مرجعی که به خواست مردم برای نماز باران پاسخ منفی نداد؛شیوه خواندن نماز

به گزارش خبرنگار مهر، پس از شهریور ماه سال ۱۳۲۰، با ورود گسترده نیروهای متفقین به خاک ایران، کشور با موجی از قحطی و بی‌نظمی روبرو شد. بخشی از قوای متفقین در منطقه خاکفرج قم مستقر شدند و پس از مدتی کنترل شهر را به دست گرفتند. در حالی که اشغال همچنان ادامه داشت، در بهار سال ۱۳۲۳، زمین‌های وسیع و حاصلخیز قم که به صورت دیم کشت می‌شدند با گذشت دو ماه از سال، همچنان تشنه و بی‌نصیب از باران بودند. این خشکسالی، وضعیت غذایی مردم را به مرحله بحرانی رساند. اهالی قم، راه چاره را در به پا داشتن نماز باران دیدند و به دنبال امامی می‌گشتند تا آنان را به سرمنزل اجابت رهنمون شود و با خلوص و پاکی خود، معنای واقعی خواستن را متجلی سازد.

مردم به خانه‌های مراجع، آیات الله سید صدرالدین صدر، سید محمد حجت کوه‌کمری و سید محمدتقی خوانساری مراجعه کردند. آیت الله سید محمدتقی خوانساری نتوانست پاسخ منفی بدهد و مردم این را به منزله موافقت ایشان با اقامه نماز باران تلقی کردند. به همین دلیل، اطلاعیه‌هایی در سطح شهر نصب شد که حاکی از اقامه نماز استسقاء توسط آقای خوانساری در روز جمعه بود. گروهی ایشان را از عواقب احتمالی این کار برحذر داشتند، اما ایشان فرمودند که در چنین شرایطی، اقامه این نماز برای من وظیفه است و هر آنچه مصلحت باشد، همان اتفاق خواهد افتاد.

با نزدیک شدن به زمان مقرر عده‌ای، متفقین را نسبت به انگیزه‌های این حرکت بدبین کردند، تا جایی که نیروهای متفقین به حالت دفاعی درآمدند. در روز موعود، مردم از سراسر شهر به سمت صحرای خاکفرج، که در نیم کیلومتری شهر واقع بود و محل برگزاری نماز مصلای شهر محسوب می‌شد، سرازیر شدند. آیت‌الله خوانساری نیز با آرامش و وقار خاص خود و در حالی که پابرهنه شده و تحت‌الحنک (قسمتی از عمامه) خود را انداخته بود، به همراه عده‌ای از یارانش به سوی آن مکان حرکت کردند.

تعداد جمعیت حاضر به بیش از بیست هزار نفر می‌رسید که تقریباً دوسوم ساکنان شهر را در بر می‌گرفت. با عبور آرام مردم از کنار پادگان، هر گونه شائبه و تردیدی از بین رفت. در آن روز نماز اقامه شد، اما اثری از استجابت مشاهده نشد. آیت‌الله خوانساری که بارها مهربانی و لطف بی انتهای خداوند را با تمام وجود درک کرده بود، به خوبی می‌دانست که باید خواستن را با اصرار معنی بخشید، زیرا اگر خواهش و طلب واقعی باشد، اجابت قطعی است. ایشان پس از اتمام درس و بحث، از شاگردان خود خواستند که همراه با او، بار دیگر به سوی طلب و خواهش رفته و نماز باران دیگری بخوانند. این بار، نماز در باغ‌های پشت قبرستان نو برپا شد. غروب روز یکشنبه فرا رسید و آسمان بی ابری به تماشای سرخی خورشید نشست. گزارش هواشناسان غربی مستقر در پادگان خاکفرج حاکی از عدم وقوع هیچ‌گونه بارشی بود.

می‌گویند آن روز گذشت و طلاب و مردم طبق معمول برای نماز جماعت آیت‌الله خوانساری به مدرسه فیضیه رفتند. پس از نماز، جلسه روضه‌خوانی و سخنرانی برقرار بود. مرحوم حاج محمد تقی اشرافی به منبر رفت و هنوز در اوایل سخنرانی ایشان بود که باران شروع شد… آن شب باران مفصلی بارید. این بارش به قدری گسترده و بی‌وقفه بود که تا آن زمان چنین بارانی سابقه نداشت.

شیوه خواندن نماز باران

طلب رحمت الهی از طریق خواندن نماز باران از خداوند، یک درس توحیدی است که ذات مقدس پروردگار و خواست او را ورای هر چیزی دانسته و از گرداننده جهان هستی طلب باران می‌کند. این نماز توصیه‌ای است دینی که از زمان پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله) و معصومین رواج داشته و نسل به نسل تا بدین زمان انتقال پیدا کرده است. زمانی که بارش رحمت الهی قطع گردد و در پی آن زمین نیز چشمه‌ها و قنات‌های پر آبش را از مخلوقات منع نماید و خشکسالی زمین را فراگیرد، برای نزول رحمت الهی و بارش باران، نماز استسقاء یا باران می‌خوانیم. با ما همراه باشید تا با نحوه خواندن نماز باران و احکام و مستحبات آن آشنا شویم.

