باتلاق مرگ دیکتاتورها در خاورمیانه؛ از پهلوی تا آل خلیفه

به واقع در دهه های گذشته نیز فروپاشی رژیم پوشالی پهلوی به عنوان دست راست آمریکا و همپیمان درجه اول غرب در منطقه توسط ناظران سیاسی قابل پیش بینی بود؟ ترور "انور سادات" نخستین رهبر عرب امضاکننده پیمان صلح با رژیم صهیونیستی، فرار "صدام" دیکتاتور جنایتکار عراق به دخمه زیرزمینی و اعدام وی نیز مسائلی بودند که وقوع آنها قابل پیش بینی نبود.

در تحولات اخیر جهان عرب نیز شاهد رخداد از این اتفاقات هستیم. زمانی که پرونده رژیم23 ساله "زین العابدین بن علی" دیکتاتور مخلوع تونس در عرض 27 روز در هم می پیچد، نمی توان آن را در رده بندی وقایع طبیعی جهان سیاست قرار داد. چند روز بعد خلع "حسنی مبارک" از ریاست جمهوری مصر که علاوه بر حضور 4 دهه ای خود در قدرت، سودای موروثی کردن ریاست جمهوری برای فرزندانش را در سر می پروراند، شگفتی اکثر ناظران سیاسی را برانگیخت. تا جایی که برخی امروز با شنیدن اخبار احتمال اعدام مبارک به علت کشتار مردم مصر، انگشت تعجب به دهان فرو برده و وقایع گذشته درباره صدام و محمدرضا (شاه معدوم ایران) را به بوته فراموشی سپرده اند.

باید بر این مسئله تاکید ورزید که اینها واقعیتهایی عبرت انگیز بوده است که طی دهه های اخیر به ویژه در منطقه خاورمیانه با آن روبرو بوده ایم. وقوع آنها نباید موجبات شگفتی را فراهم آورد چه آنکه خود سنت مسلّم تاریخ است. تاریخ هرگز به بقای ظلم ظالمان مجالی نداده و قدرت حاکمان را حتی در زمانی که سر به فلک می کشیده، در هم پیچیده و نابود کرده است.

در اینجا دیکتاتورهای سرمست از قدرت وجود دارند که از وقایع گذشته عبرت نگرفته و با تکرار حرکت در مسیر اشتباهات اسلاف خویش سرنوشت شوم خویش را رقم می زنند. آنان هرگز راه فراری از این سنت تاریخی ندارند و در نهایت دیر یا زود خود و عرش قدرتشان را در مسیر فنا قرار می دهند.

اما حالا در نظر داریم در جدولی نگاهی گذرا داشته باشیم به رژیمهایی دیکتاتوری که در دهه های اخیر در ورطه دیکتاتوری سقوط کرده و پایان خود را رقم زده اند. البته در بخش بالای جدول رژیمهایی قرار دارند که عرش قدرت را از دست داده اند و در بخش دوم رژیمهایی هستند که همچنان برای بقا در قدرت دست و پا می زنند گویی از روبرو شدن با سرنوشت محتوم خود فرار کنند.