۷ بهمن ۱۴۰۳، ۱۴:۲۵

طرح‌های مدیریت آب‌، شعاری که خاک می‌خورد

طرح‌های مدیریت آب‌، شعاری که خاک می‌خورد

شهریور سال گذشته بحث فعال‌شدن «ال‌نینو» و اثر آن بر بارش‌های ایران و شکل‌گیری پاییز پربارش مطرح بود اما پاییز امسال یکی از خشک‌ترین فصول نیم قرن اخیر رقم خورد.

به گزارش خبرگزاری مهر، روزنامه جام جم طی گزارشی پاییز امسال را یکی از خشک‌ترین فصل‌های سال خواند و نوشت: به‌طوری‌که از سهم ۲۵ درصدی پاییز از بارش سالانه، حدود ۱۶ درصد تحقق‌یافت و به عبارتی کشور وارد چهارمین سال خشک متوالی با شرایط نامطمئن از نظر ذخایر سدها و منابع آب زیرزمینی شد. با این تفاسیر با طرح‌ها و پروژه‌هایی روبه‌رو هستیم که سال‌هاست در دستورکار قرار دارند اما به نتیجه نمی‌رسند.

حال سدها خوب نیست
منابع آبی کشور به حد نگران‌کننده‌ای کاهش یافته و آن‌طور که گزارش‌ها نشان می‌دهند ۵۷ درصد حجم سدها خالی است. در صورت تداوم این وضعیت تابستان خوبی از نظر تأمین آب کشور در راه نیست. وضعیت سدهای بزرگ و مهم کشور در روزهای ابتدایی دومین ماه زمستان نشان می‌دهد که شرایط نامساعد است. براساس تازه‌ترین گزارش دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۱۴۰۳) تا آخر دی‌ماه شش سد مهم و بزرگ ایران کمتر از ۱۰ میلیون مترمکعب موجودی آب دارند؛ یعنی در صورت تداوم این وضعیت تابستان خوبی از نظر تأمین آب کشور در راه نیست.

بارش‌ها و سیلاب‌های ویرانگر
در جنوب بلوچستان سیلاب‌های اسفند ۱۴۰۲و فروردین ۱۴۰۳ در منطقه دشتیاری، سیلاب سد کهیر و… به‌نوعی رهاورد تغییرات و افزایش عدم قطعیت در وقایع اقلیمی بودند. البته در برخی مواقع سیلاب‌های مخربی رخ می‌داد که حجم آورد آنها بسیار نازل بود، اما به‌دلیل پیک بسیار بالا، خسارات زیادی به همراه داشتند. این بارش‌های رگباری و ویرانگر، مشابه آنچه در اردیبهشت سال‌جاری در شهر مشهد اتفاق افتاد بودند. مجموع این اتفاقات باعث شد در یک سال نرمال بارشی، در مناطقی از کشور با رشد بارش بیش از ۵۰ درصد و حجم تولید روان‌آب بالا مواجه باشیم و در مناطقی دیگر، کاهش بیش از ۱۵ درصدی بارش‌ها و خشک شدن برخی رودخانه‌ها را تجربه کنیم. اما درمجموع حجم ورودی به مخازن سدها در مقایسه با متوسط پنج سال گذشته با کاهش حدود ۱۵ درصدی مواجه شود.

طرح‌های روی زمین مانده
مشکلات کم‌آبی و تبدیل‌شدن این وضعیت به یک بحران در شرایطی رقم می‌خورد که طی دهه‌های اخیر طرح‌ها و برنامه‌های زیادی در جهت مدیریت آبی کشور ارائه شده است. سال ۱۳۹۲ بود که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران دو طرح مهم این شرکت را مدیریت یکپارچه منابع آب استان تهران و به‌کارگیری روش‌های بازیافت آب تا افق ۱۴۱۰ عنوان کرده و گفته بود که این طرح‌ها در دو بخش جهت به‌کارگیری روش‌های بازیافت آب برنامه‌ریزی مشخصی دارد و در زمینه استفاده از آب‌های نامتعارف و پساب در سطح استان تهران تدوین شده‌اند. در آن زمان گفتند در صورت اجرای صددرصدی طرح فاضلاب تهران، آورد آب‌های مجاری ورودی که ۳۲۰ میلیون مترمکعب در سال بود پس از تصفیه به ۲۴۰ میلیون مترمکعب کاهش می‌یابد که این میزان در دو سامانه شرقی و غربی برای حدود ۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. کاری که کمک بزرگی در جهت حفظ منابع آبی به‌شمار می‌آمد و حالا باید پرسید این پروژه به کجا رسید و اگر به نتیجه نرسیده به علت کدام کوتاهی یا سوء‌مدیریت‌ها بوده است؟

