عمل به فرامین قرآن اصل مهم زندگی است/ نباید به روخوانی قرآن اکتفا کرد
حجت الاسلام محمدحسن اختری در رابطه با تعمیق فرهنگ قرآنی اظهار داشت: جامعه ما جامعه مسلمانان مبتنی بر قرآن کریم، دستورات و سفارشات پیامبر اکرم حضرت محمد(ص) است، اساس جامعه ما با توجه به این زیربنا و خاستگاه، مبتنی بر وحی و قرآن است و قرآن پایه، اساس، اصل و ریشه زیر بنایی دین و شریعت و فرهنگ را تشکیل داده است.
وی با تأکید بر ضرورت فهم و درک قرآن افزود: اصل تعمیق فرهنگ قرآن در جامعه یک اصل پایه ای است که به چند اصل دیگر بستگی دارد که باید به آن توجه شود. تعمیق قرآن نیازمند درک و فهم قرآن است که مستلزم یادگیری و فراگیری قرآن است. در مرحله اول باید قرائت و یادگیری قرآن را یک اصل اولیه قرار داده و آن را در جامعه به عنوان فرهنگ عمومی تعمیم دهیم.
دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت با اشاره به ضرورت یادگیری قرآن چون اصول اولیه زندگی و خانوادگی هر فرد گفت: یادگیری قرآن به تنهایی نمی تواند فرهنگ ساز باشد، مسئله مهم عمل به دستورات قرآنی است که این امر نیز مستلزم درک مفاهیم قرآنی است.
حجت الاسلام اختری درک قرآن را بر چند محور تقسیم کرد و اظهار داشت: درک با تأکید بر موضوع، درک قرآن با استفاده از تفاسیر و درک مفاهیم براساس آموزش آموزگاران اصلی قرآن و مفسران واقعی که پیامبر و خاندان اطهر وی هستند از جمله شیوه هایی است که می توان برای درک مفاهیم قرآنی مورد توجه قرار داد.
وی تصریح کرد: جامعه هرقدر به مفاهیم قرآنی نزدیکتر شود فهم قرآنی عمیق تر می شود و جامعه به اصول و روش قرآن باز می گردد. در این زمینه تشکیل بیشتر کلاسهای قرآنی و حضور پررنگ افراد در این کلاسها می تواند در عمق بخشی مفاهیم قرآنی مؤثر واقع شود.
حجت الاسلام محمدحسن اختری با اشاره به اینکه بی توجهی به قرآن یکی از آسیبهای مهم است یادآور شد: توجه به فرهنگهای غیر قرآنی ما را از فرهنگ قرآنی دور می کند. باید تلاش کنیم رنگ قرآنی به خود، جامعه و خانه خود بدهیم و دستورات و آموزه های آن را در زندگی روزمره خود اجرا کنیم.
توجه به رویکرد تربیتی قرآن
حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور رئیس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تعمیق فرهنگ قرآنی به تبیین فرهنگ پرداخت و گفت: قبل از اشاره به مؤلفه های فرهنگ قرآن باید تعریفی از فرهنگ مورد توافق ارائه دهیم.
وی افزود: فرهنگ جنبه مانا و ماندگار یک فکر، رفتار و خواست در جان و دل شخص یا جامعه است. وقتی باوری، سنت، عادت و ادبی در جامعه ای مانا شده و مورد قبول و عمل مردم قرار گیرد می توان گفت که فرهنگ شکل گرفته است. به طور طبیعی اسلام نیز در نوع خود یک دستگاه معرفتی و رفتاری است که آمده تا بینشهایی را در جامعه ارائه و ابهامات و تاریکی های بینشی را از جامعه رفع کند. ادب و بدعتی که غلط است کنار زده و به جای آن ادب و سنت صحیح را بنشاند.
حجت الاسلام بهجت پور یادآور شد: قرآن به همین دلیل واجد یک فرهنگ است. در این قرآن کتاب فرهنگ ساز است کسی تردید ندارد. نوشته های نویسندگانی چون گوستاو لوبون در تاریخ تمدن اسلام و غرب یا ویل دورانت در تاریخ تمدن به نقش فرهنگ ساز قرآن تأکید کرده است؛ چه رسد به نویسندگان مسلمان، جامعه اسلامی و روشنفکران باورمند به اسلام و ارزشهای اسلامی که بر تأثیرگذاری قرآن بر فرهنگ و همچنین فرهنگ سازی قرآن تردیدی به خود راه نمی دهند.
