خبرگزاری مهر، گروه استانها: بسیاری معتقد هستند که آبخیزداری یکی از فرصت‌های خوب برای تغذیه منابع آبی است اما از سوی دیگر این طرح‌ها مخالفانی هم دارد تا این بحث پیش بیاید که بالاخره آبخیزداری برای استان سمنان یک فرصت است یا تهدید؟
آبخیزداری به مجموعه از اقدامات می‌گویند که سبب می‌شود روان آب‌ها شامل جویبارها، آب‌های روانی که از ذوب برف‌ها در کوه‌ها جمع می‌شود و چشمه‌های پراکنده در سازه‌ای انسان‌ساز جمع‌آوری و مورد بهره‌برداری قرار گیرند این طرح‌ها همچنین باعث جذب شدن آب و نفوذ آن به سفره‌های آب زیرزمینی می‌شوند تا شاهد تغذیه آن‌ها باشیم اما از چه منظر می‌تواند طرح‌های آبخیزداری برای استان سمنان تهدید باشند ابتدا درباره وضعیت آبخیزداری استان سمنان کمی صحبت می‌کنیم.
کردوانی پدر کویر شناسی ایران آبخیزداری را یکی از بهترین راه‌های تغذیه منابع آبی می‌داند و می‌گوید: آبخیزداری کمک می‌کند تا روان آب‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی برسند و آن‌ها را به‌نوعی تغذیه کنند.
خشکسالی طولانی در استان سمنان
اما کارشناس منابع طبیعی نیز در این باره معتقد است: با توجه به اینکه با خشکسالی طویل مدت در سطح استان سمنان روبرو هستیم و از سوی دیگر شهرهایی مانند شاهرود به منبع آب جاری نیز متصل نیست درنتیجه اجرای پروژه‌های آبخیزداری تنها راه نجات ما در خروج از بحران کم‌آبی محسوب می‌شود.
از اعتبارات سفر ریاست‌جمهوری به استان اعتباری به‌صورت گلوبال در اختیار جهاد کشاورزی قرار دارد که می‌بایست ۳۲ درصد سهم شهرستان از این اعتبارات لحاظ شود تا بتوانیم لایروبی قنوات را نیز صورت دهیم محمد مهدی رستمی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: با توجه به اینکه با خشکسالی طویل مدت روبرو هستیم و از سوی دیگر شاهرود به منبع آب جاری نیز متصل نیست، اجرای پروژه‌های آبخیزداری تنها راه نجات ما در خروج از بحران کم‌آبی محسوب می‌شود.
وی ضمن بیان اینکه با لایروبی قنوات سبب می‌شود تا مردم از آب آشامیدنی بهره‌مند شوند، اضافه کرد: این اقدام برای تغذیه مصنوعی منابع آبی در زمستان نیز قابل‌استفاده است اما انتظار می‌رود علاوه بر اعتبارات سازمان جهاد کشاورزی و منابع طبیعی، دیگر نهادها مثل برنامه‌وبودجه و صندوق توسعه ملی نیز در کنار اعتبارات سفر رئیس‌جمهوری به کمک طرح‌های آبخیزداری شاهرود بیایند.
شرایط مشارکت مردم در اجرای طرح‌های آبخیزداری باید فراهم شود این موضوعی است که اداره کل منابع طبیعی استان سمنان بارها بر آن تاکید دارد همانطور که معاون منابع طبیعی استان سمنان معتقد است: اگر در پایین‌دست ارتفاعات دپوی آب را انجام دهیم، می‌توانیم بخشی از آب را به زمین تزریق کنیم که این اقدام می‌تواند کمک شایانی به کشاورزان باشد.