نحوه خواندن این نماز مانند نماز عید (عید قربان و عید فطر) می‌باشد و پس از خواندن حمد و سوره ۵ تکبیر و بعد از هر تکبیر قنوت گرفته می‌شود و دعای قنوت را می‌خوانیم. سپس به رکوع و سجود می‌رویم. در رکعت دوم و پس از خواندن حمد و سوره نیز، چهار تکبیر و بعد از هر تکبیر قنوت گرفته و دعای قنوت را می‌خوانیم. سپس به رکوع و سجود رفته و تشهد و سلام را به جای آورده و نماز را تمام می‌کنیم.بهتر است این نماز را به مانند نماز اعیاد از زمان طلوع خورشید تا قبل از اذان ظهر بخوانیم. همچنین این نماز اذان و اقامه ندارد و مستحب است که مؤذن سه مرتبه بگوید: «الصلاه»

دعای قنوت نماز باران

در قنوت‌های این نماز می‌توان هر دعایی را خواند، اما بسیار بهتر است که در متن دعا از خداوند طلب نزول رحمت الهی و باران شده باشد و همچنین قبل از هر دعای قنوت بر پیامبر و آل او صلوات و درود فرستاده شود. در ذیل به تعداد از دعاهای قنوت که پیامبر (صلی‌الله و علیه و آله) در نماز باران به آنها اشاره می‌کردند و دعای نوزدهم صحیفه سجاده که با طلب باران همراه است اشاره می‌کنیم:

اللَّهُمَّ اسْقِنَا الْغَیْثَ، وَ انْشُرْ عَلَیْنَا رَحْمَتَکَ بِغَیْثِکَ الْمُغْدِقِ مِنَ السَّحَابِ الْمُنْسَاقِ لِنَبَاتِ أَرْضِکَ الْمُونِقِ فِی جَمِیعِ الْافَاقِ.: خدایا! ما را به باران سیراب کن و رحمتت را به باران پُر آب و فراوان بر ما گسترش بخش؛ از ابری که برای گیاه زیبای زمینت در تمام ناحیه‌ها و اطراف سوق داده شده.

أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یَتُوبَ [عَلَیَّ تَوْبَهَ] عَلَی عَبْدٍ ذَلِیلٍ خَاضِعٍ فَقِیرٍ بِائِسٍ مِسْکِینٍ مُسْتَکِینٍ لَا یَمْلِکُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لَا ضَرّاً وَ لَا مَوْتاً وَ لا حَیاهً وَ لا نُشُوراً.

اللَّهُمَّ مُعْتِقَ الرِّقَابِ وَ رَبَّ الْأَرْبَابِ وَ مُنْشِئَ السَّحَابِ وَ مُنْزِلَ الْقَطْرِ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ بَعْدَ مَوْتِهَا فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوی‏ وَ مُخْرِجَ النَّبَاتِ وَ جَامِعَ الشَّتَاتِ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْقِنَا غَیْثاً مُغِیثاً غَدَقاً مُغْدَوْدِقاً هَنِیئاً مَرِیئاً تُنْبِتُ‏ بِهِ الزَّرْعَ وَ تُدِرُّ بِهِ الضَّرْعَ وَ تُحْیِی بِهِ مِمَّا خَلَقْتَ أَنْعاماً وَ أَناسِیَّ کَثِیراًاللَّهُمَّ اسْقِ عِبَادَکَ وَ بَهَائِمَکَ وَ انْشُرْ رَحْمَتَکَ وَ أَحْیِ بِلَادَکَ الْمَیِّتَهَ.

مستحبات نماز استسقاء

از آنجایی که این نماز را برای طلب رحمت الهی می‌خوانیم، بهتر است مستحباتی را رعایت کنیم که حالت رقت و زاری و پشیمانی از گناه بیشتر در حالاتمان نمایان گردد که در ذیل به شرح این مستحبات می‌پردازیم:

• بهتر است مردم سه روز روزه بگیرند و در روز سوم به صحرا یا بیابان رفته و نماز بخوانند.
• در صورت امکان بهتر است که این نماز در جایی روباز خوانده شود و مسقف نباشد.
• اگر ممکن باشد مردم پا برهنه باشند.
• مؤذن ها همراه و همگام با مردم باشند.
• کودکان، چهارپایان و پیران نیز با جماعت همراه باشند.
• امام جماعت و مردم، در کمال خشوع و وقار به بیابان بیرون بروند.
• جای پاکی را برای نماز خواندن انتخاب کنند.
• حمد و سوره را بلند بخوانند.

در رکعت اول پس از حمد سوره اعلی و در رکعت دوم، پس از حمد سوره شمس خوانده شود.قبل از نماز مردم از گناهان خود توبه کرده و بعد از تطهیر اخلاق خود از خداوند طلب باران کنند.

آداب پس از نماز

پس از خواندن نماز باران بهتر است امام جماعت به منبر رود و عبای خود را واژگونه یا پشت و رو بر دوش بیاندازد و با صدای بلند هر ذکر را ۱۰۰ مرتبه بگوید و مردم نیز همراه با او اذکار را تکرار کنند:

الله اکبر رو به سمت قبله

سبحان الله رو به سمت مردم سمت راست

ذکر لااله الا الله رو به مردم سمت چپ

الحمدلله رو به کل جمعیت

بعد از گفتن اذکار امام و مردم همگی دست به دعا برداشته و دعا کنند و سپس امام جماعت برای مردم خطبه بخواند (بهتر است از خطبه‌هایی که از معصومین نقل شده استفاده شود) و از خداوند طلب باران کند.