جامعه جوان ما هرگز «دین ستیز» نیست

خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین- نگار احدپور اقبلاغ: جوانی فصل پاک دامنی، آزادی، پیش رفت و دوران تجربه‌های جدید برای آبادانی مادی و معنوی فرد و جامعه و فصل بروز خوبی‌ها و استعدادها است. مهم‌تر از همه این که قله‌های پیش رفت مادی و معنوی فرد در جوانی فتح می‌گردد. بدین سان یک جوان باید خود و فرصت جوانی را بشناسد تا بتواند راه پرفراز و نشیب زندگی را با موفقیت طی کند. جوانان مسلمان، اعم از این که در کشوری اسلامی یا غیراسلامی باشند، بیش‌ترین تأثیر از دنیای متجدد را، از راه «شیوه‌ی زندگی جدید» می‌پذیرند. شیوه‌ی زندگی جدید، که در حد خود بیانگر فلسفه‌ای خاص نیز هست، به مراتب بیش‌تر از ایدئولوژی‌های جدید، بر جوانان مسلمان تأثیر می‌گذارد. دین گریزی و گرایش جوانان به فرهنگ غرب همواره دغدغه‌هایی را برای رهبران دینی، دین داران و خانواده‌های متدین به وجود آورده و تهدیدی برای نسل جوان محسوب می‌شود.البته باید اذعان کرد که این، به خاطر خود دین نیست، بلکه علل این مسئله بیشتر به رفتارهای دین داران و مدعیان بر می‌گردد.

محیط‌های اجتماعی همچون خانواده مسئولیت عمده‌ای در تعلیم و تربیت بر عهده دارند و این مسئولیت‌ها با ورود یک نسل به دوره‌ی نوجوانی و جوانی پررنگ‌تر می‌گردد. جهت برخورداری از نسلی پاک و دین دار باید دو اصل شناسایی عوامل دین گریزی و روش‌های جذب جوانان به دین را، در هدایت آن‌ها مد نظر قرار داد. علل مختلفی موجب بروز دین گریزی در جوانان می‌گردد که باید با نگرشی دقیق و عمیق در آموزه‌های دینی و سیره‌ی پیشوایان الهی و نیز تعمق در نیازهای زمان، روش‌های اجرایی برای پیش‌گیری و مقابله با این عوامل و جذب جوانان به دین یافت.

با حجت الاسلام محمدرضا درانی، استاد حوزه علمیه و دانشگاه و مشاور خانواده و کارشناس مسائل دینی و اجتماعی به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

درانی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه دین گرایی و تمایل به دین به عنوان یک میل فطری در همه انسان‌ها وجود دارد، عنوان کرد: حتی اگر کسی هیچ گونه آموزش رسمی یا غیررسمی ندیده باشد به طور فطری تمایل به دین و دینداری و وجود یک قدرت نامحدود به نام خدا را در خود احساس می‌کند.

عوامل مؤثر در دین گرایی و دین گریزی در جامعه

وی افزود: از آنجا که انسان یک موجود اجتماعی است و جامعه عضو جدایی ناپذیر شخصیت و کنش اجتماعی او می‌باشد، تأثیر جامعه در پذیرش یک باور بسیار مهم است. در زمینه دین داری و دین پذیری نیز این قاعده جاری و ساری است و یکی از مباحثی که این روزها بسیار بخش زیادی از جامعه و خانواده را به خود مشغول کرده با توجه به ساختار جامعه ما که به عنوان یک جامعه دینی می‌باشد موضوع گرایش یا عدم گرایش مخصوصاً در نسل امروز به دین و موضوعات دینی می‌باشد.

درانی تصریح کرد: نقطه مقابل دین گریزی، دین گرایی می‌باشد، البته به باور بنده جامعه جوان ما هرگز «دین ستیز» نیست، اما نشانه‌ها و مواردی از این دین گریزی را شاهدیم.

وی با اشاره به اینکه دین در اصل به معنی «روش» و شریعت به معنای «راه و مسیر» می‌باشد، تصریح کرد: آنجا که ما توانستیم برای جوانان و نسل جدید مفاهیم واقعی دین را معرفی کنیم، نه تنها دین گریزی اتفاق نیافتاده بلکه گرایش بسیار خوب و قابل قبولی از جانب جوانان را شاهد بوده‌ایم.

وی گفت: برای شناخت و دقت در عوامل دین گریزی در بین جوانان باید توجه به ساختارهای فرهنگی اجتماعی تبلیغی و همچنین انواع هجمه‌ها و فشارهای فرهنگی، روانی و تبلیغاتی که جوانان امروز ما در معرض آن قرار دارند را مورد نظر قرار داد. به طور کلی عوامل دین گریزی در بین جوانان را می‌توان ابتدا کمبودهایی در خانواده و مدرسه، عدم آموزش صحیح مفاهیم دینی و مبانی مذهبی همچنین نقص در آموزش دینی، عدم تطابق آموزش‌ها با گروه‌های سنی، ناکارآمدی مبلغان دینی، بروز نکردن شیوه تبلیغات دینی، سو استفاده برخی از مذهبیان از موقعیت و جایگاه سیاسی و اجتماعی خود، همچنین عدم تطابق قول با عمل در عرصه متولیان تبلیغ فرهنگ دینی را به عنوان عمده‌ترین دلایل دین‌گریزی در بین جوانان و نوجوانان نام برد.

