دکتر سروش دباغ که با خبرنگار مهر گفتگو می‌کرد در پاسخ به این سؤال که جامعه ما تا چه اندازه به نقد و تفکر انتقادی برای توسعه همه‌جانبه نیاز دارد؟ گفت: به نظر می‌رسد پاسخ به این پرسش مثبت باشد. به تعبیر دیگر برای تنظیم و مناسبات و روابط در حوزه‌های مختلف معرفتی گریز و گزیری از تفکر انتقادی نداریم. منقح کردن هر چه بیشتر مدعیات و بررسی تناسب میان آنها و ادله اقامه شده له آنها از مهمترین ابزار عقلانیت نقادانه است که باید آنها را به کار بست.
عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در پاسخ به این سؤال که فلسفه تا چه اندازه به بهبود تفکر انتقادی در جامعه کمک می‌کند؟ گفت: فلسفه می‌تواند به میزان قابل توجهی در این میان کمک کند. البته نمی‌خواهم تحلیل تک عاملی کنم و رواج و نهادینه شدن عقلانیت انتقادی را صرفاً به فلسفه منوط کنم. به عنوان مثال آشنایی با علوم تجربی جدید نیز ما را در این میان یاری می‌رساند و نوعی انضباط فکری را برای فرد به ارمغان می‌آورد.
وی افزود: اما علاوه برعلوم تجربی جدید، شاخه‌ای از فلسفه که موسوم به منطق کاربردی است نیز در این میان می‌تواند ما را یاری رساند. در اینجا یاد می‌گیریم که مدعیات خود را با وضوح هرچه تمامتر بیان کنیم و ادله اقامه شده در تناسب و تلائم تام با مدعا باشد. به تعبیر دیگر پای مدعا را به اندازه گلیم دلیل دراز می‌کنیم و نه بیشتر. از دستاوردهای تفکر نقادانه تواضع معرفتی است و ادعاکردن صرفاً در قلمروی دلایل و نه بیشتر.
دباغ درپاسخ به این سؤال که نهادهای علمی چگونه می‌توانند به رشد تفکر انتقادی در جامعه کمک کنند؟ گفت: به نظر می‌آید از طریق تعلیم و تعلم و آموزش کتابها و متونی که در این زمینه نوشته شده می‌توان تفکر نقادانه را به دیگران یاد داد و در راستای نهادینه کردن آنها کوشید. عقلانیت نقادانه بر اثر ممارست و تعامل می‌تواند تعمیق یافته، در میان انسانها نهادینه شود.
وی افزود: بهتر است که این نوع آموزش و جدی گرفتن تفکر نقادانه در مواد درسی آموزشی در دوران متوسطه قرارداده شود تا شخص در دوران نوجوانی و وقتی که منظومه معرفتی او در حال شکل گیری است با این امور آشنا شود. کسی که بدین نحو و بر اثر این نحوه از تعلیم و تربیت با تفکر نقادانه آشنا می‌شود و این آموزه‌ها به عمق جانش نفوذ می کند بعداً می‌تواند به نحو مطلوبی در حوزه‌های مختلف اجتماعی و در شاخه‌های مختلف معرفتی از این ابزار مدد گیرد.
این استاد فلسفه در پایان اظهار داشت: ازاین رو شخص می‌تواند برای تنظیم مناسبات و روابط خویش ازعقلانیت نقادانه بهره گیرد و هم دیگران را از این حیث تعلیم دهد و نهایتاً در نهادینه شدن این آموزه‌ها در فضای جامعه مؤثر باشد.
نظر شما