اعتبارات و اقدامات انجام شده
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی سمنان بااشاره به خشک‌سالی‌های اخیر و ضرورت اجرای طرح‌های آبخیزداری، گفت: سال گذشته ۴۰۰ میلیارد ریال برای این طرح‌ها در استان اختصاص یافت این اعتبار نسبت به سال ۹۷ دو برابر افزایش داشت، همچنین مطالعات آبخیزداری تاکنون در ۴۷۳ هزار هکتار از مساحت عرصه‌های منابع طبیعی استان سمنان انجام‌شده است.
فرهاد عبدالشاه با اشاره به اینکه حدود ۵۰ هزار هکتار از طرح‌های آبخیزداری در حال مطالعه است، افزود: اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در کاهش عوامل تخریب منابع طبیعی ازجمله سیل، خشکسالی، تغییر اقلیم، مقابله با کمبود و بحران آب و بیابان‌زایی تأثیرگذار است در استان سمنان تاکنون بیش از ۲۰۰ بند خاکی و تور کینست احداث‌شده است.
وی همچنین افزود: این میزان تنها ۳۰ درصد روان آب‌ها را جمع‌آوری می‌کند لیکن با تقویت مشارکت مردم در این حوزه می‌توان سرمایه‌گذاری کشاورزان را برای اجرای طرح‌های آبخیزداری افزایش داد.
در سال ۹۷ نیز طرح‌های آبخیزداری در ۲۵ هزار هکتار از اراضی استان اجرا و برای اجرای این طرح‌ها حدود ۲۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار از محل صندوق توسعه ملی هزینه شد بیشتر کار آبخیزداری اجرای سنگ و ملات، احداث بندهای خاکی، جلوگیری از فرسایش خاک، احیای پوشش گیاهی و کارهای بیولوژیک بودند.
ضرورت مدیریت صحیح آبخوان‌ها
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: در سال‌های قبل از محل منابع استانداری با توافق استاندار و رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ۱۰ میلیارد تومان اعتبار برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری اختصاص‌یافته است البته باید گفت در اجرای این طرح‌ها مردم هم در ساختن و نگهداری سازه‌ها مشارکت می‌کنند همچنین در سال جاری نیز به این موضوع خواهیم پرداخت.
جذب اعتبارات در سال‌های آتی از محل صندوق توسعه ملی برای فعالیت‌های آبخیزداری جزو اهداف و سیاست‌های مهم استانی است نادر مالکی با اشاره به اینکه ساخت و تکمیل پروژه‌های آبخیزداری از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در کل استان سمنان در دستورکار قرار دارد، خاطرنشان کرد: این عملیات در قالب احداث بندهای سنگ و ملاتی، بند خاکی، عملیات بیولوژیکی بذرکاری، کپه کاری، کاشت گیاهان دارویی، جنگل‌کاری و حفاظت و قرق انجام‌شده است. از سوی دیگر اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری ضمن مدیریت سیلاب‌ها، منابع زیرزمینی، قنات‌ها و چشمه‌ها را نیز تقویت می‌کند، که البته اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در سال جاری طرح‌های بسیار خوبی در این راستا در دست اقدام دارد.
وی ضمن اشاره به اهمیت فعالیت‌های آبخیزداری در کنترل سیلاب و تغذیه ذخیره آب‌های زیرزمینی توجه به اقشار مردم ساکن حوزه‌های آبخیز و رضایتمندی آن‌ها در این بخش، تأکید کرد: جذب اعتبارات در سال‌های آتی از محل صندوق توسعه ملی برای فعالیت‌های آبخیزداری جزو اهداف و سیاست‌های مهم استانی است چرا که بهره‌برداری نادرست از این منابع طبیعی که منجر به تخلیه آبخوان‌ها و فرونشست دشت‌ها شده و در صورت عدم مدیریت می‌تواند امنیت غذایی و حیات اقتصادی و اجتماعی مردم را متأثر و توازن عرصه‌های طبیعی و تعادل اکولوژیک و هیدرولوژیک حوزه‌های آبخیز را با چالش جدی مواجه سازد.
