به گزارش خبرنگار مهر، محمدرضا سیفی مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر کشور که پیش از این هم در حوزه‌های ستادی و هم در مدارس مشغول به فعالیت بوده است، در گفتگو با خبرنگار مهر با توجه به اهمیت آموزش روستاییان و عشایر در این شرایط در خصوص تعریف از عدالت آموزشی گفت: عدالت آموزشی ایجاد فرصت‌های لازم برای برخورداری تمام افراد لازم‌التّعلیم کشور از آموزش و پرورش با کیفیت و متناسب با استعدادها و نیازهای فردی و اجتماعی است به گونه‌ای که از حق هیچیک به نفع دیگری استفاده نشود. این یک تعریف استاندارد از عدالت آموزشی است،
وی ادامه داد: عدالت آموزشی بنیان فکر و فرهنگ یک جامعه است، با آفتاب عدالت آموزشی قله‌های پربرف نابرابری ارتفاع شأن کم خواهد شد، وقتی عدالت آموزشی در یک سیستم آموزشی حاکم باشد فرهنگ آن جامعه متوازن و پایدار خواهد بود و در بستر این فرهنگ متوازن بالندگی فکری، اقتصادی، سیاسی رشد می‌کند، اولین ایستگاه قطار امن عدالت، عدالت آموزشی است، شک نکنید با عدالت آموزشی بغض گلوگیر دانش آموز نشسته در یک کلاس چادری در دورترین روستاها به لبخند و مهر گره خواهد خورد و یکرنگی، صفا و صمیمیت در هر کجای این کشور عزیز تماشایی خواهد شد. آنچه مسلم است عدالت آموزشی می‌تواند بسترساز عدالت اجتماعی و اقتصادی باشد با عدالت اجتماعی نخبگان شناسایی و جذب می‌شوند و با عدالت آموزشی یکسو نگری و یک جانبه گرایی رنگ می بازد و زمینه بروز همه استعدادها در کشورمان فراهم می‌شود و تحقق عدالت اقتصادی دور از دسترس نخواهد شد
سیفی گفت: با عدالت آموزشی است که می‌توان بین اجزای جامعه همسویی ایجاد کرده و جامعه را به سمت اهداف متعالی پیش برد. حس میهن دوستی، فداکاری، ایثار و غیرتمندی و ایستادگی در برابر ظلم را در جامعه برانگیخت و آن را یک صدا و یک پارچه در راه سازندگی و آبادانی و پیشرفت حرکت داد، عدالت آموزشی می‌تواند بنیان جامعه را متحول کند، به نظر من در مبانی و ریشه‌های پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، آرمانی چون تحقق عدالت آموزشی نقش بسزایی داشت.
وی در پاسخ به این پرسش که این سخنان تا حدی شعاری به نظر می‌رسد، راهکارهای عملی را در این زمینه چه می‌دانید، بیان کرد: هیچ شعوری بدون شعار ظهور پیدا نمی‌کند، طلیعه هر اتفاق عقل مدار از یک مبنای نظری شروع می‌شود؛ اما اینکه برای فراگیر شدن عدالت آموزشی در حوزه‌های تعلیم و تربیت چه باید کرد، سوال اساسی است، من چند راهکار را برای تسری عدالت آموزشی و بسط آن با توجه به شرایط جغرافیایی، فرهنگی و آداب و رسوم کشورمان از بین راهکارهای متعدد پیشنهاد می‌کنم.
