پیام‌نما

وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ‌اللَّهِ جَمِيعًا وَ لَا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ‌اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَ كُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ‌اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ * * * و همگی به ریسمان خدا [قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)] چنگ زنید، و پراکنده و گروه گروه نشوید؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آن گاه که [پیش از بعثت پیامبر و نزول قرآن] با یکدیگر دشمن بودید، پس میان دل‌های شما پیوند و الفت برقرار کرد، در نتیجه به رحمت و لطف او با هم برادر شدید، و بر لب گودالی از آتش بودید، پس شما را از آن نجات داد؛ خدا این گونه، نشانه‌های [قدرت، لطف و رحمت] خود را برای شما روشن می‌سازد تا هدایت شوید. * * * معتصم شو به رشته‌ى يزدان / با همه مردمان با ايمان

۳۰ مرداد ۱۳۹۹، ۱۰:۱۸

یادداشت/ محمدمهدی جهان‌پرور؛

حماسه عاشورا، سرآغاز تجلی اشعار و ادبیات آیینی

اشعار عاشورایی که برآمده از ادبیات دینی است، غنی‌ترین مفاهیم مذهبی و معرفتی را داراست، چرا که برگرفته از مکتب انسان‌ساز عاشور بوده است.

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه- محمدمهدی جهان‌پرور: ظهور ادبی هر ملتی نشان از عمق فرهنگ، خلق زیستی و سبک حیات آنها دارد. این جلوه‌گری با گرایش انسان‌ها به دین و امور معنوی که امری است فطری و در باورهای ناخودآگاه آنها نهفته است، پیوندی ناگسستنی دارد. این گروش در فرهنگ ایرانیان نیز گسترده، عمیق و ریشه دار است و ادبیات فارسی یکی از گنجینه‌های پرمایه مفاهیم مذهبی و ارزشی است که ادبیات آئینی و اشعار عاشورایی بخش وسیعی از این فرهنگ گران سنگ به‌شمار می‌آید.

در واقع شعر و ادبیات آئینی یکی از مهمترین عوامل اشاعه دهنده و تأثیرگذار مفاهیم ارزشی و اخلاقی در عرصه معرفت بشری است که مدیحه‌سرایان و مرثیه‌سرایان این سرزمین با خلق آن سعی در شکوفا نمودن اندیشه‌ها و بیان اعتقادات برای به انجام رسانیدن رسالت خویش داشته‌اند.

در این میان اشعار عاشورایی که برآمده از ادبیات دینی است، غنی‌ترین مفاهیم مذهبی و معرفتی را داراست، چرا که برگرفته از مکتب انسان‌ساز عاشور بوده و شعرای آئینی با شناخت و درک صحیح از فلسفه قیام عاشورا و مصائب وارده بر حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران با وفایش با طبع لطیف و شور مذهبی خویش آن را سروده و ارزشها را آفریده‌اند.

با این وجود اگر بخواهیم با توجه به منابع و مستندات موجود، سرآغاز پیدایی ادبیات و قصاید مذهبی را بررسی کنیم، می‌توانیم اوج شکوفایی آن را در عصر صفوی بدانیم، زیرا با روی کار آمدن این نظام تازه تأسیس شیعی، فرصت و مجالی برای حمایت از فرهنگ، اصول و عقاید مذهب تشیع و ترویج آن در پهنه ادبیات این مرز و بوم علیرغم برخی کاستی‌ها، ایجاد شد و این نوع از ادبیات به ویژه سروده‌های عاشورایی تحولی عمیق و شگرف یافت.

این تصریف که معطوف به توجه حاکمان آن زمان به اهل بیت علیهم السلام و زمینه‌ساز رشد و پرورش ذوق و استعداد سخن‌سرایان و رویکرد آنها به سرایش سروده‌های آئینی بود، باعث شد تا چکامه‌سرایان به ذکر اوصاف، مناقب و کرامات امامان معصوم علیهم السلام و بیان اصول و اعتقاداتشان نسبت به آن بزرگواران بپردازند.

این حد از توجه به مفاهیم دینی و معنوی و اشتیاق شدید نسبت به ادبیات آئینی و مدح و منقبت ائمه اطهار، نقش شایانی در پرورش شاعران و نغمه‌سرایان بزرگی همچون حیرتی تونی، محتشم کاشانی، وحشی بافقی، عبدالله هاتفی، عرفی شیرازی، صائب تبریزی و طالب آملی و غیره و تمایل آنان به سرایش سروده‌های آئینی و اشعار عاشورایی و ایجاد تنوع ادبی مانند تاریخ نویسی، تذکره نویسی، نثر فارسی و نیز نگارش متون و منظومه‌های داستانی و حماسی با مضمون دینی و شیعی داشته که به تدریج این سروده‌های غنی در میان توده مردم گسترش و قوام یافته است.

شاید بتوان به جرأت دوره صفویه را استثنایی‌ترین دوران حیات آئین‌های مذهبی برشمرد، زیرا در سطح گسترده‌ای موجب رسمیت و تداوم یافتن مراسم و مجالس عزاداری و دیگر آئین‌های مذهبی و همچنین ثبات بخشی، انسجام، اشاعه و ترویج ارزش‌های اخلاقی و فرهنگ غنی شیعی و اسلامی شد. اگرچه در این عصر، آئین‌ها و مراسم مذهبی به مانند دوره‌های بعدی رشد نیافته بود، اما می‌توان آن را مقدمه تحولی ژرف در برپایی تجمعات و مراسم مذهبی جامعه ایرانی دانست.

کد خبر 4997799