روش‌ها مخالفانی هم دارد
این وضعیت روشنی از آبخیزداری در استان سمنان است اما مخالفان چه می‌گویند؟ یک کارشناس محیط‌زیست معتقد است آبخیزداری در کنار نفعی که برای انسان دارد به گیاهان و به‌خصوص حیوانات و وحوش ضربه اساسی می‌زند. منصور حاج محمدی حیواناتی مانند کل، بز و قوچ و میش چشمه‌های آب و روان آب‌ها را منبع اصلی تغذیه‌شان می‌دانند چراکه هم آب موردنیازشان را می‌نوشند و هم در کنار این روان آب‌ها از علوفه‌ها تغذیه می‌کنند حال به این حالت بیندیشید که انسان با خودخواهی خود روان آب‌ها را یکجا جمع کند و نگذارد این روان آب‌ها به پائین‌دست برسد برای این وحوش چه چیزی می‌ماند؟
وی می‌گوید: دیگر آفت این آبخیزداری‌ها این است که وحوش مجبور می‌شوند برای آب خوردن به آن‌ها مراجعه کنند که خطر برایشان ده‌ها برابر می‌شود چراکه از یک‌سو این طرح‌ها می‌تواند مأمنی برای شکارچیان باشد و از سوی دیگر عمقشان سبب می‌شود تا اگر یک بز و کل در درون آن‌ها سقوط کند قطعاً خفه خواهد شد و از بین خواهد رفت اما مهم‌ترین خطر همان تغییر اکوسیستم طبیعی است.
حاج محمدی تصریح کرد: ما نمونه‌ای را نداریم در استان سمنان که دست بردن انسان در طبیعت به نفع محیط‌زیست و وحوش شده باشد اگر آقایان مسئول نمونه‌ای رادارند معرفی کنند؟
یافتن راهی برای حفظ محیط زیست
این کارشناس می‌گوید: با اجرای آبخیزداری‌ها مختلف نیستیم چراکه درک می‌کنیم تأمین آب مهم‌ترین دغدغه استان سمنان است اما با روند افزایشی آن‌ها مشکل‌داریم امروز شاهد رشد قارچ گونه طرح‌های آبخیزداری هستیم به نظر می‌رسد اگر مسئولان ما دنبال راه‌های دیگری برای تأمین آب باشند قطعاً با هزینه‌های کمتر موفقیت‌های بزرگ‌تری را به دست می‌آورند.
حاج محمدی می‌افزاید: برای مثال اگر مسئولان خیلی دلشان به حال منابع آبی می‌سوزد از تخریب هفت ساله شاهوار، این کانون آب ساز شمال شاهرود و منطقه شرق استان سمنان جلوگیری کنند که هرروز انفجارهایش باعث مسدود شدن مجاری آبی می‌شود و حتی می‌تواند آب را نیز آلوده کند. یا از سوی دیگر اگر الگوی کشت در استان تغییر کند و یا خطوط لوله شبکه آبرسانی که عمدتاً برای ۴۰ سال پیش هستند تعویض شوند تا ۳۰ درصد از هدر رفت آب جلوگیری شود همین ۳۰ درصد جلوگیری از هدر رفت آن‌قدر آب در اختیار استان سمنان قرار می‌دهد که اصلاً نیازی به اجرای یک طرح آبخیزداری در استان نباشد.
درنهایت باید گفت آبخیزداری در برنامه جدی مسئولان استان سمنان قرار دارد و ازلحاظ محیط‌زیست به یک مخاطره بزرگ بدل شده است اما از سوی دیگر هم باید گفت دغدغه اصلی این استان آب است به‌هرحال باید راهی یافت تا هم محیط‌زیست حفظ شود و هم منابع آبی‌مان دچار چالش نشوند هرچند مسئولان استان سمنان نشان داده‌اند در یافتن این‌گونه روش‌ها همچنان مشکلاتی دارند و قله شاهوار و تخریب‌های معدن بوکسیت نمونه بارز آن است.
نظر شما