یا در سال ۱۴۰۰ و براساس مطالعات کارشناسی، گلستانی‌ها گفتند در افق ۱۴۰۴ این استان به ۵/۶ میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد. این در شرایطی است که پتانسیل آبی این منطقه حدود ۵/۲ میلیارد مترمکعب است؛ یعنی دست‌کم حدود چهار میلیارد مترمکعب کمبود آب وجود دارد. کمبودی که اگر برای تأمین آن اندیشه، برنامه‌ریزی، فرهنگ‌سازی، تأمین اعتبار و عملیات اجرایی سنگینی صورت نگیرد، به بحران تبدیل می‌شود.حالا شمارش معکوس برای ورود به سال ۱۴۰۴ شروع شده و گلستان با بحران و چالشی مواجه است که سال‌ها قبل هشدارهای زیادی برای آن داده شده بود. بر اساس نتایج یک پژوهش، از ۲.۵ میلیارد مترمکعب پتانسیل آب استان، می‌توان حدود دو میلیارد مترمکعب را به بخش کشاورزی اختصاص داد و این مقدار آب با مدل‌های آبیاری فعلی فقط جوابگوی ۲۹۰ هزار هکتار است. این درحالی‌است که با استفاده ازروش‌های آبیاری تحت فشارمی‌توان حدود ۳۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی و حدود ۹۰ هزار هکتار به سطح آبیاری‌شده اضافه کرد و آن را به حدود ۳۸۰ هزار هکتار رساند.

از سوی دیگر، با راه‌اندازی سیستم‌های آبیاری مدرن با استفاده از آب‌های حاصل از تصفیه پساب‌ها، مساحت قابل آبیاری با پساب‌های تصفیه‌شده به حدود ۴۰ هزار هکتار خواهد رسید که این افزایش حدود ۱۰ هزار هکتار را شامل می‌شود. درمجموع، این اقدام باعث افزایش صدهزار هکتار به اراضی آبیاری‌شده استان خواهد شد.

۲۰ سال بدون ثمر گذشت
برآیند رشد جمعیت و کاهش منابع آب در دسترس در کنار کاهش بارش‌ها و خشکسالی‌ها به برخی محدودیت‌ها و تنش‌ها رسیده است. پاییز ۱۴۰۳ به‌عنوان فصل آغازین سال آبی ۱۴۰۴ ۱۴۰۳ از منظر مراجع ملی و بین‌المللی هواشناسی، سال خشک و نسبتاً گرمی برای ایران پیش‌بینی شده است. این یعنی سایه تغییرات اقلیمی همچنان روی منابع آبی کشور بوده و رودخانه‌های خشک کشور و کسری مخزن آبخوان‌ها، باید منتظر یک تلنگر دیگر باشد. در مدیریت آب، مشخص‌کردن سهم هریک از مصرف‌کنندگان آب آشامیدنی، صنعت و خدمات، کشاورزی، محیط‌زیست و پرورش آبزیان از مراحل مهم و تأثیرگذار در توسعه است. هیأت وزیران در سال ۸۴ راهبردهای بلندمدت ۲۰ ساله منابع آب را به تصویب رساند و برای اجرا به سراسر کشور ابلاغ کرد. به موجب آن قرار بود بهره‌برداری از منابع آب کشور در هر حوضه آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آن به گونه‌ای باشد که استحصال آب زیرزمینی از میزان فعلی آن زمان تجاوز نکند و اقدامات سازه‌ای و غیرسازه‌ای برای تعادل‌بخشی و تأمین نیازهای جدید کشور انجام شود. در آن زمان برنامه‌ریزی کرده بودند تا اصلاح ساختار مصرف آب به گونه‌ای باشد که تا سال ۱۴۰۴ سهم کشاورزی از ۹۲ درصد به ۸۷ درصد تغییر کند و درعین‌حال راندمان آبیاری افزایش یافته و بازدهی آب بیشتر شود. هرچند اعلام ارزش اقتصادی آب در هر یک از حوضه‌ها ازجمله این راهبردها عنوان شده بود، اما با فرارسیدن سال ۱۴۰۴ باید پرسید این طرح در کدام مرحله است و به چه نتایجی رسیده؟

کد خبر 6358963

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha