روزی که آسمان قم دوباره عطر خمینی گرفت

به گزارش خبرنگار مهر، انتظار خاستگاه انقلاب به پایان رسیده است، دهم اسفندماه، هوای شاید نه چندان سرد و شاید حتی گرم از شعف حضور مردی بزرگ در تاریخ جهان، فیضیه مملو از جمعیت است، اطراف آن هم و حتی کیلومترها آنطرف‌تر، اطراف مسجد امام حسن عسکری(ع) و خیابان ارم و تمامی خیابان‌های منتهی به مدرسه فیضیه... مسیر پر از گل و عنبر و دود اسفند است.

زنان با چادرهای گلدار که گوشه آن را به دهان گرفته اند کودک خود را در آغوش گرفته‌اند و برخی از مردان فرزندان خود را بر روی شانه‌ها قرار داده‌اند که در دستانشان عکسی از امام و یا شاخه گلی است و آمده‌اند تا تاریخی ترین لحظه زندگی خود را نظاره گر باشند و تاریخی زنده برای شاید چند نسل بعد.

خبرها دهان به دهان می‌چرخد، امام به منظریه رسید، ماشین در نزدیکی میدان ورودی شهر قم است، برخی از حال رفته‌اند و بر روی دست جمعیت رهسپار می‌شوند، امام به خیابان منتهی به حرم رسیده است، فاصله‌ای تا فیضیه نمانده، جمعیت موج می‌زند.

اینها مطالبی است که درباره سالروز ورود امام خمینی(ره) به قم شنیده یا خوانده ام. میخواهم بیشتر از آن روز بدانم.

قراری را با آیت الله مسعودی خمینی برای مصاحبه راجع به این روز از قبل هماهنگ کرده بودم.

ساعت ۹ و پانزده دقیقه صبح است، هنوز جایی برای پارک ماشین پیدا نکرده‌ام، نگرانم، زمان مصاحبه ساعت ۹ بود و ۱۵ دقیقه تأخیر من، می‌دانستم که شاید مصاحبه شونده دیگر راضی نشود و مصاحبه را منتفی کند، به زمان اهمیت می‌داد. این را از مصاحبه‌های قبلی که تلفنی از وی گرفته بودم متوجه شدم.

بالاخره جایی در یک کوچه فرعی پیدا کردم. با سرعت به سمت دفتر آیت الله مسعودی خمینی حرکت کردم، زنگی که شماره دو بر روی آن نوشته شده بود را فشار دادم، با حاج آقا قرار مصاحبه دارم، پاسخ من به کسی بود که آیفون را برداشت، در باز شد.

یکبار دیگر مقنعه و چادرم را مرتب کردم، مردی جوان با قدی بلند به استقبال آمد، وارد شدم، پرسیدم کفش‌هایم را باید در بیاورم، شاید با حالتی تعجب آمیز گفت البته، از پله‌ها بالا رفتم و  وارد پذیرایی شدم و از آنجا به اتاق روبرو هدایت، خانه بزرگی بود، در همان صندلی اول نشستم و عذرخواهی برای دیر کردن اولین مکالمه من با آیت الله مسعودی خمینی است.

جرقه برای مصاحبه حضوری با ایشان به مناسبت دهم اسفندماه سالروز ورود امام خمینی(ره) به قم در ذهنم شکل گرفته بود و چه کسی بهتر از آیت الله علی اکبر مسعودی خمینی که در حال حاضر در سن ۸۱ سالگی گذران عمر می‌کنند و از ابتدای مبارزات انقلاب همراه امام خمینی(ره) بوده‌است.

موبایل را بر روی حالت ضبط تنظیم می‌کنم، میگویم حاج آقا با اجازه برای ضبط صدا موبایل باید روی میز شما باشد و به سمت میز ایشان که یک متری از محل صندلی من فاصله دارد میروم، دوباره به صندلی خودم باز می‌گردم.

سوال‌هایی که از قبل تهیه کردم و خودکار و کاغذ و.... مصاحبه آغاز می‌شود. دلم می‌خواست سئوالاتم کلیشه نباشد اما چه می‌شود کرد برای کسب خاطرات و اطلاعات‌ آن روزها مجبور به همان عادت و کلیشه دوباره است.

چه شد که امام تصمیم گرفتند در دهم اسفندماه عازم قم شوند؟

توصیف آیت الله مسعودی خمینی از زمان ورود امام به ایران آغاز می‌شود!

