«خداحافظ رفیق»؛ ۱۷ سال بعد/ گفتند با حذف اپیزود چهارم جنایت کردم!

سیدسعید سیدزاده تهیه‌کننده فیلم سینمایی «خداحافظ رفیق» به کارگردانی بهزاد بهزادپور در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه این فیلم یکی از آثار ماندگار حوزه دفاع مقدس است، گفت: با توجه به اینک مردم ما عاشورایی و انقلابی هستند و هشت سال بار دفاع مقدس را به دوش کشیدند و سختی‌های جنگ را تحمل کردند قاعدتاً وقتی در این بستر برایشان فیلمی ساخته و با آنها حرف زده می‌شود، تمایل پیدا می‌کنند که با تماشای آن، خاطرات خود را زنده کنند شاید یکی از دلایل اینکه «خداحافظ رفیق» در ذهن‌ها مانده است، همین باشد.

وی افزود: خاطرم هست که بعد از ساخت این فیلم دوستان زیادی با من تماس می‌گرفتند و بابت ساخت «خداحافظ رفیق» برای ما دعای خیر داشتند، البته من همه دعاهای خیر و توجهات را به سمت کارگردان اثر یعنی بهزاد بهزادپور هدایت می‌کردم. چون معتقدم او با تمام وجودش نسبت به ساخت «خداحافظ رفیق» اهتمام ورزید. ایشان سال‌های سال تجربه اندوخته و خیلی سال بود که این فیلمنامه را نوشته بود، درواقع دلش می‌خواست که این فیلم را بسازد اما موفق نمی‌شد.

سیدزاده ادامه داد: در آن دوره‌ای که من در معاونت سینمایی حوزه هنری مسئولیت داشتم، خدا توفیق داد و توانستیم کمک کنیم «خداحافظ رفیق» ساخته شود. شاید اگر در آن دوران شرایط بهتر بود، فیلم به صورت بهتری هم ساخته می‌شد، اما آنچه که از دست ما بر می‌آمد همان بود.

ماجرای حذف اپیزود چهارم و رفع یک شائبه

تهیه‌کننده «خداحافظ رفیق» در ادامه با اشاره به یکی از مهمترین حواشی درباره این فیلم توضیح داد: فیلم از ابتدا ۳ اپیزود داشت، بعدها آقای بهزادپور یک اپیزود دیگر به آن اضافه کردند که در متن خیلی زیبا بود و به دل می‌نشست، ولی واقعیت این است که وقتی آن اپیزود ساخته شد، چندان خوب از آب درنیامد. این فیلم دشواری‌هایی داشت و تیم سازنده سختی‌هایی را متحمل شده بود، شاید به همین دلیل آن اپیزود آنطور که باید و آنطور که نیت اولیه آقای بهزادپور بود، تماشایی در نیامد. به همین دلیل آنچنان نمی‌توانست هم سنگ با اپیزودهای دیگر باشد و مخاطب را با خود همراه کند از همین رو تصمیم گرفتیم اپیزود چهارم کنار گذاشته شود.

«خداحافظ رفیق» با همان چهار اپیزود در جشنواره فیلم فجر به نمایش گذاشته شد و ما براساس بازخوردهایی که گرفتیم تصمیم به حذف اپیزود چهارم گرفتیم. ولی اگر آقای بهزادپور همین امروز هم تصور می‌کند که این فیلم با چهار اپیزود بهتر می‌شود باز با ایشان همراهی می‌کنم تا اپیزود چهارم به فیلم ملحق شود سیدزاده تأکید کرد: حذف این اپیزود به تصمیم شخص من و آقای بهزادپور به‌عنوان تهیه‌کننده و کارگردان بود و بدون هیچ دخالتی از بیرون، ما مثل دو برادر نشستیم و درباره‌اش حرف زدیم، آقای بهزادپور به من گفت نظرت درباره این اپیزود چهارم چیست، من گفتم احساس می‌کنم به کار نمی‌چسبد و مخاطب نمی‌تواند آن را هضم کند. این جنس حذفیات در همه فیلم‌ها طبیعی است بنابراین هیچ قدرت بالادستی برای حذف آن اپیزود وجود نداشت. فیلم یک مجموعه است و باید همه سکانس‌های آن با هم دیده شود. ممکن است سکانس‌های مختلف تک به تک به دل بنشینند اما وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند باید با همدیگر دیده شوند و به دل بنشینند که این اتفاق با آن اپیزود چهارم رخ نمی‌داد.

