سیره نبوی، برنامه کامل "انسان سازی"

به گزارش خبرنگار مهر، تمامی نابسامانی های موجود در سطح بین المللی و گرفتاریهای روزافزون آن همگی ناشی از غفلت انسان از امر "تربیت" و سازندگی روحی و اخلاقی خودش است.

پیامبران آمده اند تا در مسیر تعالی و تکامل زندگی مادی و معنوی بشر، اخلاق و فضائل اخلاقی را نهادینه کنند تا انسان در چهارچوب فضائل و محاسن اخلاقی قله های سعادت و پیروزی را فتح کند و در فضای معطر محاسن و مصفای اخلاق در جامعه، به کمال مطلوب رسد.

پیامبر خاتم (ص) نیز اساس بعثت خویش را تکمیل والایی های اخلاق معرفی می کند و می فرماید: "انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق"؛ همانا من برای تکمیل والایی های اخلاق برانگیخته شدم.

همچنین بنا بر اصلی اخلاقی و روان شناختی که مربی باید عامل به آنچه خود می گوید باشد، پیامبر(ص) نه تنها متخلق به اخلاق حسنه بود بلکه به فرموده قرآن دارای خلق عظیم بود. قرآن کریم پیامبر(ص) را به داشتن چنین خلق و خویی می ستاید و می فرماید: تو ای پیامبر سجایای اخلاقی عظیمی داری.

به طور قطع آشنایی با روش و آداب زندگی و خلق و خوی پیامبر گرامی اسلام که خود مظهر کامل و آیینه تمام نمای مکارم اخلاقی است گام مؤثری جهت درک هرچه بیشتر مسائل اخلاقی است به طوریکه سیره رسول خدا(ص) که والاترین الگوی کمالات انسانی و مصداق آیه شریفه " و لکم فی رسول الله اسوه حسنه" عالی ترین نمونه تربیت و اخلاق اسلامی است.

حضرت رسول اکرم همچون خورشید تابان در آسمان انسانیت می درخشید و کالبد ارزشهای والای اخلاقی و کمالات و سجایای انسانی را روح می بخشید.

الگویی به تمام معنا از جمیع کمالات و امتیازاتی که یک انسان در همه ابعاد وجودی خود می تواند داشته باشد در زندگی سراسر عظمت و شگفت انگیز آن حضرت ترسیم شده است که برای همیشه چون مشعلی فروزان فرا راه آدمیان پرتو افشانی می کند.

او زندگی بی آلایشی داشت و زوائد معیشت را از زندگانی خود دور کرد. امام محمد باقر(ع) می فرماید: فرشته ای خدمت رسول خدا(ص) آمد و گفت ای محمد خدایت سلام می رساند و می فرماید اگر بخواهی سرزمین مکه را برای تو از طلا پرسازم. رسول(ص) سربسوی آسمان بلند کرده عرض کرد: خدایا ! این حال برای من بهتر است که یک روز از غذا سیر شوم و سپاسگذاری ترا کنم و روز دیگر گرسنه باشم و از تو گدایی کنم.

رسول خدا(ص) در این ارتباط می فرماید: از خوشبخت ترین مردم در نظر من مؤمنی است که متعلقاتش کم و از نماز بهره مند باشد. از روزی به حد کفاف قناعت کند و به آن بسازد تا به خدای خویش برسد و خدای را به خوبی پرستش کند.

درجای دیگر حضرتش می فرماید: "زهد در دنیا کوتاه کردن آرزوهاست و شکر نعمت و خود داری از آنچه خدا حرام کرده است."

رسول خدا(ص) از دوران طفولیت به آراستگی و پاکیزگی علاقه خاصی داشت. موهایش مرتب و سر و صورت خود را تمیز نگه می داشت. در طول حیات نیز چنین بود.

رسول خدا(ص) فرمود: " ای عایشه خداوند دوست دارد وقتی برادرش برای دیدن برادرانش از خانه بیرون می رود خود را آراسته کند."

پیامبر اعظم (ص) حتی در جهت تعمیم این امر مهم به یاران و پیروانش هم همت داشت. روزی مردی را مشاهده کرده که ژولیده بود. فرمود: "چه ضرر داشت اگر این مرد ریش خود را اصلاح می کرد. آن مرد حرف پیامبر را شنید و اصلاح کرد و مورد تشویق رسول خدا قرار گرفت."

آن حضرت درباره تمیزی لباس نیز تاکید فراوان داشت و فرمود "هرکسی لباسی برای خود تهیه کرد باید همیشه آن را پاکیزه نگه دارد."

پیامبر(ص) فرمود: "اسلام پاکیزه است. شما هم پاکیزه باشید که به بهشت وارد نشوند مگر پاکیزگان."

درجای دیگر می فرماید: "پاکیزگی جزیی از ایمان است و ایمان انسان را به بهشت رهبری می کند."

پاکیزگی کلید قبولی نماز است. پایه دین بر پاکیزگی استوار است. و درنهایت "النظافته من الایمان"...

