گنبد سلطانیه در مسیر نابودی/ مردان نمکی در حسرت روزهای گذشته

به گزارش خبرنگار مهر در زنجان، شهر سلطانیه شهری باستانی و یادگاری به جای مانده از دوره ایلخانی است که علیرغم آنکه یکی از پایتختهای دوران خود بوده به دلیل برخورد ناصحیح بعضی از مسئولان به رغم داشتن پتانسیلهای بالقوه به شهری مهجور تبدیل شده است.

شهری با جمعیتی بالغ بر هفت هزار نفر که بهره آن از میراث گرانبهای گنبد سلطانیه که در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده، می توانست بیش از این باشد اما این شهر این روزها با صدور مجوز احداث 64 واحد تجاری در حریم بنا در معرض خطر جدی قرار گرفته است.

بنا به گفته اعضای شورای شهر و شهردار سلطانیه به دنبال پیگیریهای مردم و مسئولان سلطانیه در خصوص تعیین تکلیف عرصه ها و حریمهای میراثی واقع در شهر سلطانیه و توسعه این شهر، استاندار وقت زنجان به منظور متمرکز کردن نیروها و اعتبارات بخشهای مختلف موثر در توسعه سلطانیه و جلوگیری از پراکندگی و حذف موازی کاریها دستور تشکیل کمیته ساماندهی سلطانیه مشکل از گروه های مختلف استانی و محلی را صادر کرد که در راس آنان شخص استاندار، معاونت امور عمرانی، ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و ریاست سازمان مسکن و شهر سازی استان قرار داشتند.

در اولین جلسه این کمیته که با حضور معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور در تاریخ هفتم شهریور ماه سال 1386 برگزار شد، مواردی به تصویب رسید که بند 2 این صورتجلسه به شرح ذیل است:

"1- مقرر شد میراث فرهنگی و گردشگری جهت مطالعه و در صورت امکان تجدید نظر در عرصه و حرایم در منطقه ورودی شهر، مسجد جمعه، تپه نور ظرف مدت حداکثر شش ماه از تاریخ این صورت جلسه انجام دهد.

2- این مصوبه به خاطر تاثیر بسزای خود در سیمای شهر گرشگر پذیر سلطانیه واقع در ورودی شهر که به جهت پی کنی های انجام شده در شش سال اخیر در اطراف اراضی مسجد، در گذشته به زباله دانی تبدیل شده و تیر آهنهای زنگ زده ساختمانهای نیمه کاره سیمای زشتی به آن داده بود، مصوب گردید."

پس از جلسات متعدد کمیته ساماندهی سلطانیه و مطالعات و پیگیریهای ریاست سازمان میراث فرهنگی در جلسه تاریخ پنجم مرداد ماه سال جاری کمیته ساماندهی  سلطانیه با حضور استاندار زنجان، امام جمعه وقت سلطانیه و ریاست میراث فرهنگی و سایر اعضاءبرگزار و مجوز تکمیل و ساخت واحدهای تجاری موجود در حریم جاده سلطانیه صادر شد.

با تصویب این موضوع موجبات سرور مردم سلطانیه فراهم و شهرداری سلطانیه نیز صورتجلسه مربوط به مجوز ساخت و ساز واحدهای مذکور را صادر کرد.

پس از گذشت پنج ماه ریاست پایگاه میراث فرهنگی سلطانیه طی مصاحبه ای با جراید این موضوع را تهدیدی بر احتمال حضور گنبد سلطانیه در فهرست میراث در خطر به دلیل ساخت و ساز در حریم درجه یک گنبد دانست.

بر اساس گفته "چون لی های" رئیس منطقه ای یونسکو به عنوان یک اصل کلی یونسکو با ساخت و ساز چه در نزدیکی مواریث جهانی و چه میراث ملی و فرهنگی مشکلی ندارد این در حالی است که در مجموعه ارسالی به سازمان جهانی یونسکو با عنوان "The dome of soltniyeh. The pastur which became the capital of an Empir " جهت معرفی سایت گنبد سلطانیه در توصیف محدوده مربوط به سایت سلطانیه دو عامل اصلی را اول چمن زار و دوم شامل 15 اثر دانسته که در هیچ یک اشاره ای به بافت مجموعه مسجد جمعه نشده است (-17p .p  25 ) مضافا اینکه پی کنی ها و تیر آهنهای مغازه ها در زمان ثبت گنبد به عنوان جهانی نیز موجود بوده و تاثیری در اثر نداشته است.

