خبرگزاری مهر-گروه هنر- فریبرز دارایی: ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با سپری کردن بیش از ۴ دهه پا به قرنی تازه گذاشت؛ در این عمر سپری شده ۴۳ ساله، آثار مختلفی با موضوعاتی متنوع از دفاع مقدسی، دینی، کمدی، اجتماعی و … تولید و در سالن‌های تئاتر به صحنه رفتند. برخی از این آثار بسیار جریان ساز بودند و برخی آثار خاطره‌انگیز و پرمخاطب.
شاید خالی از لطف نباشد مروری داشته باشیم بر آثاری که طی دهه‌های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ تولید و اجرا شدند، روندی که این آثار برای تمرین و تولید طی کردند، گروهی که در تولید و اجرای اثر حضور داشتند و دیدن تصاویر این اجراها اعم از عکس یا فیلم.
از این رو در گروه هنر خبرگزاری مهر تصمیم بر این شد که از آغاز سال ۱۴۰۰ با جمع‌آوری اطلاعات مختلف اجراهای ۴ دهه گذشته، مروری بر تولیدات تئاتر ایران در این بازه زمانی داشته باشیم.
در نهمین گام از مرور «چهار دهه خاطرات صحنه» سراغ نمایش «شاپرک‌ها» به کارگردانی نصراله قادری رفته‌ایم.
پرداختن به موضوع فلسطین برای گروه سنی کودک و نوجوان
طی ۴ دهه گذشته تئاتر ایران پرداختن به برخی موضوعات باعث می‌شود که اثری سفارشی تلقی شود و این ذهنیت ایجاد شود که هنرمند و گروه تئاتری از نهاد یا سازمانی سفارش و بودجه بالایی گرفته‌اند تا به این موضوعات بپردازند. این امر و نگاه باعث شده تا تعداد زیادی از هنرمندان با سابقه و مطرح تئاتر کمتر به سراغ برخی موضوعات مذهبی و سیاسی بروند و درباره آنها اثری را تولید و روی صحنه ببرند.
یکی از این موضوعات پرداختن به مسأله فلسطین و جنایات رژیم صهیونیستی است. اصولاً به خاطر نوع نگاه سیاست زده‌ای که در عرصه فرهنگ و هنر وجود دارد و همچنین نگاه سطحی تصمیم گیرندگان سیاسی و فرهنگی در تولید آثار در این زمینه، کمتر شاهد به صحنه رفتن اثری درخور با موضوع فلسطین و مسائل مربوط به آن بوده‌ایم.
پرداختن به این موضوع برای کودکان و نوجوانان هم از این امیر مستثنی نبوده و نیست.
در این شرایط برخی هنرمندان با دغدغه شخصی خود و به دور از بهره‌گیری از حمایت‌های خاص به موضوع فلسطین پرداخته‌اند که از جمله آنها نصراله قادری است که در سال ۱۳۷۴ نمایش «شاپرک ها» را ویژه گروه سنی نوجوان با این موضوع تولید و روی صحنه برد.
این نمایش در مرداد و شهریور سال ۷۴ در مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اجرا شد.
قادری درباره زمان و موضوع تولید و اجرای نمایش «شاپرک‌ها» به خبرنگار مهر می‌گوید: زمانی بود که در مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان حضور داشتم و گروهی داشتیم که ثابت بود و بر اساس تئوری «مغناطیس دست فراتر از تمرکز» کار می‌کردیم. در سال‌های ۷۳ و ۷۴ با این گروه ۲ نمایش «بازی تابلوی آخر» و «شاپرک‌ها» را تولید و اجرا کردیم. «شاپرک‌ها» در ارتباط با مسأله فلسطین است و داستان برای گروه کودکان و نوجوانان نوشته شده و روایتگر عنکبوت پیری است که شهر شاپرک‌ها را غصب می‌کند و در پایان همه را از بین می‌برد و شهر را تصاحب می‌کند.
