فرصت ۵ ساله برای مقابله با ابربحران جمعیت

به گزارش خبرنگار مهر، میزان باروری کل ایران که تا دهه شصت در سطح بالایی بود، از دهه ۷۰ رو به کاهش گذاشت؛ دلیل اصلی این کاهش میزان باروری، تغییر سیاست‌های جمعیتی کشور بوده است. جامعه‌ای عادت به خانواده‌هایی با فرزندان زیاد داشت؛ پیش روی خود شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر را می‌دید.

میزان باروری کل ایران همواره در طی این سال‌ها با کاهش مواجه شده است و تنها به‌طور مقطعی در سال ۱۳۹۵ اندکی افزایش یافت؛ کارشناسان جمعیت دلیل این افزایش مقطعی را تأخیر در سن فرزندآوری و تغییرات ساختمان سنی جمعیت اعلام کردند. با این حال بر اساس آمارها میزان باروری از سال ۱۳۹۶ به بعد مجدداً رو به کاهش گذاشته است.

مسعود عالمی نیسی رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سوال که چرا با وجود مشکلات اقتصادی کشور در دهه ۶۰ آمار فرزندآوری، بسیار بیشتر از امروز بوده است؛ گفت: عوامل دیگری در دهه ۶۰ در میزان باروری اثرگذار بوده است؛ به عنوان مثال در دهه شصت متراژ خانه‌ها به گونه‌ای بود که فرزندان بیشتری را خانواده‌ها می‌توانستند بزرگ کنند. امروز اگر به نقشه ایران نگاه کنیم هر جا که تراکم جمعیت وجود داشته باشد تعداد فرزندان به ازای هر خانواده کمتر است. این موضوع نشان می‌دهد در دهه شصت که خانه‌ها بزرگ بود، خانواده‌ها راحت می‌توانستند فرزندان خود را بزرگ کنند؛ همچنین سهم مسکن در سبد هزینه خانوار هم در سال ۶۰ کمتر بوده است.

اگر چه میزان باروری کل ایران در دو دهه اخیر همواره کاهشی بوده است؛ بررسی روند تعداد متولدین در فاصله سال‌های ۹۵ تا ۹۹ نشان می‌دهد میزان باروری در این مدت زمانی بیشتر هم کاهش یافته است. بر اساس اطلاعات سازمان ثبت‌احوال کشور، تعداد کل موالید ثبت‌شده با شیب ملایم تا سال ۱۳۹۷ و شیب به نسبت تندتر تا سال ۱۳۹۹ کاهشی بوده است. به‌گونه‌ای که اختلاف نوزادان تازه متولد شده در سال ۹۵ با سال ۹۹، معادل ۲۵ درصد از تعداد بچه‌های به دنیا آمده طی این مدت، یعنی معادل ۳۷۴ هزار ولادت، کاهش‌یافته است.

میزان باروری کل در همه استان‌های کشور کاهش‌یافته است

موضوع دیگری که با استفاده از آمارهای مرکز آمار ایران می‌توان به آن پی برد این است که در چند سال اخیر میزان باروری کل در همه استان‌های کشور کاهش‌یافته است. برای نمونه اگر چه در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ میزان باروری کل در ۱۷ استان بالاتر از میانگین باروری کل کشور بوده است؛ اما نکته اینجاست که با توجه به اینکه درصد جمعیت در استان‌های با باروری پایین کمتر از جمعیت استان‌های با باروری بالا بوده، تأثیر باروری این استان‌ها بر باروری کل کشور کمتر بوده است.

به عنوان مثال استان‌های خراسان‌جنوبی و سیستان‌وبلوچستان به‌مراتب باروری بالاتری نسبت به استان‌های گیلان، مازندران، تهران و البرز داشتند؛ اما به علت اینکه خراسان‌جنوبی و سیستان‌وبلوچستان درصد جمعیت کمتری به نسبت استان‌هایی همچون تهران و البرز داشته‌اند؛ باروری این استان‌ها بر باروری کل کشور تأثیر مثبت چندانی نداشته است.

فرصت ۵ ساله برای مقابله با ابر بحران جمعیت

امیرحسین بانکی پور رئیس کمیسیون مشترک حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در نشست علمی «تحولات، سیاست‌ها و برنامه‌های جمعیتی ایران» گفت: الان مزیت رشد جمعیت مسأله ما نیست، مسأله ما فعلاً هرم سنی جمعیت است. در شرایطی کنونی هرم سنی ما وضعیت بحرانی به خود می‌گیرد. ما در حالی پیر می‌شویم که کشورهای مجاور ما همه جوان هستند و این تهدیدی امنیتی برای ماست. اروپایی‌ها در حالی که توسعه یافته بودند پیر شدند اما ما در چه حالتی در حال پیر شدن هستیم؟ لذا وضعیت خیلی از ابعاد مختلف نگران کننده است.

وی ادامه داد: ما فقط در ۵ یا ۶ سال پیش رو می‌توانیم با این بحران مقابله کنیم. ۵-۶ سال دیگر دهه شصتی‌ها از مدار باروری خارج می‌شوند و شما نمی‌توانید با دهه هفتادی‌ها بحران جمعیت را حل کنید.