سازمان ملل؛ فعال در حوزه های اجتماعی و کم اثر در عرصه سیاسی

سال 88 برای سازمان ملل متحد به عنوان گسترده ترین نهاد بین المللی، سال سختی بود، سالی که علاوه بر مشکلات سال های گذشته مثل جنگ، بحران زیست محیطی، گسترش پناهندگان و آوارگان و فقر با بحران مالی جهانی نیز روبرو شد و همین موضوع بر دامنه ابعاد تمامی این چالش ها افزود و یکی از بدترین سال های این نهاد بین المللی را رقم زد.

بحران مالی جهانی و تاثیرات

سازمان ملل در این سال تنها برای کمک به آوارگان جنگ داخلی بین طالبان و دولت پاکستان خواستار 538 میلیون دلار شد، این در حالی بود که دفتر سازمان ملل در زیمبابوه نسبت به گرسنگی دو میلیون نفر در این کشور هشدار داد. بان کی مون دبیر کل این سازمان ضمن گلایه از هدر رفتن بودجه این سازمان در مناطقی مثل افغانستان به خاطر فساد مالی، از سقوط صد میلیون نفر به ورطه فقر در سال 2009 میلادی گزارش داد. زلزله هائیتی نیز از دیگر چالش های سازمان ملل در نیمه دوم سال گذشته بود که درخواست 562 میلیون دلاری این سازمان برای کمک به مردم این منطقه را در پی داشت و صندوق کودکان سازمان ملل، نسبت به سودجویی مافیا از قاچاق کودک در این کشور زلزله زده هشدار داد. همچنین در نشست سه روزه کشورهای عضو سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل متحد(فائو) در رم، دبیر کل سازمان ملل متحد از مرگ و میز 17 هزار کودک در نتیجه گرسنگی در جهان خبر داد.

سازمان ملل که مثل هر نهاد دیگری در درجه اول برای انجام ماموریت های خود نیاز به تامین بودجه دارد از کشورهای عضو از جمله ایالات متحده آمریکا خواست تا به تعهدات مالی خود عمل کنند.

تضاد ماموریت و ساختار

سازمان ملل متحد که علاوه بر مشکلات بیرونی با چالش های درونی مواجه شده است با تغییر معادلات بین المللی مواجه است و اکنون دیگر برندگان جنگ جهانی دوم یعنی چین، روسیه، آمریکا، انگلیس و فرانسه، اعضای دائم و دارای حق وتو شورای امنیت تنها قدرت های مطرح جهان نیستند و جهان اسلام، شبه قاره، آمریکای لاتین و قدرت های نوظهور دیگر جهان خواهان سهم خود از قدرت در شورای امنیت هستند و قطعا بدون ارائه سهم بازیگران جدید صحنه بین الملل و تغییر ساختار، سازمان ملل تاثیرگذاری کافی را بر مناسبات بین المللی نخواهد داشت.

از آنجا که در دنیای امروز، موضوع هر نفر یک رای، مبنای همزیستی مسالمت آمیز ملت ها، قومیت ها و در کل انسان ها در مجموعه های کوچک شهری یا حتی منطقه ای قرار داده شده است، وجود حق وتو برای چند کشور و محروم ماندن بیش از نصف جهان از داشتن چنین حقی به هیچ وجه نمی تواند با روحیه دموکراتیکی که باید بر یک نهاد بین المللی که مدعی تلاش برای گسترش صلح و دموکراسی است، سازگار باشد.

بسیاری از مقامات سیاسی جهان از جمله محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری اسلامی ایران در شصت و چهارمین مجمع عمومی این نهاد بین المللی خواستار اصلاح ساختاری این نهاد شدند. وجود سازمان ملل متحد در خاک یک ابرقدرت نیز به خودی خود خالی از ایراد نیست به طوری که واشنگتن به دلایل واهی به هیئت ایرانی شرکت کننده در نشست بحران مالی جهانی در سازمان ملل ویزا نداد.

یکی از مسائلی که اکنون حتی خود دبیر کل سازمان ملل نیز بر آن تاکید دارد، بازنگری ان پی تی است که قرار است نشست بازنگری آن در ماه می برگزار شود و به خودی خود نقطه امیدی برای ایجاد تغییرات بنیادین در نهادهای بین المللی بر اساس دموکراسی و نه بر اساس قدرت است.

مواد مخدر، مسائل اقلیمی و بمب های خوشه ای

بسیاری از ملت های جهان، انتظار دارند سازمان ملل متحد واقعا یک نهاد جهانی باشد و در مناطقی مثل کشمیر، مردم خواهان تعیین نماینده سازمان ملل برای این منطقه هستند یا در مناطقی مثل جزایر فالکلند که انگلیس و آرژانتین درباره حاکمیت بر آن چالش دارند، آرژانتینی ها در جستجوی حاکمیت سازمان ملل هستند.

سازمان ملل متحد در مسائلی مثل مبارزه با مواد مخدر و بویژه با تاکید هیئت بین المللی کنترل مواد مخدر سازمان ملل بر پیشگیری از گسترش مواد مخدر در همکاری با ایران اقدامات مثبتی داشته است. تصویب کنوانسیون ممنوعیت استفاده از بمب های خوشه ای توسط 30 کشور در سال 88 که در 10 مرداد 89 اجرایی می شود نیز از دیگر دستاوردهای سازمان ملل در سال گذشته است. سازمان ملل در تلاش برای حل مسائل اقلیمی زمین نیز کارنامه خوبی دارد. گرچه در نشست گرمایش زمین در دانمارک، حل مسائل اقلیمی زمین زمان بر اعلام شد و این نشست با بوجود آمدن اختلاف در اعضا درباره معاهده جایگزین پیمان کیوتو به شکست انجامید.

همچنین سازمان ملل در بخش هایی از جهان به ایجاد صلح کمک کرد که درخواست این سازمان برای اجرایی شدن قرارداد صلح بین شورشیان دارفور و دولت سودان از جمله آنها محسوب می شود. جلب مشارکت کشورهای بیشتری در ماموریت های صلح طلبانه که همراهی سه هزار صلح بان کره جنوبی در ماموریت های صلح بانی این سازمان از سال 2010 از جمله آنهاست نیز از دیگر دستاوردهای این سازمان در سال 88 بود.

سازمان ملل و بیانیه های غیرالزام آور

با همه اقدامات مثبتی که سازمان ملل متحد در موارد مختلف از جمله موارد فوق الذکر دارد، موضوع دنباله روی از سیاست های غربی و بویژه دنباله روی دبیر کل سازمان ملل متحد از ایالات متحده انجام ماموریت های صلح طلبانه این سازمان را بویژه در خاورمیانه و آسیای غربی، جایی که واشنگتن، سرمایه گذاری خاصی روی آن انجام داده است با چالش مواجه کرده و اعتبار آنرا به خطر انداخته است.

اقدامات سازمان ملل در خاورمیانه بیشتر از هرجای دیگر جهان چالش برانگیز است و اگرچه برخی مقامات سازمان ملل مثل جان هلمز هماهنگ کننده کمک های اضطراری سازمان ملل، نوار غزه را به زندان تشبیه کردند و کسانی مثل دبیر کل سازمان ملل ساخت شهرک های جدید را در بیت المقدس محکوم کردند یا کنترل بخش های شمالی روستای غجر در جنوب لبنان به نیروهای حافظ صلح این سازمان(یونیفل) در این منطقه سپرده شد اما همکاری سازمان ملل با ناتو و همچنین بسنده کردن این سازمان در مواردی که به ضرر رژیم صهیونیستی و غرب است به صدور بیانیه های غیرالزام آور از نقاط تاریک کارنامه این نهاد بین المللی است.

مسئله فلسطین را می توان پاشنه آشیل سازمان ملل متحد دانست و در حالی که گزارش گلدستون به خوبی بیانگر ارتکاب جنایات جنگی توسط تل آویو در جنگ غزه بود، تنها مثل همیشه، رژیم اسرائیل روی کاغذ محکوم و در عمل مورد حمایت قرار گرفت.

کمیته چهارجانبه سازمان ملل برای صلح خاورمیانه نیز با حضور روسیه، آمریکا و اتحادیه اروپا فقط یک ابزار حمایتی از رژیم صهیونیستی شده و مرکز صدور بیانیه علیه رژیم صهیونیستی و حمایت عملی از آن شده است.

صلح بانی و همراهی با قدرت ها

در شرایطی که حمله واشنگتن به عراق بدون مجوز سازمان ملل صورت گرفت و افغانستان از سوی این سازمان به عنوان بحرانی ترین مناطق جهان از لحاظ پناهندگان و وضعیت گرسنگان در سال 88 اعلام شد، همچنان سازمان ملل نقش امدادگر همراه متجاوز را به عهده دارد و تنها به درمان قربانیان تجاوز می پردازد و موضعی در قبال متجاوزین نگرفته است. سازمان ملل در سال گذشته نیز مثل همیشه تنها به صدور بیانیه محکومیت علیه حملات هوایی آمریکا در یمن، عراق، افغانستان و پاکستان بسنده کرد. تنها در یکی از این موارد، رادیکا کومارا سوامی مدیر کل نمایندگی ویژه سازمان ملل در امور کودکان و مناقشه مسلحانه از کشته شدن 346 کودک افغان در حملات خبر داد. با این وجود ماموریت هیئت سازمان ملل در امور عراق(یونامی) یکسال دیگر تمدید شد و هوشیار زیباری وزیر خارجه این کشور از شورای امنیت خواست بغداد را از بند هفت منشور سازمان ملل خارج کنند.

روابط ایران و سازمان ملل نیز با تاکیدی که جمهوری اسلامی بر گسترش و تقویت نهادهای بین المللی در تقابل با جریان سلطه دارد، در سال 88 مثبت بود. اما در موضوعاتی مثل موضوع هسته ای اگرچه چین و روسیه در شورای امنیت حامی ایران در موضوع هسته ای هستند دبیر کل این سازمان در کنار اعضای غربی شورای امنیت، خواسته هایی فراقانونی از تهران دارند.

بازگشت آمریکا به شورای حقوق بشر

بازگشت آمریکا به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد که در زمان جرج بوش رئیس جمهوری آمریکا از آن خارج شده بود نیز از تحولات سازمان ملل در سال 88 بود. این در حالی است که آمریکا نه تنها به اعتراف خود غربی ها عامل بحران مالی جهانی است بلکه عامل مستقیم یا غیرمستقیم جنگ در مناطقی از جهان از جمله عراق، افغانستان، پاکستان و یمن است و بازگشت واشنگتن به شورای حقوق بشر بعید است که در ارتقای صلح و حقوق بشر در جهان کمک کند.

------------------------------------------

گزارش: حمداله عمادی حیدری