وی با اشاره به اینکه در آن گروه ثابت هنرمندانی چون سیروس همتی، امین زندگانی و مهرخ افضلی جزو بازیگران بودند و ناتالی متوسلیانی ساخت موسیقی، حسن دادشکر طراحی نور و زنده یاد بیژن نعمتی شریف طراحی ماسک، لباس و صحنه نمایش «شاپرک‌ها» را انجام دادند، یادآور می‌شود: این نمایش یک ماه اجرا شد و بعد از یک ماه اجرا هم گروه شهید شد و هم اجرا تمام شده بود. بعد از این اجرا مثل خیلی از جاهای دیگری که اخراجم کردند اخراج شدم و گروه از هم پاشید.
قادری درباره دلایل اخراج خود از مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، اظهار می‌کند: همانطور که از دانشگاه و همچنین حوزه هنری در دوره آقای زم اخراج شدم از مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی کانون هم اخراج شدم. انشاءالله تاریخ مشخص می‌کند که چرا این اتفاق‌ها رخ داد.
این کارگردان تئاتر درباره بازخورد و استقبال مخاطبان از نمایش «شاپرک‌ها»، چنین می‌گوید: نمایش «شاپرک‌ها» را یک نوبت صبح برای مدارس اجرا می‌کردیم و بعد از ظهرها هم برای خانواده‌ها و مخاطبان تئاتر. در تمام مدتی که اجرا داشتیم هیچوقت سالن نیمه یا خالی نبود و بعد هم تقاضا برای اجرا وجود داشت ولی چون گروه وجود نداشت و نوبت اجرایی بعدی بود، اجرایمان تمام شد.
دولتمردان دغدغه تولید آثار هنر با موضوع فلسطین را ندارند
وی درباره اینکه آیا امکان تداوم اجرای این اثر نمایشی در سالن‌های دیگر وجود داشته یا نه، ادامه می‌دهد: امکان اجرای «شاپرک‌ها» در سالنی دیگر وجود نداشت. بازیگران در این نمایش روی طناب‌هایی که از سقف آویزان بود بازی می‌کردند و امکان اینکه دکور را جمع و در سالن دیگری نصب کنیم وجود نداشت.
قادری درباره اینکه چرا درباره موضوعی چون فلسطین کمتر شاهد تولید و اجرای آثار نمایشی با کیفیت و در خور هستیم، تأکید می‌کند: حقیقت قضیه خیلی روشن است، اولین مسأله این است که وقتی به این موضوعات بپردازید گفته می‌شود که کار سفارشی است. وقتی به موضوع فلسطین بپردازید به دلیل نوع حمایتی که حکومت از فلسطین کرده این تصور به وجود می‌آید که کار سفارشی است. برخی هنرمندان به این موضوع علاقه مند هستند و به سراغ تولید و اجرای کار می‌روند ولی در تئاتر ایران که تهیه کننده اصلی دولت است و مدیران دولتی باید برای تولید و اجرای با کیفیت آثار سفارش می‌دادند ولی هرگز برای مدیران دولتی این مسأله مطرح نبوده که در زمینه تولید و اجرای آثار نمایشی درباره موضوع فلسطین از هنرمندان دعوت به کار کنند.
وی معتقد است وقتی هنرمند نتواند دغدغه‌های خود را به صحنه ببرد که ارضای عاطفی شود قطعاً درباره مسائلی چون فلسطین و بوسنی و هرزگوین به ندرت شاهد شکل گیری آثار هنری بوده‌ایم.
این هنرمند تئاتر در پایان سخنان خود تصریح می‌کند: نکته دیگر ممیزی است، در پرداختن به موضوع فلسطین برخی نکات دچار ممیزی می‌شود که این امر کار هنرمند را الکن خواهد کرد. نکته دیگری که در سینما و تئاتر وجود دارد این است که وقتی فیلم یا تئاتری تولید می‌کنیم نگاه مان به آن‌سوی مرزها جشنواره‌های بین المللی نیز هست و مسأله فلسطین موضوع جشنواره پسند خارجی نیست.
نظر شما