وی به رسمیت شناختن را یکی از مؤلفه‌ها بیان کرد و گفت: باید همه شهروندان کشور با هر وابستگی زبانی، نژادی و قومی، فرزندان شایسته به یک نسبت مهربانی دریافت کنند و صادقانه زمینه برخورداری آنها را از امکانات آموزشی فراهم شود. توزیع امکانات باید در مناطق محروم و برخوردار عادلانه باشد و شایسته نیست دانش آموزانی در مدارسی با آخرین فناوری روز آموزشی دنیا درس بخوانند و گروهی در کلاس‌های کپری، نمناک یا در مدارس خشتی و گلی در آستانه تخریب با نگرانی حاضر شوند، پس فضا و تجهیزات مناسب بدیهی‌ترین فرصت برای اجرای عدالت آموزشی است که با رسمیت شناختن آغاز می‌شود، به همین دلیل است که دولت باید اینترنت دانش آموزان را رایگان در اختیارشان قرار دهد و البته زیرساخت‌ها هم باید درست شود اما نمی‌شود دست روی دست گذاشت تا همه شرایط مهیا شود بعد کاری کرد
مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر کشور نیروی انسانی ماهر را دومین مؤلفه بیان کرد و گفت: توزیع عادلانه نیروی انسانی تحصیل کرده و مجرب یکی از ضرورت‌های تحقق عدالت آموزشی است امروز تراکم نیروی مجرب و کارآزموده در کلان شهرها باعث شده است مناطق محروم با فقر فرهنگی روبرو شوند، شایسته جمهوری اسلامی نیست که برخی معلمین با آمبولانس! برای رهایی از ترافیک شهر تهران در مدارس خاص حاضر شوند و ما برای مناطق عشایرنشین سرباز وظیفه را به عنوان معلم بفرستیم. باید آموزش و پرورش برای ایجاد انگیزه در معلمان جهت خدمت در مناطق محروم با تخصیص امتیازات ویژه گام‌های طلایی بردارد که قانونگذار در این زمینه کم نگذاشته است.
وی ادامه داد: متناسب سازی برنامه آموزشی قدم بعدی است. تدوین کتب درسی متناسب با موقعیت و شرایط استان‌ها می‌تواند ما را به سمت عدالت آموزشی سوق دهد، دلیلی وجود ندارد دانش آموزان عشایری همان کتابی را که در شمال شهر تهران تدریس می‌شود را در کوچ ییلاقی و قشلاقی خود مطالعه کنند، در گام اول باید کتب درسی متناسب با فرهنگ‌های بومی تدوین شود، ریشه بسیاری از ترک تحصیل‌ها ناهمخوانی محتوای کتب درسی با نیازهای دانش آموزان است، آموزش زبان‌های رایج در بین قومیت‌ها شوق انگیز و رغبت آمیز است، حتی اگر مفاهیم درسی با زبان بومی تدریس شود (البته مبرهن است زبان معیار باید زبان فارسی باشد)، در اینجا ساعات آموزش هم مهم است، بسیاری از کلاس‌های درس در مناطق محروم به صورت چندپایه و با تعداد اندکی دانش آموز تشکیل می‌شود، ضرورتی ندارد همان میزان ساعات درسی که در شهرها با تعداد دانش آموز استاندارد اجرا می‌شود در این مناطق هم یکسان اجرا شود و می‌توان منعطف و بومی و منطقه‌ای عمل کرد.
سیفی اظهار کرد: همچنین نمونه عینی عدالت آموزشی ایجاد زمینه مناسب برای تحصیل دختران و پسران بازمانده از تحصیل است چرا که کار و تلاش برای امرار معاش باعث شده آنان نتوانند مانند دیگران بدون دغدغه ادامه تحصیل دهند، دولت می‌تواند با گسترش مدارس شبانه روزی بیشتر خصوصاً در مناطق روستایی و عشایری زمینه تحصیل این عزیزان را فراهم کند، زیرا بسیاری از این دانش آموزان همراه خانواده خود از این مناطق برای زندگی بهتر به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده‌اند، ناگفته نماند که تاکنون در گسترش مدارس شبانه روزی خوب عمل کرده‌ایم اما مساله نگهداشت مدارس شبانه روزی (از همه جهات) مهمتر از تأسیس آن است.