امام خمینی(ره) در دوازدهم ۱۲ بهمن‌ماه ۱۳۵۷ بعد از چندماه اقامت در فرانسه به ایران آمدند و قبل از ورود نیز ایشان در همان فرانسه شورای انقلاب را تشکیل داده بودند که این بدان معنا بود که ایشان کاملا مطمئن بودند که دستگاه پهلوی برچیده می‌شود.

امام بعد از ورود با ایران در مدرسه رفاه اقامت کردند و قبل از اینکه به ایران بیایند از برادر خود آیت الله پسندیده خواسته بودند که منزلی برای ایشان تهیه کند که نه بالای شهر باشد و نه پائین شهر، زیرا نمی‌خواستند در خانه‌های طاغوتی بالای شهر ساکن باشند و از سویی دیگر نمی‌خواستند در پائین شهر باشد که برای رفت و آمد مردم مشکلی ایجاد شود.

مدرسه رفاه تقریبا در وسط شهر بود. امام بعد از یکماه اقامت در تهران در دهم اسفندماه به قم آمدند. که علت اصلی این سفر نیز این بود که ایشان معتقد بودند باید دستگاه طاغوتی پرچیده شده و مدیریت اجرایی به افراد مدیر و مدبر سپرده شده و روحانیت به کار خود که همان تبلیغ دین و قانونگذاری بر اساس احکام الهی است برود.

گفته شما به این معنا است که امام خمینی(ره) نمی‌خواستند وارد سیاست شوند؟

نه! مسئله این بود که امام خمینی(ره) معتقد بودند ارکان نظام مانند نخست وزیری و اینها به دست افراد با تدبیر و مدیر و مدبر باشد و ایشان نقش رهبری و هدایت را داشته باشند. از سویی دیگر امام نسبت به اهالی قم اهتمام ویژه‌ای داشته و شهر قم را جایی می‌دانستند که انقلاب از آنجا آغاز شده و این هم دلیلی دیگر بود که ایشان از تهران به قم آمدند.
 

مدت اقامت امام خمینی(ره) در قم و اقداماتی که در مدت اقامت انجام دادند چه بود؟

امام خمینی(ره) مدت ۱۱ ماه در قم ساکن بودند و در این مدت شاید غریب به هزار جلسه برگزار کردند و انتخاب نخست وزیر و رفراندوم و برخی از اتفاقات دیگر زمانی رخ داد که امام خمینی(ره) در قم ساکن بودند و از همین جا رهبری انقلاب را بر عهده داشتند و همچنین ایشان در این مدت تقریبا هر شب به منزل مبارزین و علما برای بازدید می‌رفتند و حتی یادم هست یک شب ایشان با یک ماشین پژو ۵۰۴ سبز رنگ به منزل من آمدند و نکته بسیار جالب این است که ایشان در آن زمان که تقریبا ۷۶ ساله بودند تمام کارها و امور و جلسات را شخصا انجام می‌دادند.

امام خمینی(ره) در جلساتی که با علما و بزرگان داشتند بیشتر بر چه مطالبی تاکید می‌کردند؟

اینها دیگر مطالبی است که من نمیتوانم راجع به آن صحبت کنم.

محل اقامت امام خمینی(ره) در قم کجا بود؟

امام خمینی(ره) چند روز ابتدایی ورود به قم را در منزل آیت الله اشراقی که در دورشهر واقع بود ساکن بودند و بعد از آن با توجه به اینکه منزل کوچک بود و امکان پذیرایی از مردمی که به دیدار امام می‌آمدند وجود نداشت، ایشان به منزل آیت الله یزدی که در خیابان بهار و در کنار منزل آیت الله طباطبایی بود نقل مکان کردند که وقتی مردم برای دیدار ایشان می‌آمدند امام از پشت بام منزل با مردم دیدار و سخن می‌گفت.

امام بعد از ورود به قم برای اولین بار به کجا رفتند؟

ایشان بعد از ورود به مدرسه فیضیه رفتند و در جمع مردم سخنرانی کردند و ایشان تاکید داشتند که انقلاب متعلق به مردم است و این مردم هستند که پشتیبان انقلاب بوده و هستند.

با توجه به وجود بارگاه ملکوتی حرم حضرت معصومه(س)، چرا امام خمینی(ره) مدرسه فیضیه را برای سخنرانی انتخاب کردند؟

دلیل اول این بود که روحانیون و طلاب مدرسه فیضیه در شکل گیری انقلاب نقش بسزایی داشتند و از سویی دیگر عبور و مرور در مدرسه فیضیه بهتر انجام می‌شود و همچنین امام(ره) نمی‌خواستند مانع زیارت مردم شوند و هرکس می‌خواست می‌توانست بعد از زیارت به مدرسه فیضیه برود.