وی افزود: من بارها شنیده‌ام که گفته‌اند سیدزاده مثل یک جنایتکار عمل کرده و گفته است این اپیزود باید حذف شود! اما خدا خودش شاهد است برای اینکه این فیلم ساخته شود چه سختی‌هایی متحمل شدم. بهزادپور برای من یک عزیز غیرقابل تکرار و فردی است که خیلی دوستش دارم، قاعدتاً فیلم ایشان نسبت به فیلم‌های دیگر برای من عزیزتر است، لذا اصلاً و ابداً برای اینکه این فیلم با ۴ اپیزود پخش بشود و به دل بنشیند یک سر سوزن کم نمی‌گذاشتم. ضمن اینکه «خداحافظ رفیق» با همان چهار اپیزود در جشنواره فیلم فجر به نمایش گذاشته شد و ما براساس بازخوردهایی که گرفتیم تصمیم به حذف اپیزود چهارم گرفتیم. ولی اگر آقای بهزادپور همین امروز هم تصور می‌کند که این فیلم با چهار اپیزود بهتر می‌شود باز با ایشان همراهی می‌کنم تا اپیزود چهارم به فیلم ملحق شود یعنی حاضر می‌شوم فیلم دوباره تدوین شود.اگر چنین فکری می‌کنند با من تماس بگیرند و من به سرعت این کار را می‌کنم اما من و ایشان با هم به این نتیجه رسیدیم که اپیزود چهارم حذف شود. هیچ دست بالایی، هیچ امر سیاسی و نظامی در حذف این اپیزود دخیل نبود.

این تهیه‌کننده سینما افزود: با این وجود شخصاً معتقدم این اپیزود چه باشد چه نباشد، هیچ چیزی از ارزش‌های فیلم کم نمی‌شود چون بهزادپور یک فرد دلسوز و سختی کشیده از جریان انقلاب است. او زجرهای انقلاب را به دوش کشیده و در صنعت سینما پیشینه متعالی دارد. امیدوارم بتوانیم فیلم‌های بیشتری از آقای بهزادپور ببینیم، ولی فعلاً شرایطش پیش نیامده است. اگر چنین شرایطی پیش بیاید کارهای ارزشمندی از او می‌بینیم، من هم لذت می‌برم و اشک شوق از چشمانم جاری می‌شود.

تهیه‌کننده «شب بخیر فرمانده» در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه «خداحافظ رفیق» جزو فیلم‌های معناگرای موفق است، توضیح داد: اگر سازنده درباره هر مفهوم و موضوعی شناخت، درک و بصیرت و شعور کافی داشته باشد مطمئن باشید اثری که ارائه می‌شود، تأثیرگذار خواهد بود. آقای بهزادپور به دلیل شناخت، درک درست و شعور بالایی که از دفاع مقدس داشت، وقتی «خداحافظ رفیق» را دست گرفت، یک اثر خوب ارائه داد، هرچند من معتقدم اگر همه عناصر دست به دست هم می‌دادند بهزادپور بهتر از این هم فیلمش را می‌ساخت با این وجود فیلم در همین قد و قواره هم تأثیر خود را می‌گذارد چون سازنده آن دارای شعور و بصیرت کافی است.

ما در حال حاضر به عنوان فیلمساز فکر می‌کنیم خیلی می‌فهمیم، به خودمان می‌گوئیم ما انسانی بزرگ با شعور بالا هستیم که می‌خواهیم یک فیلم بزرگ بسازیم، در صورتی که اگر شعور داشته باشیم نمی‌گوییم ما خیلی می‌فهمیم بلکه اول فهم خودمان را بالا می‌بریم، بعد فیلممان را می‌سازیم تا دیگران بگویند ما چه آدم فهیمی هستیم سینما را تکنیک نمی‌سازد، درک و شعور درست می‌سازد

وی توضیح داد: هرچند در این سال‌ها به لحاظ تجهیزات سینمایی پیشرفت زیادی کرده‌ایم اما سینما را تکنیک نمی‌سازد بلکه شعور و درک درست از موضوع می‌سازد. فیلم خوب را تکنیک و پول زیاد نمی‌سازد فیلم خوب شعور، درک درست و انسانی با احساس بالا می‌سازد به همین دلیل است که در این سال‌ها حوزه فیلم‌های دفاع مقدسی موفق نمی‌شویم. ما در حال حاضر به عنوان فیلمساز فکر می‌کنیم خیلی می‌فهمیم، به خودمان می‌گوئیم ما انسانی بزرگ با شعور بالا هستیم که می‌خواهیم یک فیلم بزرگ بسازیم در صورتی که اگر شعور داشته باشیم نمی‌گوییم ما خیلی می‌فهمیم بلکه اول فهم خودمان را بالا می‌بریم، بعد فیلممان را می‌سازیم تا دیگران بگویند ما چه آدم فهیمی هستیم.