بر خلاف اظهارات مندرج در برخی از جراید تاکنون هیچ اقدامی از طرف میراث فرهنگی در خصوص پر کردن چاله ها و جمع آوری آجرها انجام نشده است.

رئیس میراث فرهنگی زنجان: موقع امضای صورتجلسه‌ای عدد 64 را ندیدم

به گزارش خبرنگار مهر در زنجان ، رئیس سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری زنجان با اذعان به اینکه صورتجلسه احداث 64 باب مغازه در حریم شهر تاریخی سلطانیه را امضا کرده است، گفت: من صورتجلسه‌ها را می‌بینم و بعد امضا می‌کنم ولی در صورتجلسه‌ای که من امضا کردم عدد 64 را ندیدم!

فرهنگ فرخی افزود: من پشت صورتجلسه‌ای را امضا کردم که 64 عدد در پشت آن بوده است و من آن را ندیدم.

وی در خصوص پیگری شکایت میراث فرهنگی در مورد مجوز و ساخت و سازهایی که در سلطانیه صورت می‌گیرد، افزود: این بحث همیشه بوده و هست و خواهد بود، چرا که مردم سلطانیه دوست دارند که ساخت و ساز داشته باشند و ما هم تلاش داریم با توجه به اینکه حرایمی داریم از برخی ساخت و سازها جلوگیری کنیم.

فرخی در مورد ساخت و سازها و ارتفاع بناهایی که در شهر سلطانیه و حریم گنبد آن صورت می‌گیرد، اظهار داشت: هفته آینده طی جلسه‌ای با حضور کارشناسان و معاون سازمان میراث فرهنگی در تهران برگزار می‌شود این امر بررسی می‌شود تا حریم بی‌طرف و بی‌غرض در سلطانیه ارائه ‌شود.

گودبرداریهایی منطقه سلطانیه بررسی می‌شود

فرخی همچنین در خصوص  گود برداریهای حریم گنبد سلطانیه افزود: بر اساس بحثهای صورت گرفته تمام گودبرداریهایی که در این منطقه انجام می‌شود بررسی می‌شود.

وی با اشاره به اینکه یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی در این منطقه حضور دارد، صریح کرد: تمام گودبرداریها بررسی می‌شود تا در این زمینه مشکلی به وجود نیاد و تاکنون نیز در گودبرداریها مشکلی به وجود نیاورده اند.

رئیس سازمان میراث فرهنگی استان زنجان گفت: بنده به عنوان یک کارشناس و انسان دنیا دیده اعتقادی به ارتفاع ندارم و احداث ساختمان‌هایی با طبقات بیشتر در کنار بناهای فرهنگی مشکل ساز نیست.

وی افزود: نظر شخصی من این است که اگر بنایی ساخته می‌شود چرا دو طبقه و سه طبقه ساخته نشود، ما به دنبال چه چیزی هستیم. 

مراجعه به نقشه عرصه ها و حرایم گنبد سلطانیه در طرح تکمیلی و اصلاح عرصه و حریم شهر تاریخی سلطانیه که با مدیریت و کنترل مهندس محبعلی در تاریخ سوم اردیبهشت ماه سال 84 به تایید و تصویب معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین معاون حفظ و آثار تاریخی وقت سازمان رسیده نیز نشانگر این موضوع است که محل استقرار واحد های تجاری حتی خارج از حریم درجه 2 قرار گرفته وهر گونه تخطی در حریم درجه 1 و منظر آسمانی و فرهنگی آثار ثبتی می تواند منجر به پیوستن یک اثر میراث جهانی به فهرست میراث در خطر شود.

مشخص می شود ساخت و ساز در محدوده ای خارج از حریم درجه 1 و حتی خارج از حریم درجه 2 اثر ثبتی گنبد سلطانیه نمی تواند تاثیری بر قرار گرفتن این اثر در فهرست آثار در خطر میراث جهانی باشد.

معرفی محدوده ای خارج از حریم درجه 2 اثر ثبتی گنبد سلطانیه به عنوان حریم درجه 1 که تاثیری بر وارد شدن اثر ثبتی به فهرست میراث در خطر یونسکو ندارد از طرف کسی که سابقه 35 ساله در میراث فرهنگی کشور داشته و طرح تکمیلی و اصلاح عرصه و حریم شهر تاریخی سلطانیه را تهیه کرده است جای بسی تامل و تعجب است و انتظار می رود برخوردهای درون سازمانی به عنوان ابزاری جهت جلوگیری از توسعه شهر باستانی سلطانیه بکار نرود.