علت بازگشت مجدد امام به تهران چه بود؟

باید بگویم که امام خمینی(ره) آمده بودند که در قم بمانند اما بعد از یازده ماه اقامت یک عارضه قلبی برای ایشان ایجاد شد که دکترهایی که برای ویزیت ایشان به قم آمده بودند تشخیص دادند که ایشان برای درمان باید به تهران برود و همین شد که امام به تهران رفتند و بعد از آن با توجه به شرایط ایجاد شده، امام خمینی(ره) اینگونه تشخیص دادند که باید در تهران بمانند و انقلاب را از آنجا اداره کنند.

برنامه ریزی‌های لازم برای ورود امام به قم توسط چه کسانی صورت گرفت؟

من در آن زمان رابط امام و آیت الله پسندیده بودم و وقتی ایشان مطلع شدند که امام قصد عزیمت به قم را دارند کمیته استقبال از افرادی چون آیت الله یزدی، آیت الله شرعی و برخی از اعضای جامعه مدرسین در آن حضور داشتند تشکیل شد.

نحوه استقبال به چه شکل بود؟

باید بگویم که شاید در آن زمان نزدیک به یک میلیون نفر برای استقبال امام خمینی(ره) در قم در رفت و آمد بودند و در زمان ورود امام نیز بسیاری از افراد حتی تا منظریه نیز برای استقبال آمده بودند و امام را تا قم همراهی کردند.

(( "منظریه منطقه ای است " که اکنون پادگان منظریه" و فرودگاه نظامی شده و هنگامی که که از تهران به قم حرکت کنیم، در سمت راست و جاده‏ قدیم قم ـ تهران قرار گرفته است و تقریبا ۲۵ کیلومتر با شهر قم فاصله دارد))

هنوز برخی از سئوال‌های من باقی مانده است اما آیت الله مسعودی خمینی چند سوال قبل تر گفته بود که دیگر کافی است اما من دوباره تقاضا کردم که سئوال بعدی را نیز از ایشان جویا شوم.


خاطراتی از زمان اقامت امام خمینی (ره) که برای شما بسیار جالب باشد را در ذهن دارید؟

بله! یادم هست که یک شب امام خمینی(ره) وقتی متوجه شدند که در مسجدی در سه راه خورشید جشن است که البته الان یادم نیست جشن به چه مناسبتی بود، ایشان گفتند برویم و در کنار مردم در جشن شرکت کنیم.

یادم هست در آن زمان شیخ علی اصغر مروارید به منبر رفتند و برای اینکه شب عید بود و می‌خواستند امام را بخندانند در آغاز سخنرانی گفتند "بسم الله الرحیم"، بعد مکث کردند و دوباره گفتند "بسم الله الرحیم"، در این هنگام آیت الله مروارید ادامه داد شخصی به بالای منبر می‌رود و به جای "بسم الله الرحمن الرحیم" میگوید "بسم الله الرحیم" که شخصی از پائین منبر به ایشان تذکر می‌دهند که "الرحمانش" را هم بگو که در این هنگام منبری با لهجه خاصی می‌گوید "دیدم چرا اینقدر جمله کوتاه شده بود"، همین شوخی و مزاح آقای مروارید باعث خنده امام شد.

همچنین یادم هست که شب امام خمینی(ره) با آیت الله اشراقی، من و عده‌ای دیگر به منزل آیت الله پسندیده که در گذر قلعه است رفتیم هنگامی که امام بلند شدند تا به منزل کسی دیگر بروند هنگام خروج گفتند منزل و زندگی ما باید به سادگی همین خانه باشد و هنگامی که آیت الله اشراقی به ایشان گفت الان دیگر شما یک شخصیت و جایگاه خاصی دارید، امام مجدد برگفته خود تاکید کردند که "زندگی و خانه ما باید ساده باشد".

مصاحبه تمام می‌شود تقریبا ساعت نزدیک ۱۰ است برگه‌ها را جمع می‌کنم و در کیفم می‌گذارم و چایی داغ را با یک بیسکویت برداشته و شروع به خوردن می‌کنم.

تلفن همراهم هنوز روی میز آیت الله مسعودی خمینی است، یاد یک سئوال خارج از موضوع که قبلا هم پیگیر آن بوده و در برگه سئوالاتم نیز یادداشت کردم افتادم، فرصت غنیمت بود و سئوال خود را پرسیدم و آیت الله مسعودی خمینی اظهار داشت: درباره این سئوال من یک مجله صحبت دارم که باید در زمان دیگر راجع به آن صحبت کرد.

................................

گفتگو از سیده مرضیه میرقادری