این محقق و صاحب تفسیر همگام با وحی تصریح کرد: ایجاد یک فرهنگ مسیر خاص خود را دارد و در ساخت یک فرهنگ نوعی مهندسی رخ می دهد. ارائه یک فرهنگ دارای مقدمه ای است و آن رفع اموری است که با فرهنگ جدید تعارض دارد. پس از ارائه ارزش جدید، این ارزشها باید با تدبیرهای لازم ماندگار شود تا به فرهنگ تبدیل شود.
وی اضافه کرد: قرآنی که به تدریج در طول 23 سال بر پیامبر نازل شد همین مسیر را طی کرده است. با فرهنگ جاهلی جنگید، باورهای نادرست را کنار زد. اسلام در مرحله اول این بخش را از زندگی مردم خارج کرد و به جای آن ارزشهای جدیدی ارائه کرد. این ارزشهای جدید ماندگار شد و فرهنگ شد. خداوند آیه اول سوره ابراهیم که می فرماید: ای پیغمبر قرآن را برتو نازل کردیم تا تو به وسیله این قرآن مردم را از ظلمات و تاریکی هایی که در آن گرفتار شده بیرون آورده و به سمت نور ببری. در این آیه مقصود از نور فرهنگ اسلامی و ظلمات فرهنگ جاهلی است.
رئیس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: این مسیر اصولا با تغییر آغاز می شود و کار فرهنگی با تغییر شروع می شود. پیغمبر یا مصلح دینی پس از مشاهده ضعفهای فرهنگی و انحطاط فرهنگی برای تغییر آنها به ترویج و تبلیغ می پردازد.
وی تأکید کرد: مؤلفه اول تغییر در فرهنگ باطل است که خود زیر شاخه هایی دارد. در این مسیر باید انذار رخ دهد، مردم باید احساس نیاز به تغییر کنند، مقاومت کسانی که در برابر تغییر ایستادگی می کنند شکسته و به شبهات آنها پاسخ داده شود.
حجت الاسلام بهجت پور گفت: وقتی از تعمیق فرهنگ قرآن یاد می کنیم باید بدانیم گاهی علت اینکه قرآن به عمق جامعه راه نیافته این است مسیری که برای مانا شدن فرهنگ قرآنی باید طی می شده مورد توجه قرار نگرفته است. یعنی در مرحله اول تغییر اساسی و ریشه دار را انجام نداده ایم.
وی با اشاره به اینکه یکی از علل عدم تعمیق این است که در بخش تغییر فرهنگ برای تغییر ریشه دار و عمیق، کاری صورت نگرفته است گفت: تغییر در قشر و پوسته مانده و به اعماق نفوذ نکرده است به همین علت شاهد تعمیق فرهنگ قرآنی در زندگی مردم نیستیم. برای مثال اگر ورزش میان مردم ترویج شود مردم در مدت زمان کوتاهی به ورزش توجه می کنند اما چون عمیق نشده ماندگار هم نخواهد شد.
این محقق و پژوهشگر با تأکید بر اینکه تغییر شرط لازمه فرهنگ بوده و عمیق بودن تغییر زمینه عمق یافتن فرهنگ قرآنی در زندگی مردم می شود اظهار داشت: گام بعدی برای تعمیق فرهنگ قرآنی ارائه ارزشها است. اگر ارزشها در قالبهای آموزشی به مردم منتقل شود و آنها را به منظور متقاعد کردن مردم در دسته ها و بسته های آموزشی ارائه دهیم، موجب می شود نتوانیم در پذیرا کردن این ارزشها موفق عمل کنیم. در واقع باید جهت ارائه ارزش یک جهت تربیتی بوده و تأثیرگذاری آن روی شخصیت و روان افراد باشد.