مردان نمکی در حسرت رزوهایی که در معدن مدفون بودند

به گزارش مهر، خانه ذالفقاریها یا به اصلاح موزه که غیر از موزه هر تعریفی را می شود به آن اطلاق کرد این روزها میزبان بازدیدکنندگانی است که وقتی با مردان نمکی روبرو می شوند تنها چیزی که همه به آن اذعان می کنند روند نامطلوب نگهدری از آن است.

مردان نمکی که از آن‏ها به عنوان مهمترین بقایای انسانی بدست آمده در ایران یاد می‏شود در وضعیت مناسبی به سر نمی‏برند.

این مومیایی‏های نمکی که قدمت قدیمی‏ترین آن‏ها به دوره هخامنشیان می‏رسد، در محفظه‏ هایی غیر استاندارد نگهداری می‏شوند و اگر چه نمک با گوشت و استخوان آن‏ها در آمیخته است اما تولید و رشد باکتری‏ها دردسر شناخته شده ‏ای است که اکنون گریبان آن‏ها را گرفته است.

مردان نمکی، مومیایی‏های ارزشمندی هستند که از معدن نمک چهره آباد واقع در استان زنجان کشف شده‏اند.

این مومیایی‏ها در دو دوره ریزش تونل‏ که برای برداشت نمک در دوره هخامنشیان و ساسانیان ایجاد شده بود، زیر آوارها سنگ نمک مدفون شده‏اند و به این دلیل امروز با بقایای بافت نرم از قبیل، پوست، گوشت، زبان، و حتی دستگاه گوارشی و اندام درونی انسان کشف شده‏اند.

از این جهت و به خاطر اهمیت مطالعاتی این اسکلت‏های مومیایی، از آن‏ها به عنوان مهمترین مومیایی‏های جهان نیز یاد می‏شود و به واسطه مطالعات انجام گرفته در دانشگاه‏های اروپایی از قبیل دانشگاه یورک و آکسفورد انگلستان، مردان نمکی از مشهورترین و شناخته شده ترین اسکلت های مومیایی جهان هستند.

اما وضعیت این مومیایی‏های جهانی نگران کننده و نامناسب است. شیوه نگهداری از مردان نمکی به نحوی است که هنوز در محفظه‏های موقت هستند و هرچند محفظه مرد نمکی شماره 4 که مهمترین مومیایی را شامل می ‏شود خیلی مناسب نیست، اما دیگر مومیایی‏های نمکی در وضعیت بسیار نگران کننده و محفظه‏های کاملا غیر استاندارد و غیر علمی نگهداری می‏ شوند.

مردان نمکی معدن چهرآباد در صورت مدیریت صحیح و اصولی می توانستند به یکی از مهمترین اولویتها برای بازدیکنندگان و علاقمندان به آثار تاریخی شوند ولی متاسفانه میراث فرهنگی زنجان تهدید و تطمیع را بهترین ابزار برای نگهداری از آثار تاریخی و مردان نمکی برگزدیده و با دلسوزان با غرض ورزی و تهدید برخورد می کند.

به هر حال اینکه در جانمایی طرحهای اجرایی یا تعیین حریم بناهای تاریخی اشتباهی صورت گیرد موضوعی نیست که به سادگی بتوان از کنار آن گذشت زیرا می تواند میراث تاریخی ملتی را به خطر اندازد. در این موضوع مسئولان یک بار گفته اند مجوز صدور این تعداد واحد تجاری خارج از حریم بناست و بار دیگر آنها را در حریم بنا دانسته اند. در مورد مردان نمکی و نحوه نگهداری آنان نیز گزارش دیگری در دست تهیه است که به مسائل خاص این آثار باستانی خواهد پرداخت.

به رغم طرح مسائل یاد شده با مسئولان میراث فرهنگی استان زنجان هیچ یک از مسئولان و کارشناسان این سازمان حاضر به ارائه توضیح در این خصوص نشدند و مصاحبه با مهر را ممنوع اعلام کردند، اما مهر موضوع یاد شده را با پیگیری خواهد کرد.