن فراهم آورد. از این رو کوشیده ام تا جایی که می توانم آن را آسان فهم و مرتباط با بحث به تألیف درآوردم. نمونه های فراوانی برای روشن شدن مسائل و نکات مطرح شده، در کتاب گنجانده ام. بسیاری از نمونه های برگزیده با مسائل مربوط به زنان پیوند دارند. علاوه بر آن، گرچه بیشتر تمرکز کتاب بر سنت اسلامی است، هر جا که امکان داشته نمونه هایی کوتاه از آرای در حال شکل گیری و تکامل در تحقیقات اسلامی معاصر بر مباحث افزوده ام. در بسیاری از این آرا، جنبه هایی از رهیافتهای سنتی اسلام با برخی از نظریه ها و دیدگاه های امروزی تر ترکیب می شود.
فهرست تفصیلی کتاب عبارت است از:
یادداشت مترجم
مقدمه مؤلف
یادداشت اندرو ریپین
۱- بافت اجتماعی ـ تاریخی قرآن
جهان پیرامون پیامبر
زندگی پیامبر، به مثابه بخشی از بافت قرآن
بافت اجتماعی ـ تاریخی و زبان فرهنگی
زبان اخلاقی قرآن: بافت و موضوع زنان
جریانهای فکری مؤثر بر مسلمانان در مواجهه با قرآن
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۲- وحی و قرآن
ماهیت وحی
انواع وحی در بافت اسلامی
وحی: گفتار خدا به زبان انسان
قرآن به منزله وحی مطلقا الهی
وحی و تفسیر
به سوی فهمی آزاد از وحی
مراحل وحی قرآنی
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۳- قرآن به مثابه کتاب مقدس
ساختار قرآن
تألیف قرآن در یک متن واحد: دیدگاه اسلامی
انتقادات محققان غربی بر قرآن
تکامل متن قرآن و عرضه آن
ماهیت متن قرآن: اندیشه تقلیدناپذیری(اعجاز)
پیوند میان قرآن و روایات پیامبر
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۴- مضامین اصلی و گونه های متن
خدا
موجودات غیبی
شیطان: نماد شرارت و نافرمانی
آفرینش
پیامبران پیشین
مسأله ایمان و نگاه قرآن به دیگر ادیان
وقایع تاریخی عصر پیامبر
زندگی پس از مرگ
رفتار انسان
گونه های متن در قرآن
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۵- قرآن در زندگی روزانه
قرائت متن
مس قرآن
طهارت و پاکی
بی احترامی به قرآن
قرآن و خوشنویسی
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۶- پژوهشهای غربی و قرآن
پژوهشهای متقدم غرب درباره اسلام و قرآن ...
پژوهشهای متأخر غرب درباره اسلام و قرآن ...
پژوهشهای معاصر غربی درباره اسلام و قرآن ...
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۷- ترجمه قرآن
تمایل مسلمان متقدم به ترجمه قرآن
غیرمسلمانان و ترجمه قرآن
مسلمانان و ترجمه قرآن
گفت‌وگوهای مسلمانان بر سر ترجمه قرآن
ترجمه: یک پژوهش موردی
برخی ترجمه های انگلیسی رایج از قرآن
ترجمه هایی از قرآن بر اینترنت
چکیده
پی نوشت
۸- قرآن و دیگر کتاب های مقدس
فهم مسلمانان از کتاب مقدس
کتابهای مقدس یهودی و مسیحی در قرآن
درگیری محققانه مسلمانان با منابع یهودی و مسیحی
نگرش مسلمانان به کتابهای مقدس یهودی و مسیحی
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۹- تعالیم اخلاقی ـ فقهی
متن مقدس و شریعت(فقه)
انواع آیات اخلاقی ـ فقهی در قرآن
انعطاف پذیری تعالیم اخلاقی ـ فقهی
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۱۰- گزیده ای از اصول و روش های تفسیری قرآن
تفسیر نقل محور و تفسیر عقل محور
گزیده ای از اصول تفسیر قرآن
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۱۱- رهیافت به تفسیر قرآن
تفسیر متقدم
سه جریان عمده تفسیری
جریان های مهم دیگر
تفسیر در دوران معاصر
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
۱۲- تفسیر مدرن از قرآن
تفاوت بین متن گراها و بافت گراها
فضل الرحمن
آمنه وَدود
محمد شحرور
محمد ارکون
خالد ابوالفضل
چکیده
پیشنهاد برای مطالعه
پی نوشت
اصطلاح نامه
کتاب نامه
نمایه
کتاب درآمدی به قرآن نوشته عبدالله سعید با ترجمه سعید شفیعی استادیار دانشگاه تهران به همت انتشارات حکمت به بهای ۴۰۰۰۰ تومان در سال جاری منتشر شد.
نظر شما