وی افزود: قرآن در ایجاد تحول فرهنگی، هنگامی که یک ارزش را ارائه کرده، آن را با رویکرد آموزشی منتقل نکرده بلکه به رویکرد تربیتی آن توجه داشته است. به این معنا که آموزش و دانش را ارائه کرده و در انتظار مانده تا اثر عملی اتفاق افتاده است یا خیر. به همین منظور توحید در قرآن به گونه ای منتقل شده که انتقال مفهوم توحید در کتابهای درسی از این ویژگیها برخوردار نیست. قرآن به صورت پراکنده به قدری از توحید می گوید که تغییر ایجاد شود.
حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور گفت: اگر به رویکرد تربیتی قرآن توجه داشته باشیم به طور طبیعی تأثیر و نفوذ قرآن به اعماق جان فرد و جان جامعه را شاهد خواهیم بود . اما اگر نگاه آموزشی داشته باشیم، نقش ماندگار و ثابت و تأثیرگذار را نخواهد گذاشت.
وی اظهار داشت: ماندگار شدن فرهنگ قرآنی نیز دارای برنامه است که یکی از مؤلفه های تعمیق فرهنگ قرآن محسوب می شود. وقتی افراد در مرحله تغییر عمیقا تغییر کرده و تحت تأثیر رویکرد تربیتی قرار گرفته اند، برای ماندگاری این حالت باید به شبهاتی که پیش می آید پاسخ داد، همچنین برای ماندگاری آن برنامه های مروری درنظر گرفت که در آن میان می توان به خواندن قرآن در شب، قرائت حجم قابل قبول، قرائت همراه با تدبر در معارف قرآنی اشاره کرد که برنامه دین برای ماندگاری این فرهنگ است.
وی همچنین تصریح کرد: گاهی برنامه ها آنچنان که باید مورد تأکید قرار نمی گیرد. جامعه دینی شکل گرفته اما جامعه دارای انس با قرآن نیست. قرآن را مرور نمی کند، تدبر در قرآن نمی کند. در هر سه مرحله تغییر، تحول و مرور معارف و آیات قرآنی باید بازبینی کنیم و اگر این اتفاق رخ دهد، امکان تعمیق فرهنگ قرآن در جامعه فراهم خواهد شد.
توجه به ظواهر مانع تأکید بر عمق مفاهیم قرآنی نشود
حجت الاسلام یعقوب جعفری نیا مفسر و پژوهشگر قرآن کریم در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: خوشبختانه پس از انقلاب توجه خاصی به موضوع قرآن شد، اما قسمت اعظم این توجه روی مسائل حاشیه ای و ظواهر چون خوشنویسی، خوشخوانی، تجوید و تذهیب متمرکز شده است. در این میان مسئله آشنا کردن مردم با مفاهیم و محتوای قرآن کمتر مورد است.
حجت الاسلام جعفری نیا اظهار داشت: این مسئله برای کسانی که در زمینه قرآن و مفاهیم قرآنی فعالیت می کنند رنج آور است چون توجهی که به صدا و قرائت خوب می شود، به مفاهیم و معانی نمی‌شود البته مدتی است احساس می شود محافل قرآنی به تدریج به این سمت و سو کشیده شده اند.
این محقق و پژوهشگر قرآنی اظهار داشت: تعمق در مفاهیم قرآنی به این معنا است که جامعه ما بیشتر به مفاهیم قرآنی توجه کرده، به حوزه پاسخگویی به شبهات وارد شده به قرآن را در دستور کار قرار دهند. در این میان قرائت، تجوید، خوشنویسی و تذهیب هم وجود داشته باشد اما این موارد تنها ظاهر امر است، در دنیای امروز باید از این موارد عبور کرد و به محتوای قرآن رسید.
وی تأکید کرد: شبهاتی که امروز مطرح شده پاسخهای روشن و واضحی دارند و حتی بسیاری از آنها از سوی علما پاسخ داده شده اند. امروز درباره قرآن جواب روشن دارد. در شرایط امروز باید با بازنگریهای تازه این موارد را درنظر گرفت.