سیدزاده تأکید کرد: مشکل عمده ما این است که از نظر ابزار و تکنیک رشد کرده‌ایم ولی از نظر فکری پیشرفتی نداشته‌ایم. فیلمساز امروز باید اول رشد فکری داشته باشد و بعد تجهیزات و سرمایه را به کار بگیرد. بهزادپور کسی است که این چیزها را خوب می‌فهمد اما زمانی که ایشان «خداحافظ رفیق» را ساخت ما امکانات کمی داشتیم. اگر امروز ایشان بخواهند چنین فیلمی بسازند با شعور و درکی که از او سراغ دارم مطمئناً می‌تواند فیلم بسیار تأثیرگذاری بسازد.

تهیه‌کننده «زیباتر از زندگی» با بیان اینکه موسیقی «خداحافظ رفیق» هم ماندگار شد و به کرات از رادیو و تلویزیون پخش شده و می‌شود، عنوان کرد: موسیقی این فیلم را سعید شعبانی‌نژاد ساخت ولی این امر با هدایت مستقیم بهزاد بهزادپور صورت گرفت، خاطرم است که نت به نت توسط آقای بهزادپور پیش می‌رفت. ایشان نه فقط یک نویسنده و کارگردان خوب است بلکه موسیقی را هم به خوبی می‌شناسد و هوش موسیقایی خوبی دارد با توجه به اینکه موسیقی این فیلم هم از همان حس درونی بهزاد بهزادپور می‌آمد، ماندگار شد.

مدیران دیگر در قدوقواره ساخت فیلم دفاع مقدسی بزرگ نیستند!

سیدزاده اظهار کرد: شرایط اجتماعی موجود به سمتی هدایت شده است که عملاً حمایتی از فیلمسازی در حوزه دفاع مقدس نمی‌شود من از سال ۹۱ فیلمنامه‌ای با عنوان «به کودکان شلیک نکنید» دارم که سفرهای تحقیقاتی، مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای برای آن انجام دادیم و در سال ۹۴ برای آن پروانه ساخت گرفتیم در این مدت مدام هم بازنویسی شده است، ارگان‌های مختلف هم برای ساخت «به کودکان شلیک نکنید» اعلام آمادگی کردند اما آنطور که باید و شاید پای کار نیامدند چون در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که حتی مدیران فرهنگی هم در قد و قواره ساخت فیلم‌های دفاع مقدسی بزرگ نیستند! یعنی درک و بصیرت درستی از فیلم دفاع مقدسی ندارند، فکر می‌کنند فیلم دفاع مقدسی فقط تیر و ترقه در کردن است در صورتی که چیزی که باید از این آثار برای مخاطب حاصل شود سبک زندگی است؛ سبک زندگی‌ای که ما را به سبک زندگی امام علی برساند جامعه فرهنگی ما الان دنبال اشاعه سبک زندگی امیر مؤمنان (ع) نیست چون فهم درستی از او نداریم.

این تهیه‌کننده سینما در ادامه گفت: من از سال ۹۱ تاکنون برای «به کودکان شلیک نکنید» دویده‌ام اما به نتیجه نرسیده‌ام یک روز زمین ننشسته‌ام، تقریباً یک دهه است که تلاش می‌کنم اما هنوز نتیجه نداده است. کسی برای ساخت این فیلم به ما سفارش نداده اما این جزو مطالبات حضرت آقا بوده است که در حوزه مقاومت فیلمسازی کنیم، چون فرهنگ مقاومت باید گسترش پیدا کند.

سیدزاده ادامه داد: از همین رو ما خواستیم این فیلم را بسازیم با بسیاری هم گفتگو کردیم اما مشکل ما تصمیم‌گیران و حمایت گران هستند چون از آثار هجو و سخیف حمایت می‌کنند. وقتی حتی به وزیر می‌گوئیم وضعیت سینما و تئاتر خوب نیست، در جواب تنها به گردش مالی آن اشاره می‌کند، این نشان می‌دهد فهم درستی از فرهنگ وجود ندارد.

وی در پایان گفت: امیدوارم شرایطی پیش بیاید که پیروان ولی امر در عرصه سیاست، فرهنگ، اقتصاد و… قرار بگیرند تا دغدغه ایشان را داشته باشند در این شرایط فیلم‌های خوبی در عرصه دفاع مقدس ساخته خواهد شد. من مطمئنم آن زمان یکی از کسانی که در رأس این امور قرار می‌گیرد بهزاد بهزادپور خواهد بود.