خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ: رمان «طاقت زندگی و مرگم نیست» نوشته مو یان نویسنده چینی برنده جایزه نوبل ادبیات، یکی از آثاری است که از این‌نویسنده در ایران ترجمه و چاپ شده است. پیش از این یادداشت‌های مینا وفایی استاد زبان چینی دانشگاه شهید بهشتی را درباره این‌رمان و رمان مزه‌شناس، در قالب یادداشت مهمان در مهر منتشر کردیم.
حالا فرناز فرمانی ثمرین یکی از دانشجویان زبان و ادبیات چینی دانشگاه مذکور یادداشتی درباره «طاقت زندگی و مرگم نیست» نوشته و آن را در اختیار مهر قرار داده است. وفایی در یادداشتی که درباره این‌کتاب داشت، به مساله تناسخ اشاره کرده بود و حالا یکی از زبان‌آموزان ایرانی که مخاطب ادبیات چین است، علاوه بر تناسخ و تاریخ انقلاب چین، به سویه‌های رئالیستی و سوررئالیستی این‌اثر هم اشاره کرده است.
در ادامه مشروح متن این‌یادداشت را می‌خوانیم:
داستان در جهنم شروع می‌شود؛ داستانی که در سال ۲۰۰۶ به چاپ رسید و برای «گوان موئه» ملقب به «مو یان» (سکوت کن)، نوبل ادبیات سال ۲۰۱۲ را به ارمغان آورد و برای خوانندگانش، تجربه‌ای با پستی‌بلندی‌های فراوان هنگام خواندن. داستانی که روزها در پس ذهن باقی می‌ماند و واقع‌گرایی وهم‌آلودش با اینکه داستانی عامیانه و تاریخی است، باعث شد آکادمی نوبل مو یان را لایق این جایزه بداند. مو یان نویسنده‌ای است که گویی خط به خط روایت‌هایش را زندگی کرده و گویی دست خواننده را می‌گیرد و به تک‌تک لحظات داستان می‌برد تا هیچ‌کلامی بی‌معنا نباشد. کل کتاب همان‌قدر عجیب و جادویی است که این خلاصه آن را وصف می‌کند.
آرامش سادیستی جهنم با شکایت‌های شیمن نائو به هم خورده است. خرده‌مالکی که هنگام اجرای فرمان اصلاحات ارضی صدر مائو دستگیر و اعدام می‌شود. چرخه تناسخ شش‌گانه شیمن نائو زمانی آغاز می‌شود که خدای یاما (شیطان) قادر نیست شیمن نائو را صددرصد گناهکار بداند و از اعترافات و التماس‌های ناخوشایند او به ستوه می‌آید. درنتیجه تصمیم می‌گیرد او را به زمین بازگرداند. شادی و آرامش این‌تصمیم فقط تا لحظه اجرا شدنش معنی دارد. زیرا شیمن نائو به محض بازگشت متوجه می‌شود خودش نیست و در قالب خر دوباره متولد شده است. طی نیم‌قرن انقلاب فرهنگی، تا ابتدای هزاره جدید، شیمن نائو مجبور است شور حیات را در کالبدهای مختلفی تجربه کند و از همین‌جاست که کتاب با فصل مصائب خر شروع می‌شود.
همه این شیمن نائوها همان‌طور که بار زندگی گذشته‌اش را به دوش می‌کشند، با تجربه‌های جدید زندگی حیوانی خویش نیز یکی می‌شوند. همان‌قدر که با نزدیک‌ترین و عزیزترین افراد زندگی زمین‌داری‌اش تعامل دارند، شخصیت‌های جدید مزاحم هم وارد روزمرگی‌های حیوانی‌شان می‌شوند؛ حیواناتی که هوش انسانی دارند و در نتیجه عذابی انسانی را نیز از درون تحمل می‌کنند. از دیدن همسر و فرزندانش زیر سایه مردی که روزی برای خود شیمن نائو کار می‌کرد، تا جابه‌جا کردن بارهای لوبیا برای اعضای حزب کمونیست. تمام این حیوانات با صدا و احساسات خاص گونه خود، داستان را پیش می‌برند و تنها وجه اشتراک‌شان شیمن نائوبودن آن‌هاست.
«طاقت زندگی و مرگم نیست» هم مثل بسیاری از آثار چین، زاده انقلاب کمونیستی است. داستان در طول ۵۰ سال این انقلاب را از نطفه تا خاموشی برای مخاطب تصویر می‌کند. مویان هم با زیرکی مثال زدنی‌اش، همان‌قدر که انقلاب را دوست دارد، آن را به باد انتقاد می‌گیرد. با اینکه که گویی واقع‌بینانه حقایق را بیان می‌کند اما سایه سورئالیسم سخنانش را ترک نمی‌کند. وجود خود مویان در بطن داستان، باعث می‌شود ارتباط خواننده با کتاب دو چندان شود. مویان خود را در کتاب این‌طور وصف می‌کند: «مویان هرگز یک کشاورز درست و حسابی نبود. شاید جسمش سر زمین و مزرعه؛ اما فکرش همیشه در شهر بود.»
مویان، انتهای این‌کتاب، یک‌شخصیت مستقل است که مثل نقطه پایان داستان به آن معنا می‌دهد.
داستان «طاقت زندگی و مرگم نیست» طولانی است ولی هرگز خسته‌کننده و بی‌روح نمی‌شود. منتقدین سرشناس، آن را با «تریسترام شندی» اثر لارنس استرن مقایسه کرده و گفته‌اند بازتابی از آن اثر در روایات مویان به خوبی دیده می‌شود. مویان ماهرانه روایت‌های موازی و به‌یادآمده را کنار هم گنجانده و لحن طنزآمیز خود را به‌عنوان یک ترفند جذاب و حرفه‌ای لابه‌لای تمام جدیت‌ها و اتفاقاتی که خط زندگی شخصیت‌ها را در کنترل دارند به‌کار گرفته است؛ طوری که می‌دانیم نسخه‌های وقایع مهم چین در داستان هست اما مورداعتماد نیست.
«طاقت زندگی و مرگم نیست» برنده نوبل‌شدنش را سطربه‌سطر حفظ کرده و بی‌شک اثری ماندگار و درخشان است که خواندن آن را به یک تجربه خاص بدل می‌کند. این اثر از نسخه انگلیسی (Life and Death Are Wearing Me Out) توسط مهدی غبرایی و سحر قدیمی به فارسی ترجمه و امسال توسط نشر ثالث به چاپ رسید.
نظر شما