تخم مرغ و سرگرمی‌های نوروزی در ایران

به گزارش خبرنگار مهر، بهمن رحیمی کارشناس ارشد مردم شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و سمیه زارع و مریم محمد کریمی کارشناسان ارشد جمعیت شناسی به تازگی در یادداشتی که بخشی از آن را در ادامه می‌خوانید به موضوع بازی‌ها و سرگرمی‌های نوروزی مردم پرداخته‌ اند. آنچه در ادامه خواهید خواند نگاهی به بازی‌های رایج با تخم‌مرغ به عنوان یکی از نمادهای نوروز ایرانی انداخته است.

تخم مرغ بازی

تخم مرغ بازی در نقاط متفاوت نام‌های مختلفی دارد و به شکل‌های زیر بازی می‌شود:

یکی از مراسم عید که از سه روز قبل آغاز می‌شود تخم مرغ بازی بود بر سر هر کوی و برزن و در هر خانه بین خرد و کلان بازی تخم مرغ رواج داشته و بانوان نیز در آن شرکت می‌کردند تخم‌مرغ‌ها را می‌پختند و و پوستشان با رنگ‌های جالب نقش و نگار می‌زدند بعضی از رندها برای تأمین موفقیت تخم مرغ‌هایی را تعبیه می‌کردند که آنها را زاج جوش می‌نامیدند به این معنا که تخم مرغ را با سنجاق سوراخ کرده محتوای آن را می‌مکیدند، سپس پوسته را از ماده‌ای انباشته می‌ساختند که پس از اندک زمانی سخت و محکم می‌شد و در نتیجه تخم مرغ در برابر ضربه‌ها مقاومت می‌کرد به این ترتیب صاحبش پیوسته برنده می‌شد از این رو بازیکنان ماهر، پیش از آغاز بازی تخم مرغ‌ها را مورد آزمایش قرار می‌دادند تا اگر در آنها این حیله به کار رفته باشد، کشف شود بانوان نیز از هر طبقه که بودند بین خود این بازی را انجام می‌دادند و در ایام عید چون به دید و بازدید می‌رفتند دستمال محتوای تخم مرغ‌های خود را همراه می‌بردند ناگفته نماند که آن زمان بهای یک تخم مرغ یک شاهی و ارزش یک تخم مرغ پخته و رنگ کرده دو شاهی بود.

نومورتا اویناماخ

این بازی بیشتر در روزهای ایام نوروز انجام می‌شد که حال و هوای تخم مرغ عید و اوقات فراغت بیشتری در آن وجود داشت در این بازی افراد دو به دو مقابل هم قرار می‌گرفتند و بازی شروع می‌شد حداقل دو بازیکن دو عدد تخم مرغ را برای آغاز در دست می‌گرفتند آنها را با دندان امتحان می‌کردند سپس هر کدام تخم مرغ خویش را برداشته و یکی از آنها به دیگری می‌گویند تو بر. و منظور آنکه تخم مرغ را هر اندازه که صلاح می‌دانی از دستت بیرون بگذار و طرف مقابل با تخم مرغی که در دست دارد به تخم مرغ دیگر زده و در صورت شکستن تخم مرغ فرد دوم را می‌گیرد.

مرغانه یا مرغنه

مرغانه در گویش گیلانی به تخم مرغ می‌گویند در ایام نوروز یکی از سرگرمی‌های کودکان بازی با تخم مرغ بود هر کسی با تخم مرغ‌هایی که داشت به جنگ تخم‌مرغ‌های دیگر می‌رفت ه و هر کدام که شکسته می‌شد بازنده می‌بایست تخم مرغش را به طرف پیروز بدهد.

هیلکه شکانه

یکی از بازی‌ها و سرگرمی‌های پسران و مردان جوان در عید نوروز هیلکه شکانه یا شکستن تخم مرغ است که معمولاً از اواخر زمستان یعنی ۱۰ تا ۱۵ روز مانده به عید نوروز شروع می‌شود و تا پایان عید ادامه دارد.