رشد فوق العاده عقل در عصر ظهور

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت الله مکارم شیرازی در کتاب نخستین آفریده خدا پیرامون رشد فوق العاده عقل در عصر ظهور، روایتی را از امام باقر (ع) نقل می‌کند:

امام باقر علیه السلام فرمودند: هنگامی که حضرت مهدی (علیه السلام) ظهور کند خداوند دست خود را (یا دست حضرت مهدی (علیه السلام) را که دست اوست) بر سر مردم می‌گذارد و بدین وسیله عقل‌های مردم کامل می‌شود و تکامل عقلی پیدا می‌کنند.

آیت الله مکارم شیرازی در تبیین این حدیث شریف می‌گوید: «پیامبران تبلیغ آئین خود را چگونه آغاز کردند؟ با برنامه‌های اقتصادی یا نظامی، یا با برنامه‌های فکری و فرهنگی؟ شکی نیست که آغاز کار آن بزرگواران با برنامه‌های فکری و فرهنگی بود؛ چون دین با فکر و فرهنگ مردم سروکار دارد و طبیعی است که از همان نقطه شروع می‌کند. این مطلب در آیات متعدّدی از قرآن مجید آمده، که به دو نمونه آن قناعت می‌کنیم:
۱. در آیه شریفه ۴۶ سوره سبأ می‌خوانیم:
«(قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلهِ مَثْنَی وَفُرَادَی ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا مَا بِصَاحِبِکُمْ مِّنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذِیرٌ لَّکُمْ بَیْنَ یَدَیْ عَذَابٍ شَدِیدٍ)؛ بگو: شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، دو نفر دو نفر یا به تنهایی برای خدا قیام کنید، سپس بیندیشید. این دوست و همنشین شما [= محمّد] هیچ گونه جنونی ندارد؛ او فقط بیم دهنده شما در برابر عذاب شدید (الهی) است».

موعظه خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این آیه شریفه، دعوت به فکر و اندیشه است. خدا و رسولش (صلی الله علیه و آله) از مردم می‌خواهند که به طور جدّی به صورت فردی یا گروهی در مورد دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) بیندیشند. که اگر چنین کنند، فلسفه دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در اصول و فروع و احکام و اخلاق خواهند یافت. خلاصه این که دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) دعوت به تفکر و فرهنگ و عقلانیت است.

۲. خداوندمتعال در آیات هفت گانه ابتدای سوره مزمل می‌فرماید:
«(یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ * قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلِیلاً * نِّصْفَهُ أَوْ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً * أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً * إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلاً ثَقِیلاً * إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئآ وَأَقْوَمُ قِیلاً * إِنَّ لَکَ فِی اَلنَّهَارِ سَبْحاً طَوِیلاً)؛ ای جامه به خود پیچیده! شب را، جز کمی به پا خیز. نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن، یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با تأمّل و دقّت بخوان. چراکه ما به زودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد. به یقین نماز و عبادت شبانه گامی استوار و گفتاری پایدارتر است، زیرا تو در روز تلاش مستمر و طولانی خواهی داشت».

در این هفت آیه، که جز اولین آیاتی است که بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل شده، برنامه هفتگی اسلام آشکار است. در زمانی که مشرکان اجازه تلاوت آشکار قرآن را به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نمی‌دادند، و در آن هنگام که تعداد اندک مسلمانان مرکز تجمّعی همچون مسجد و حسینیه و مانند آن نداشتند، آنها شبانه در خانه یکی از مسلمانان جمع می‌شدند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) تا نیمه شب و گاه تا بعد از نیمه شب و گاه به مقدار یک سوم از شب، برای آنها قرآن بخواند و آنها با استماع کلام وحی و تفکّر و تدبّر در آن ایمانشان را تقویت کنند. بنابراین، شروع کار انبیا، به ویژه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بلکه عمده فعالیت آن بزرگواران، فعالیت فرهنگی و فکری بود و جز در موارد ضرورت و ناچاری دست به قبضه شمشیر نمی‌بردند.
طبق روایت مورد بحث، هنگامی که حضرت مهدی (علیه السلام) قیام فرماید، او نیز کار خود را با فعالیت‌های فکری و فرهنگی آغاز کند. بنابراین، این که گفته می‌شود آن حضرت عملیات نظامی را سرلوحه کار خود قرار داده و آن قدر از دشمنان می‌کشد تا رکاب اسبش را خون فراگیرد، مطلب صحیحی نیست.
ما اگر از حضرت مهدی (علیه السلام) چنین چهره‌ای برای مردم دنیا ترسیم کنیم، باعث وحشت و دوری آنها از دین می‌شود. اما آنچه در روایت امام باقر (علیه السلام) آمده، که آمدن حضرت مهدی (علیه السلام) زمینه ترقّی و تکامل عقل و خرد مردم است، باعث جذب آنها به دین می‌گردد. البته آن حضرت در مقابل یک عدّه لجوجِ عنودِ فاسد ومفسد، که هدایت‌های او در آنها بی اثر باشد، به شیوه دیگری رفتار می‌کند؛ امّا محور کارهای حضرت برنامه‌های فکری و فرهنگی جذّاب است، و از این طریق بر جهان غلبه پیدا می‌کند و تمام عالم تحت فرمان حضرتش درمی آیند.