جعفری نیا با اشاره به اینکه زمینه توجه به مفاهیم قرآنی و پاسخ به شبهات مطرح شده در حوزه بسیار مساعد است گفت: خوشبختانه زمینه این امر در حوزه فراهم است و پژوهشگران خوبی تربیت شده و آمادگی دارند روی این مسئله کار کنند.
قرائت صحیح لازمه تعمیق فرهنگ قرآنی است/ قرآن را باید بدرستی فهمید
حجت الاسلام نصیر نیک نژاد رئیس سازمان تبلیغات اسلامی استان تهران اظهار داشت: پیش از پرداختن به مسئله تعمیق فرهنگ قرآنی باید موضوع تربیت قرآنی مورد توجه قرار گیرد.
وی استدلال کرد که اگر تربیت قرآنی تحقق یابد، تعمیق فرهنگ قرآنی خود به خود صورت می گیرد.
حجت الاسلام نیک نژاد در رابطه با مؤلفه های تعمیق فرهنگ قرآنی اظهار داشت: لازمه تعمیق فرهنگ قرآنی، قرائت صحیح آن و شناخت آن از ابعاد مختلف است که دربرگیرنده فهم، تعمق و تدبر در قرآن است. این موارد مقدمه ای است که در فرآیند شناخت قرآن به تربیت قرآنی برسیم.
وی تأکید کرد: یادگیری ترویج و تعمیق قرآن و آموزه های قرآنی باید با هدف تربیت قرآنی صورت گیرد. اگر آحاد جامعه با قرآن انس بیشتری داشته باشند، قرآن شفای همه دردهای بشریت خواهد بود. قرآن باید در همه عرصه های فردی و اجتماعی وارد شود و روزانه نقش خود را در هدایت گری جامعه، جهت گیری جامعه و در حوزه های مختلف سیاسی، فرهنگی ، اجتماعی و نظامی نشان دهد.
رئیس سازمان تبلیغات استان تهران با تأکید بر اینکه حضور قرآن در حوزه های مختلف زندگی قابلیت و ظرفیتی است که در قرآن وجود دارد گفت: قرآن تنها یک کتاب عبادی و اخلاقی نیست ، قرآن کتاب جامعی است که از سوی خداوند به پیامبر به صورت تدریجی نازل شده و آیات و سوره های آن متضمن همه نیازهای بشر در هر عصر و هر زمانی است.
نیک نژاد تصریح کرد: اگر جامعه به ویژه قشر تحصیل کرده ما به پویایی که قرآن دارد و نقش مؤثری که در هر زمان و هرمکان ایفا می کند پی ببرد قرآن جایگاه خود را در میان جامعه باز کرده و تربیت قرآنی صورت می گیرد.
حجت الاسلام نصیر نیک نژاد یادآور شد: تبیین اهمیت ورود قرآن به زندگی روزانه و حوزه های مختلف آن، ایجاد انگیزه در جامعه نسبت به مباحث قرآنی موجب می شود که این عطش در همه آحاد جامعه احساس شود، جامعه به این نتیجه می رسد که قرآن امروز مورد نیاز آنها است و هر فردی که با قرآن مأنوس شود راههای زیادی به روی وی گشوده می شود در این صورت نهادها می توانند حرکت جهادی را در رابطه با آموزش قرآن، فرهنگ سازی یادگیری قرآن، انس ، عمل و فهم به قرآن تلاش کنند.
ضرورت تحول در فعالیتهای قرآنی/ برگزاری 40کارگاه مهارتهای زندگی قرآنی
حسین تفکری مشاور رئیس سازمان دارالقرآن کریم وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی در رابطه با راهکارهای تعمیق فرهنگ قرآنی در کشو گفت: تعمیق فرهنگ قرآن در جامعه هدف غایی فعالیتهای قرآنی است، اما متأسفانه درحال حاضر در جامعه ما به قرائت و حفظ پرداخته می شود، کلاسهای روخوانی متعدد و مسابقات متعدد برگزار می شود اما درجهت این که قرآن وارد زندگی ما شده و برای پاسخگویی به نیازهای زندگی از آن بهره گرفت، کار چندانی صورت نگرفته است.