اختصاص سرانه دانش آموزی متناسب با نیاز دانش آموزان و منابع مالی مطلوب بین دانش آموزان هر دوره مختلف تحصیلی تفاوت چندانی وجود نداشته باشد، سرانه‌های اختصاص یافته به یک دانش آموز دبیرستانی چندین برابر یک دانش آموز ابتدایی است، در حالی که تعداد دانش آموزان دوره ابتدایی از متوسطه بیشتر است
وی به سرانه اختصاصی اشاره کرد و ادامه داد: اختصاص سرانه دانش آموزی متناسب با نیاز دانش آموزان و منابع مالی مطلوب بین دانش آموزان هر دوره مختلف تحصیلی تفاوت چندانی وجود نداشته باشد، سرانه‌های اختصاص یافته به یک دانش آموز دبیرستانی چندین برابر یک دانش آموز ابتدایی است، در حالی که تعداد دانش آموزان دوره ابتدایی از متوسطه بیشتر است و اکثر دانش آموزان مناطق محروم مرزنشین، دوزبانه، روستایی و عشایری و حاشیه شهرها، در دوره تحصیلی ابتدایی تحصیل می‌کنند، این نابرابری در توزیع سرانه تحصیلی باعث خواهد شد بیشترین آمار مردودی، ترک تحصیل و از مدرسه گریزی از دبستان‌ها باشد. تغذیه رایگان و تأمین پوشاک و لوازم التحریر دانش آموزان در مناطق محروم و فراگیر نمودن آن به طوری که همه دانش آموزانی ایرانی امکان دستیابی بر امکانات اولیه آموزشی را داشته باشند و دغدغه لوازم التحریر و کیف و کتاب را نداشته باشند، این اقدام یکی از مهمترین راهکارهای اجرای عدالت آموزشی است.
وی تراکم دانش آموزی را موضوع دیگری در راستای عدالت آموزشی مطرح کرد و گفت: تراکم دانش آموزی و تدریس در کلاس‌های چند پایه بدون هیچ گونه امتیاز ویژه ای ظلم آشکاری در حق معلمانی است که ۶ پایه تحصیلی را با صبوری تمام تدریس می‌نمایند و همان حقوقی را دریافت می‌کنند که یک معلم عادی آن را در قبال تدریس در کلاس‌های تک پایه یا تک رشته دریافت می‌کند. همچنین امروزه به فراوانی شاهد هستیم که بسیاری از امکانات رفاهی در برخی مناطق خاص مورد استفاده معدودی از همکاران قرار می‌گیرد و این نمی‌تواند عادلانه باشد، افزایش این مراکز نظیر اماکن ورزشی یا خانه معلم و … در مناطق مختلف کشور می‌تواند زمینه دلگرمی فرهنگیان را فراهم آورد. دیگر مورد این است که در برخی مناطق برخوردار به علت وجود امکانات و وجود فضاهای آموزشی توانسته‌اند جمع کثیری از همکاران فرهنگی را برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر میزبانی کنند در حالی که یک همکار در شهرستان‌های محروم و دور افتاده از چنین امکانات و امتیازاتی محروم است و متناسب با رشته‌اش نمی‌تواند به راحتی ادامه تحصیل دهد که ضرورت دارد امتیازات ویژه برای علم آموزی فرهنگیان در نظر گرفته شود.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که جامعه عشایری چه تفاوتی با جامعه روستایی دارد؟، بیان کرد: جامعه عشایری سه ویژگی دارد که افراد آن را از جامعه روستایی متمایز می‌کند، اولین ویژگی این است که زندگی عشایری غالباً مبتنی بر کوچ استوار است، دومین ویژگی، معاش مردمان غیور عشایری وابسته به دامپروری است نه مانند روستاییان که وابسته به کشاورزی است و سومین ویژگی تعلق خاطر عشایر به ایل، تیره و تبار و عشیره است، در حال حاضر حدود صد نوع ایل در کشور وجود دارد که از قدیمی و اصیل‌ترین مردمان کشور محسوب می‌شوند.