همچنین رسول خدا(ص) از هر کوی و برزنی که می گذشتند بوی عطر تا مدتها به مشام می رسید. پیغمبر مشکی داشت که پس از وضو بدست می مالید.

پیامبر اکرم(ص) روزانه چند بار به ویژه پیش از خواب و پس از بیداری با دقت مسواک می کردند و دهان و دندانهایش را می شستند و می فرمودند اگر ترس آن نبود که پیروانم دچار مشقت و زحمت شوند بر آنها مسواک کردن را واجب می کردم که هنگام اداء هر نماز مسواک کنند و بالاخره رسول خدا(ص) می فرماید: مسواک دهان را تطهیر می کند و رضایت خدا را جلب می کند.

پیامبر گرامی اسلام از دوران کودکی پر تحرک و علاقمند به کار و فعالیت بود. در طول زندگی دیده نشد روزی را به بطالت بگذراند. کارهای شخصی و اموری که مربوط به خانه بود شخصاً انجام می داد و در مقام نیایش عرض می کرد : "از بیکاری و تنبلی به تو پناه می برم." و می فرمود "خدا کارگر امین را دوست دارد. عبادت هفتاد جزء دارد که بهترین آن کسب روزی حلال است.".

در جای دیگر نیز ایشان می فرماید: "پاکیزه ترین غذایی که انسان می خورد غذایی است که با کوشش خودش بدست آید."

پیامبر(ص) پس از انجام وظایف خطیر روزانه وقتی به خانه بر می گشت وقت خود را به سه قسمت تقسیم می کرد: قسمتی را به عبادت خدا، قسمتی را به خانواده اختصاص می داد و سهمی را به استراحت و کار شخصی خود.

پیامبر اکرم(ص) گفتاری فصیح و شیرین داشت و هنگام سخن گفتن تبسم می کرد نه کم و نه زیاد حرف می زد. بدون ضرورت حرف نمی زد. روزی به ابوذر فرمود: "ای ابوذر هرچه را که در آن تو را بهره نیست ترک کن و به سخنی که فایده ای به حال تو ندارد لب مگشا و زبان خود را مانند پول خود که در حفظ آن می کوشی نگهداری نما. ای ابوذر اگر سخن گفتن نقره باشد سکوت طلا است."

درباره سکوت پیامبر(ص)، علی(ع) فرمود: سکوت آن حضرت در چهار چیز بود در تفکر، تقدیر، حلم و حذر....

جوهره صدای رسول خدا(ص) بلند و آهنگ صدایش از همه مردم زیباتر بود. تا جایی که اکثر مردم به مجرد شنیدن سخنش و دیدن چهره و چشیدن حلاوت الفاظ ایشان به اسلام ایمان می آوردند.

در زمینه اهمیت عبادت در سیره نبوی همین بس که رسول اکرم (ص) می فرمودند: برترین مردم کسی است که عاشق عبادت باشد و آن را در آغوش کشد و از دل و جان دوستش بدارد و با پیکرش عبادت را بجا آورد.

حضرتش درباره نماز فرمود: "قره عینی فی الصلوه"؛ روشنی چشم من در نماز است.

و در جای دیگر فرمودند: به خدا پناه ببرید از خشوع نفاق؛ پرسیدند خشوع نفاق چیست؟ فرمودند اینکه ظاهرا بدن خاشع دیده شود ولی در قلب خشوعی دیده نشود.

از سوی دیگر رسول اکرم (ص) که همواره درس میانه روی به مردم می داد و با هرگونه افراط و تفریط مبارزه می کرد. اسلام آئینی است متین و محکم و در انجام دستورات آن با متانت قدم بردارید و عبادت خداوند را بر بندگان خسته کننده و ملال آور جلوه ندهید.

یکی از مهمترین علل توفیق رسول خدا(ص) خوی نرم و ملاطفت آمیز وی بود. در رفتار با مردم بسیار بردبار و حلیم بودند. پیامبر در جواب سئوال اسامه که پرسید بهترین صفت پسندیده کدام است فرمودند: "حسن خلق"

امام حسین(ع) به نقل از پیامبر (ص) فرمودند: برای افراد خوش خلق پاداشی است مثل آنهایی که روزها را روزه می گیرند و شبها را نماز می خوانند و در جای دیگر نیز می فرمایند: "خوش خلقی گناهان را ذوب می کند همان طوریکه خورشید یخ را ذوب می کند. پرسیدند: خوش خلقی چیست؟ فرمودند: خوش خلقی به این است که پیوند دوستی برقرار کنی با کسی که از تو برید و عفو نمایی کسی را که به تو ظلم کرده و عطا کنی به آنکه از تو مضایقه داشته است.

و در مقام دعا با خالق سبحان می گفتند: خدایا از اخلاق ناپسند دورم دار و برای اجتناب از ناروایتها یاری ام فرما.