آنجا که ما توانستیم برای جوانان و نسل جدید مفاهیم واقعی دین را معرفی کنیم، نه تنها دین گریزی اتفاق نیافتاده بلکه گرایش بسیار خوب و قابل قبولی از جانب جوانان را شاهد بوده ایم

این کارشناس مذهبی خاطرنشان کرد: ارائه مفاهیم دینی را باید با توجه به شرایط واقعی جامعه و همسو با پیشرفت‌های مدرنیته و تکنولوژی در دنیای امروز به روز رسانی نمود. در صورتی که جوانان و نوجوانان در معرض توصیه‌ها و نصیحت‌های یکنواخت و تکراری قرار بگیرند و آنها را از تعالیم صحیح اشباع نکنیم، همه این مفاهیم برای آنها یکنواخت و عادی می‌شود و دیگر انگیزه و شوق درونی و تحرک کافی برای دریافت احساس دینی در آن‌ها ایجاد نخواهد شد.

نقش خانواده در دین داری فرزندان

وی افزود: باید توجه داشت که خانواده به عنوان اولین محرک احساسات دینی در فرزندان نقش بسیار مهم و اثرگذار و بی نظیری در ارائه مفاهیم دینی می‌تواند داشته باشد، به گونه‌ای که پیامبر اعظم (ص) آموزش دوران کودکی را مانند نقشی که بر سنگ حک می‌شود می‌داند که هیچ گاه از لوح وجود کودک پاک نخواهد شد. اکثر آموزه‌های دینی اگر به طور صحیح و دقیق و متناسب با نیازها و خواسته‌های کودک در خانواده بنیان‌گذاری شود سیر حرکت دینی فرزندان به سمت پذیرش صحیح دین و رسیدگی به آموزش‌های مطلوب دینی به سمت سعادت واقعی سوق داده خواهد شد

این مشاور خانواده با بیان اینکه بعد از خانواده، جامعه بزرگ‌تری به نام مدرسه و سپس جامعه نقش بی‌بدیل خود را در ارائه مفاهیم دینی و گرایش جوانان یا تبری جوانان و نوجوانان از مسائل دینی را ایفا می‌کنند.

تأثیر دین داری والدین بر علاقه‌مندی به دین و مباحث دینی

وی تاکید کرد: باید توجه داشت که متولیان امور دینی در ارائه پیام‌ها و ارزش‌های دینی و تربیتی به گونه‌ای عمل کنند که کودک، جوان و نوجوان با شوق و اشتیاق و کنجکاوی و با اراده و میل خود و با عشق و علاقه گرایش پیدا کند. پذیرشی که به دور از تهدید باشد، طبیعتاً میزان اثرگذاری آن بسیار بیشتر خواهد بود. اگر ارائه مفاهیم دینی در قالب و بسته بندی جدید ارائه شود، طبیعتاً میزان پذیرش آن برای جامعه راحت تر و بهتر خواهد بود.

درانی با اشاره به اینکه آموزش مخصوصاً در مسائل مذهبی باید با بهره‌گیری از آگاهی و استدلال منطقی صورت بگیرد. ارائه مطالب در قالب‌های نارسایی فکری بشری، برداشت‌های غیر واقعی و به دور از تعقل و تفکر و توجه دادن به احساسات خام مذهبی بدون اینکه بینش مذهبی در جوان و نوجوان تثبیت شده باشد، نه تنها ما را به هدف نمی‌رساند بلکه در جاهایی موجبات وهن دین و مذهب را فراهم می‌کند. طبق دستورات دینی ما چه در قرآن و چه در فرمایشات پیامبر مکرم اسلام (ص)، اصل دعوت به دین باید بر اساس آسان‌گیری باشد و سختگیری‌های بی مورد، احتیاط کردن‌های نابجا، نتیجه‌ای جز خستگی روحی و فکری در جوانان ایجاد نخواهد کرد.

ابزار هنری برای تربیت و ترویج سبک زندگی دینی

وی تاکید کرد: استفاده از ابزارهای عملی و علمی یافته‌های روان شناسی و علوم تربیتی و ابزارهای هنری می‌تواند ما را در ارائه بهتر مفاهیم دینی کمک نماید. رسانه‌ها امروز مهمترین رقیب تربیتی خانواده و جامعه محسوب می‌شوند. امروز تأثیرگذاری غیرقابل انکار اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بر کسی پوشیده نیست. حال که فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در خدمت دین ستیزی و فاصله انداختن بین نسل امروز و مباحث و مبانی دینی است، بسیار لازم است که با تولید مفاهیم عمیق دینی و مذهبی در بسته بندی‌های بسیار جذاب و پاسخ دادن به شبهات فکری، دینی و عقیدتی نسل جوان از این فرصت بسیار ارزشمند استفاده کنیم.

این کارشناس مسائل دینی و اجتماعی تاکید کرد: والدین جامعه، مدرسه فضای مجازی و همه ابزارهایی که در ارائه الگوهای تربیتی، خاصه تربیت دینی توانستند جایگاهی برای خود داشته باشند، باید با یک خط سیر مشخص و معین حرکت خود را به سمت ارائه مطلوب و دلنشین مباحث و مفاهیم دینی برای نسل امروز برنامه‌ریزی کنند.

وی در پایان گفت: امروز فرصت بسیار طلایی و در عین حال خطرناکی جوانان جامعه ما را در بر گرفته است، از این نظر طلایی چون جوان امروز پرسشگر است و به دنبال کشف مسائل مربوط به اطراف خود و رسیدن به جواب صحیح پرسش‌های ذهنی خود می‌باشد و خطرناک از این سو که اگر ما به عنوان مبلغان دینی، خانواده، جامعه و رسانه نتوانیم در ارائه مطالب مفاهیم دینی دقیق و کارشناسانه عمل کنیم، قبل از اینکه حرکتی از ما رخ بدهد، دیگران بر ما سبقت گرفته ذهن و فکر جوانان ما را تخدیر می‌کنند.