سیفی گفت: جمعیت عشایری کشور به صورت مشخص احصا نشده و آمارهایی که ارائه شده متغیر است اما جمعیتی بین یک میلیون دویست تا یک میلیون پانصد هزار نفر را تشکیل می‌دهند که نسبت به جمعیت کل کشور عدد بالایی نیست اما بخاطر مؤلفه‌های چندی تأثیر آنها در کشور چشمگیر است. مثلاً در بعد اقتصادی با تولید بیش از ۲۵% پروتئین مرتبط با دام کشور، دارا بودن بیش از ۲۸% دام کشور، تولید سالیانه ۱۹۰ هزار تن گوشت قرمز، تولید ۳۵% صنایع دستی کشور و … سهم مهمی را در اقتصاد درون زای کشور داشته و در این برهه زمانی از زاویه اقتصاد مقاومتی یکی از نقاط قوت کشور در امر رونق تولید و تحقق شعار سال ۹۹ محسوب می‌گردند. یا در بعد فرهنگی نیز به عنوان میراث داران فرهنگ کهن ایرانی_اسلامی، سهم قابل توجهی در حفظ، نگهداری و انتقال این مواریث، آداب، رسوم، آئین‌ها و مناسک در کشور عزیزمان داشته و توانسته‌اند خدمات ارزشمندی را از جهات مختلف به کشور ارائه نمایند.
مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر کشور در پاسخ به اینکه راه‌های تحصیل عشایر تا چه اندازه منعطف است، گفت: برای تحصیل دانش آموزان عشایری سه راه وجود دارد، استفاده از مدارس ثابت شبیه مدارس روستایی، این مدارس برای دانش آموزانی است که همراه ایل کوچ نمی‌کنند، مدرسه نیمه سیار که پدر و مادر همراه ایل کوچ می‌کنند اما دانش آموز به هر طریقی مجبور است در محل باقی بماند تا بعد از مدتی به خانواده و ایل بپیوندد، مثلاً در مدارس شبانه روزی یا پیش خویشان خود که به قشلاق نرفته‌اند و به همین خاطر ممکن است دانش آموز از آغاز فصل کوچ مدتی از سال تحصیلی را در یک استان باشد و بقیه سال تحصیلی را در استان دیگر و متولی آموزش و پرورش این دانش آموزان، استان مبدا است که معلم را همراه دانش آموزان به استان دیگر می‌فرستد و نوع سوم تحصیل در مدارس سیار است که دانش آموزان از ابتدا همراه ایل کوچ می‌کنند که در حال حاضر از ۶ هزار مدرسه عشایری کشور ۱۷۰۰ مدرسه سیار و نیمه سیار است و شامل مدارس چادری و کانکسی چرخدار می‌شود، معلم از ابتدا همراه ایل کوچ می‌کند و در مناطق صعب العبور و سخت کلاس درس بر پا می‌شود، شیوه نامه تداوم آموزش در مناطق روستایی و عشایری که فاقد تلویزیون و اینترنت هستند بیشتر شامل این دسته می‌شود
وی درباره اینکه این رفت و آمدهای سخت لطمه‌ای به تحصیل دانش آموزان عشایری نمی‌زند؟، بیان کرد: حل این مشکل پیش بینی شده است در قانون آمده که جبران کسری ساعات آموزشی دانش آموزان این مدارس با دایر شدن در روزهای پنج شنبه یا با تشکیل مدارس یک وقته دو نوبته جبران شود و ارزشیابی پایان سال تحصیلی نیز بر اساس مقتضیات جغرافیایی و منطقه‌ای با صلاحدید شورای آموزش و پرورش استان متغیر طراحی و اجرا می‌شود، اگر این قانون کامل اجرا شود عملاً دانش آموزان عشایری لطمه‌ای از جهت تحصیل نخواهند دید.