وی افزود: سازمان دارالقرآن از ابتدای سال 1388 معاونتی را ایجاد کرد که در این زمینه مهارت زندگی قرآنی را مورد توجه قرار می دهند، معاونت "مطالعات راهبردی و تربیت قرآنی" تا کنون بیش از 40 کارگاه آشنایی با مهارتهای زندگی قرآنی را در نقاط مختلف کشور برگزار کرده که بسیار مورد استقبال قرار گرفت، چرا که موضوعاتی که در این کارگاه ها مورد توجه قرار می گیرند موضوعاتی کاربردی درباره آموزه های قرآن است.
تفکری با تأکید بر اینکه باید اقدامات کاربردی برای وارد کردن آموزه های قرآنی به زندگی افزایش یابد گفت: در زمان طاغوت فعالیتهای قرآنی در سطح محدودی انجام می شد، اما پس از انقلاب با توجه به تغییر فضا رویکرد مردم نسبت به قرآن افزایش یافت و در نتیجه آن سازمانها و نهادهای متعددی فعالیتهای قرآنی را پیگیری کرده به نوعی انگار توجه عمومی به قرآن در جامعه به اوج خود رسید.
وی در ادامه اظهار داشت: در حال حاضر پس از گذشت بیش از 30 سال از انقلاب باید از توجه صرف به مسئله قرائت، حفظ و برگزاری مسابقات رها شده و در کنار این برنامه ها باید نوع فعالیتها را به نوعی متحول کنیم که با روشهای مختلف تعمیق فرهنگ قرآنی میسر شود.
مشاور رئیس سازمان دارالقرآن کریم در ادامه با اشاره به راهکارهایی برای تعمیق فرهنگ قرآنی اظهار داشت: شخصیتهای حوزوی و دانشگاهی می توانند در این میان نقشی مهم برعهده بگیرند تا با انجام کارهای کارشناسی شده قرآن در زندگی روزمره جامعه جا باز کند.
وی یکی از آثار و برکات ورود آموزه های قرآنی به زندگی را کاهش جرایم و ناهنجاریهای اجتماعی دانست و گفت: اگر آموزه های اسلام و قرآن به درستی اجرا شوند بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی رفع خواهند شد.
حسین تفکری تصریح کرد: بیشتر جمعیت کشور مسلمان هستند اما درجات عمل به اسلام و قرآن مختلف است. ما در جامعه قرآن را هنوز آنطور که باید و شاید پیاده نکرده ایم و مردم به صورت ملموس با قرآن سرو کار ندارند.
راهکارهایی برای تعمیق فرهنگ قرآنی/آموزه‌های قرآنی بازخوانی شوند
محمد انجم شعاع مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی مردمی و مشاور قرآنی ستاد صیانت اجتماعی وزارت کشور در رابطه با تعمیق فرهنگ قرآنی اظهار داشت : جامعه قرآنی و دلسوزان آموزه های قرآن باید توجه داشته باشند که میان واژه های توسعه برنامه ها و گسترش فعالیتهای قرآنی و تعمیق فرهنگ قرآنی تفاوت وجود دارد.
وی افزود: مقدمه تعمیق فرهنگ قرآنی، توسعه و ترویج است که در دو دهه اول انقلاب به طور جدی توسط دلسوزان کلام وحی انجام گرفت، در دهه سوم شاهد بودیم در یکی از دیدارهایی که اصحاب قرآن با رهبر معظم انقلاب داشتند، ایشان بر تعمیق فرهنگ قرآنی تأکید کردند. بنابراین مشخص است که تعمیق و توسعه دو مقوله جدا هستند.
امروز که جامعه ما به یمن تلاشهای مسئولین کشور گامهایی در جهت گسترش فرهنگ قرآن برداشته، باید این آموزه رهبر انقلاب تدبیر دهه سوم و چهارم انقلاب قرار گیرد.