رسول اکرم (ص) همچنین در زمینه حقوق مومنان فرمود: هر مؤمنی را بر گردن دیگری حق است که جز با انجام آنها با بخشش طرف راه نجات ندارد که به پاره ای از آنها اشاره می کنیم.1ـ لغزش اورا ببخشد 2ـ اسرار و رازهای او را پنهان بدارد. 3ـ عذر او را بپذیرد.4ـ درغیابش از او دفاع کند و از غیبت او جلوگیری کند. 5ـ خیر خواه او باشد. 6ـ دوستی او را حفظ کند...

و در جای دیگر می فرماید: ای مردم یکدیگر را دشمن ندارید و حسد نورزید و پشت بهم نکنید و ای بندگان خدا برادر هم باشید و هیچ مسلمانی نمی تواند بیشتر از سه شب برادرش را ترک کند و با او حالت قهر باشد.

مراقبه از مهمترین ابزارهای خودسازی است و شرط اول بندگی خدا و تصفیه درونی همین است و بهترین حال مراقبه برای انسان زمانی است که شخص، خداوند متعال را حاضر و ناظر خویش بداند: "ان الله کان علیکم رقیبا"

همچنین یکی از لوازم موفقیت در امر مراقبه این است که شخص در آخر هر روز وقت مناسبی را برای رسیدگی به اعمال روزانه خود قرار دهد و در آن به محاسبه نفس خویش بپردازد.

رسول اکرم (ص) در این رابطه می فرماید: به حساب خود برسید پیش از آنکه به حسابتان رسیدگی شود و اعمال خود را بسنجید پیش از آنکه سنجیده شود.

تکرار اعمال متناسب با صفات مثبت، معاشرت با صاحبان فضیلت و تقویت کمالات و عواطف از جمله طرق تحصیل صفات پسندیده است.

پیامبر اسلام می فرماید: هرگاه خداوند بخواهد خیرکثیری به بنده ای عطا کند به او دوست شایسته و نیکو عطا می فرماید.

همچنین از روش هایی که در سیره نبوی در زمینه مبارزه با صفات ناپسند تاکید شده است می توان به نابودی کبر و غرور، تقویت فضایل با انجام اعمال شایسته، پرهیز از لغزشهای روزمره مانند حسد، دروغ، تهمت و غیبت و استمرار در مراقبه اشاره کرد.

امام جمعه خرم آباد در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر در خرم آباد با اشاره به سیره پیامبر اکرم در تعلیم و تربیت، اظهار داشت: بدون تربیت و اصلاح درون رسیدن به کمال و سعادت برای انسان مقدور نیست.

حجت الاسلام میرعمادی تصریح کرد: به طور قطع کسی که بر نفس خودش مسلط نباشد سعادتمند نخواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه پیامبر گرامی اسلام در زمینه تعلیم و تربیت بشر نقش والایی داشته است، بیان داشت: رسول اکرم در مدت کوتاه نبوت و ولایتش توانست زشتی را از جامعه ای چون عرب آن زمان از میان ببرد.

نماینده ولی فقیه در استان لرستان ادامه داد: اوج تربیت و تعلیم پیامبر گرامی اسلام در این بود که از امت جاهل و متعصب عرب یک امت متمدن و "فرهنگ ساز" به وجود آورد.

حجت الاسلام میرعمادی با تاکید بر اینکه تربیت نبوی توانست از مسلمانان یک امت با عظمت بسازد، خاطر نشان کرد: پیامبر گرامی اسلام از ملتی که تعداد افراد باسواد در آن به تعداد انگشتان دست نمی رسید امتی باسواد و با بصیرت ساخت.

وی با اشاره به ویژه گی های روش تربیتی پیامبر اسلام، عنوان کرد: روش تربیتی حضرت رسول بر چند پایه "مهربانی و محبت"، "صبر و شکیبایی"، "تواضع و فروتنی" و " عفو و گذشت" استوار بوده است.

نماینده ولی فقیه در استان لرستان با تاکید بر اینکه پیامبر قلب مهربانی داشت و نسبت به همه مسلمانان با مهربانی رفتار می کرد، گفت: با رحلت پیامبر اکرم امت اسلامی پدری بزرگ و با عظمت از دست داد و یتیم شد.

حجت الاسلام میرعمادی با تاکید بر ضرورت گسترش و تبیین سیره نبوی در جامعه اسلامی به ویژه در میان جوانان و نوجوانان، خواستار ترویج ابعاد مختلف این سیره توسط اندیشمندان و صاحب نظران شد.

وی همچنین با تسلیت سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام، خاطرنشان کرد: یکی از ادعیه ای که در این روز نباید فراموش شود زیارت پیامبر گرامی اسلام است که از فضیلت زیادی برخوردار است.

به هر حال امروز جامعه اسلامی و جهانی نیازمند احیا سیره نبوی در ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است تا جهان به دور از هر گونه آلایشی به سمت نقطه کمالی که انسان را نیز به سعادت رهنمون سازد حرکت کند.