سیفی در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود ۵۰ درصد دختران عشایری بعد از پایان دوره تحصیلی ابتدایی ترک تحصیل می‌کنند، دلیل آن چیست؟، گفت: نمی‌شود با قاطعیت اظهار نظر کرد، بر اساس آمار احصا شده و تجارب میدانی در این حدود است، اما باید پیمایش ملی انجام شود، برخی مسائل در جامعه عشایری ناگزیر است مثلاً سه سال قبل تصمیم گرفتیم نقشه کوچ برای دانش آموزان عشایری تهیه کنیم و استان کرمان هم در این زمینه نقشه‌ای را تهیه کرد اما متغیرهای غیرقابل پیش بینی مانند خشکسالی یا ترسالی باعث شد که نتوانیم این کار را به فرجام برسانیم زیرا به دلایل اقلیم جغرافیایی هر ساله مسیر کوچ تغییر می‌کند، در مورد ترک تحصیل دختران عشایری باید دیگر نهادها و سازمان‌ها به ما کمک کنند، دلیل اصلی این اتفاق مساله فرهنگی است و البته موضوعات زیربنایی مانند احداث مراکز شبانه روزی و خوابگاه مرکزی و وسیله مطمئن آمد و شد دختران به مدرسه در کاهش ترک تحصیل مهم است، ۴۷ درصد از کل دانش آموزان عشایری را دختران تشکیل می‌دهند که از سال گذشته با احداث مدارس شبانه روزی حدود دو نیم درصد اشتغال به تحصیل دختران افزایش داشته است، اگر اساسنامه مدارس عشایری اجرا شود ترک تحصیل دختران عشایری به شدت کاهش می‌یابد.
اگر اساسنامه مدارس عشایری اجرا شود ترک تحصیل دختران عشایری به شدت کاهش می‌یابد
وی درباره تعداد معلمان عشایر نیز گفت: حدود ۱۵ هزار معلم داریم که بر اساس یافته‌های علمی و تجربی باید این معلمان از خود جامعه عشایری باشند، ازنظر قانونی این درخواست مطرح شده تا دانشگاه‌های شهید رجایی و دانشگاه فرهنگیان سهمیه ویژه عشایر در نظر بگیرند که متأسفانه این مصوبه نیز کامل اجرا نشده است، معلمان عشایری باید تحت تعلیمات افزون‌تری قرار بگیرند تا کمبودهایی که این دانش آموزان از نظر دسترسی به منابع یادگیری مثل کتابخانه، فرهنگسرا یا پدرومادر باسواد و پژوهشسرا و آزمایشگاه و… بسیاری از امکاناتی که در مدارس برخوردار وجود دارد، جبران شود اما همانطور که اشاره کردم ما برای این دانش آموزان سرباز معلم می‌فرستیم تا محرومیت آموزشی را مضاعف کنیم.
مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر کشور ادامه داد: طرحی دادیم تحت عنوان معلم چند مهارتی یا معلم چندپیشه که در این طرح یک معلم در کنار آموزش رسمی، مروج کشاورزی، بهیارسلامتی، حافظ آثار باستاkی، مراقب محیط زیست، معلم بهداشت، درمانگر مسائل روانی، آشنا با داروهای گیاهی و کمک دامپزشک و حتی دستیار فنی باشد، یعنی یک معلم با این همه توانایی در اصل هفت نفر می‌شود و کمبودهای این دانش آموزان وحتی اولیا آنها را جبران می‌کند، البته طرح فوق در حال بررسی است تا شرایط اجرایی آن فراهم شود.