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی مردمی گفت: در موضوع تعمیق می توان به حدیث مشهورامام صادق(ع) اشاره کرد که می فرماید اگر فردی در دوره جوانی با قرآن مأنوس شود، این قرآن با گوشت و پوست جوان عجین و آمیخته می شود ( قریب به این مضمون). وقتی از تعمیق فرهنگ قرآن یاد می کنیم یعنی فرهنگ قرآن جزئی از زندگی روزمره افراد شود و به زبان واضح این که عمل افراد با قرآن تطبیق داده شود و حتی ضرب المثلهای رایج ، ضرب المثلهای قرآنی شود. اگر قرار است تمثیلی به عنوان شاهد مطالب قرار گیرد، شاهد قرآنی باشد و محک عمل آموزه های قرآنی باشد.
وی با اشاره به نقطه آغاز تعمیق فرهنگ قرآنی گفت: باید در اثربخشی آموزه های قرآنی کارهای جدی تری انجام دهیم. باید باور جامعه به این سمت سوق یابد که جامعه بداند صداقت تنها راه رستگاری است؛ چه در پیشترفتهای دنیایی و اقتصادی ، رفاه و مسائل مادی و چه در بحث اخروی. در این راستا باید زمینه مواردی که باعث شده این آموزه ها اثر بخشی کمتری در ذهن مردم داشته باشند را از بین ببریم.
مشاور قرآنی ستاد صیانت اجتماعی وزارت کشور اظهار داشت: بازخوانی آموزه های قرآنی باید توسطه افرادی انجام شود که مورد قبول مخاطب واقع شوند. به عنوان مثال اگر در موضوعی خردسالان آموزه ای را از لسان پدر و مادر بهتر می پذیرند، باید این آموزه از سوی همین گروه ارائه شود. نباید اصرار داشت که باز خوانی آموزه های قرآن تنها از سوی گروههای خاصی چون معلمان و روحانیون صورت گیرد.
انجم شعاع اظهار داشت: باید بار دیگر دوره و آثار صدر اسلام و آثار قرآنی و تأثیری که بر زندگی افراد و عمق وجود آنها گذاشته را بازخوانی کنیم به طوری که مردم احساس کنند این فرهنگ دست یافتنی است و تنها یک موضوع تاریخی برای یک مقطع تاریخی نبوده است و برای اینکه این بازخوانی جنبه علمی پیدا کند باید دارای یک سیر تاریخی باشد و به عنوان مصداقی برای این امر می توان به دوران دفاع مقدس مراجعه کرد که قرآن در عمق وجود افراد نفوذ و شخصیت آنها را ملکوتی کرد.
محمد انجم شعاع همچنین در رابطه با راهکارهای اجرایی کردن تعمیق فرهنگ قرآنی به الگوسازی چهره های موفق جوان و نوجوانی اشاره کرد که با تمسک به آیات قرآنی تحول بزرگ و شگرفی در زندگی آنها رخ داده است.
وی تصریح کرد: اگر قرار است شاهد عمق بخشی به مفاهیم قرآن باشیم قبل از پرداختن به ترجمه کامل قرآن و آموختن تمام واژگان قرآنی در یک دوره مشخص گام اول آموزه های کاربردی زندگی و در گام بعدی پرداختن به کل مفاهیم قرآن کریم به عنوان اولویت تعیین شده در آموزه قرآن مورد توجه قرار گیرد.
مدیرعامل اتحادیه مؤسسات قرآنی مردمی تأکید کرد: اگر آموزه های قرآنی در صدر اسلام و بعد از آن توانست در جان مردم رسوخ کند به این دلیل بود که پرچمداران هدایت خود اولین کسانی بودند که تحت لوای قرآن خود را با قرآن تطبیق داده اند. علت موفقیت رزمندگان اسلام در دوران دفاع مقدس نیز این بود که سکاندار انقلاب اسلامی قبل از دیگران خود عامل به فرامین الهی بودند. امروز هم به حمد الله رهبر معظم انقلاب الگو اسوه خوبی برای مردم ما است، اما ما انتظار داریم که مسئولین بخشهای اجرایی نیز همچون رهبر معظم انقلاب به این موضوع ورود پیدا کرده تا ورود آنها سرآغازی برای عمق بخشی به فرهنگی قرآنی باشد و همچنان که انقلاب ما الهام بخش ملتهای دیگر است توجه ما به قرآن مقدمه ای برای ظهور حضرت حجت باشد.
نظر شما