وی در پایان درباره مهمترین اقداماتی که در سال تحصیلی جاری برای عشایر و روستاییان شکل گرفته، گفت: به استناد راهکار ۵.۷ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تحت پوشش قرار دادن دانش آموزان عشایری در سراسر کشور وظیفه دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر است، به همین دلیل برای اولین بار با بازدیدهای میدانی از استان‌های فاقد تشکیلات آموزش عشایری، در استان‌های هرمزگان، بوشهر و مازندران به ترتیب ۷۰۰ و ۱۸۰۰ و ۶۰۰ دانش آموز عشایری شناسایی شدند که در مدارس روستایی تحصیل می‌کردند و طبق سامانه سناد از سال تحصیلی آینده در حوزه خدمات آموزش و پرورش عشایر قرار خواهند گرفت و بزودی دانش آموزان عشایری استان‌های قم و کردستان نیز احصا و به دانش آموزان عشایری کشور افزوده خواهند شد.
وی ادامه داد: بیش از ۱۷ هزار دانش آموز عشایری سیستان و بلوچستان بعد از دو دهه جدایی از چتر حمایتی مدارس عشایری، با حمایت وزیر آموزش و پرورش این تعداد دانش آموز محروم عشایری از سال آینده تحصیلی به چرخه تعلیمات عشایری بازخواهند گشت. همچنین بعد از پنج سال اختلاف بین استانی با همکاری آموزش و پرورش عشایر خوزستان و استان‌های لرستان، کرمانشاه، ایلام، مشکل کوچ دانش آموزان استان همدان به استان‌های همجوار مرتفع شد و بر اساس ماده ۴ اساسنامه مدارس عشایری استان مبدا یعنی همدان متعهد شد از سال تحصیلی آینده نیروی انسانی مورد نیاز دانش آموزان را ساماندهی و تأمین نماید.
سیفی گفت: سه دبیرخانه توسعه عدالت آموزشی، دبیرخانه توانمند سازی معلمان عشایری و دبیرخانه ارتقا کیفیت یادگیری دانش آموزان به ترتیب در سه استان سیستان و بلوچستان، خوزستان و آذربایجان غربی تشکیل گردید (بجز دبیرخانه عدالت آموزشی که به هماهنگی بین معاونت آموزش ابتدایی و دیگر دفاتر نیاز است) دو دبیرخانه در استان‌های آذربایجان غربی و خوزستان بر اساس ابلاغی که صادر شد وظایف خود را به نحو احسن انجام می‌دهند و اثربخشی فعالیت آنان در پایان سال تحصیلی مشخص و اعلام می‌شود.
وی ادامه داد: برای اولین بار در کشور مجمع خیرین مدرسه ساز عشایری با محوریت استان اردبیل تشکیل گردید که در نخستین گام تا پایان سال تحصیلی هیچ مدرسه عشایری نامناسب از نظر فضای ساختمانی در استان اردبیل نخواهیم داشت، در حال حاضر منتظر برگزاری جلسه کشوری و ابلاغ آن به کل کشور هستیم تا این مجمع در سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس کشور ثبت شود که به دلیل شرایط خاص کشور این اقدام اساسی عقب افتاد.
مدیرکل دفتر توسعه عدالت آموزشی و آموزش عشایر کشور بیان کرد: پس از آنکه صد مدرسه عشایری خراسان جنوبی در روز روستا و عشایر هوشمند سازی شد به دستور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تمام مدارس عشایری خراسان جنوبی که امکانات هوشمندسازی را دارند تا پایان سال جاری هوشمندسازی می‌شوند، امیدوارم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در زمینه رایگان کردن اینترنت دانش آموزان اقدام کند.
به گفته وی طی پنج سال گذشته بیست درصد تعداد مدارس شبانه روزی عشایری افزایش داشته است، در سال ۹۴ تعداد مدارس شبانه روزی ۱۸۱ مدرسه بوده که امسال به ۲۳۵ مدرسه افزایش پیدا کرده است و از ابتدای سال تحصیلی از نظر تعداد مدارس رشد ۲۵ درصدی داشته‌ایم.
نظر شما