پته کرمان در دست افاغنه/ هنری که به تاراج رفت

به گزارش خبرنگار مهر، زنان هنرمند دیار کریمان از ساليان دور با سرپنجه هاي خود به توليد پته اشتغال داشته اند و یکی از شاهکارهایی است که با طبیعت مقایسه می شود چرا که تمام مواد آن برگرفته از طبیعت بوده و روح طبیعت در آن جاری است. این هنر که در از دوران صفویه در کرمان رواج داشته است هم اکنون، متاسفانه نه به شیوه قدیم با طبیعت دوستی اما خب همچنان کار دوخت پته در کرمان ادامه دارد.

نمایشگاهی مستقل از پته در کرمان برپا شده که با سرزدن به این نمایشگاه ارزش و قدر پته به خوبی دانسته خواهد شد این نمایشگاه که در خانه سیاح کرمان در حل برگزاری است تا 20 خردادماه ادامه خواهد داشت.در زیر گفتگویی انجام دادیم با بازدید کنندگان در روز افتتاحیه از این نمایشگاه که از نظر می گذرانیم.

خانم اختر مقیمی 78 ساله یکی از بازدید کنندگان این نمایشگاه علت حضور خود را علاقمند بودن به آثار دست خصوصا پته که به مردم کرمان اختصاص دارد را ذکر کرده و می گوید: مردم باید بیایند و ببینند داشته های دیروز و داشته های امروز را .
این بازدید کننده در ادامه یادآور می شود: از مسئولان می خواهیم که تنها به برگزاری این نمایشگاه در داخل کرمان بسنده نکرده و این گونه نمایشگاه ها را در خارج از استان و بلکه کشور بسط دهند تا دیگر افراد نیز با این هنر گمشده کرمان پته آشنا و آن را بشناسند.

مقیمی یکی از علل  گم شدن این هنر را در تاریخ کرمان را از مد رفتن پته و اینکه یک کار دست قدمی ذکر کرد و گفت: همین مدتی که کار پته کنار گذاشته شد ضربه بسیار سنگینی به پته کرمان زد و هم اکنون هر چه به جای مانده است از دوران قاجاریه و زندیه است.

وی در ادامه ابراز می دارد: کار پته امروز با دیروز تفاوت های زیادی دارد که این تفاوت را می توان بسیار احساس شده در این نمایشگاه  نه به چشم عادی بلکه با چشم مسلح دید در کار امروز کمتر سلیقه ها به چشم می آ ید و فقط منحصر شده است به درشت بافت بودن و شال ها مرغوبیت شال های گذشته را ندارد چرا که در گذشته پته ها تماما طبیعی بوده یعنی از رنگ طبیعی برای شال ها و نخ ها استفاده می کردند و هم اکنون از رنگ های شیمیایی و رنگ طبیعی ندارد و رنگ ها همه شیمیایی است بنابراین ارزشی که در پته های قدیم می توان دید در پته های امروز بسیار نادر است.

میثم نظریان نیز یکی از دست اندرکاران در جمع آوری پته های ماندگار، حمایت کردن از کارگاه های پته دوزی و پشم ریسی و کسانی که حامی هنر  در کرمان هستند را یکی ارکان موثر برای ارزش دهی به این آثار برجای مانده از گذشته ذکر می کند و می افزاید: با حمایت دست اندرکاران هم اکنون نیز می توان به دیروز نزدیک شد و قدر این هنر نیز دانسته شود.

پته کرمان در دست افاغنه

وی در ادامه می گوید: در فرش های کشمیر هنر کرمانیان را به کار می برند و متاسفانه سوزن دوزی های کشمیر کم کم دارد جای پته های ما را می گیرد و این یعنی حمایت از تولید و فروش در کرمان به عمل نمی آید.

نظریان در ادامه با اظهار تاسف از اینکه پته های کرمان را عده ای افغانی می دوزند، تصریح می کند: افغانی هایی که اصالتا از این دیار نیستند و تنها می دوزند و برایشان مهم نیست که هنر را خلاقانه خلق کنند و تنها خانواده هایی که می دهند برای جهیزیه دختران پته بدوزند تنها هدفشان این است که بگویند پته روی جهیزیه دخترمان است و دیگر سادگی و ریزبافی و خلق هنر در پته برایشان مهم نیست و حتی نمی دانند که این هنر چه بوده است و الان چگونه است.

پته کرمان در معرض نابودی/لزوم اقدام جدی مسئولین

وی جدیت و بررسی این مسئله از طرف ادارات مربوطه را لازم می داند چرا که می باید پته ها به دست کسانی که ملیتی ایرانی دارند و خصوصا کرمانی باید کارساز شود و این امر نیز مستلزم تشویق و برپایی چنین نمایشگاهی برای معرفی اصل این هنر است و تنها بیمه کردن عده ای سودجو نامش تشویق نیست کسانی که فقط در بعضی کلاس هایی که مربیان حاذقی ندارد شرکت و با دوختن یک پته کوچک بیمه می شوند واقعا ارزش هنر را به زیر پای می گذارند پس تنها اکتفا نمودن به بیمه کردن نمی تواند دردی را از این هنر به واقع از یاد رفته دوا کند.

نظریان در ادامه می گوید: واقعا این هنر مورد مضحکه قرار گرفته است و حتما باید اقدامات جدی برای جلوگیری از نابود شدن اصل این صنعت جلوگیری کرد و هنر را به معنای تمام به نمایش گذاشت و  مانع از یاد رفتن این صنعت شد و از کپی دوزی و بافتی این صنعت به صورت ناصحیح باید جلوگیری کرد.

وی در ادامه می افزاید: در این نمایشگاه کارهایی وجود دارد از زنان قاجاریه و از 50 سال قبل که قابل قیاس با کارهای امروزی نیست کارهایی زیبا که هم اکنون از آن ها به عنوان شاهکار یاد می شود. 

نظریان نگهداری از پته را از طلا و نقره سخت تر  دانست و این امر را به علت بالا بودن ارزش کار دستی دانست. و از مسئولان خواست تا از نگهداری این هنر اصیل حمایت کنند. 

این بازدید کننده پته هایی که در این نمایشگاه استفاده شده است را خاص ذکر کرده و می گوید: این پته ها تک هستند و رنگ آمیزی ها آن را در رده های خاص و کمیاب قرار داده است و این کارها اینقدر ظریف و ریزبافت هستند که با چشم غیرمسلح نمی توان آن ها را دقیق دید و این نشان همیت و غیرت و تعصب داشتن برای انجام این کار و به نمایش گذاشتن این هنر اصیل در گذشته بوده است.

مهین وزیری نسب یکی دیگر از بازدید کنندگان می گوید: از این پته ها دیگر بافته نخواهد شد چرا که در حال حاضر استادکاران ماهر وجود ندارند که بنشینند و شاگردان نیز مانند گذشته زیر نظر استاد بدوزند و حوصله توام با ارزش و بها را برای کار خود قرار می دادند.

وزیری نصب ادامه می دهد: ارزش و بهایی که قبلا برای این هنر می گذاشتند اکنون نمی گذارند و این پته های از قدیم به جای مانده با ارزش گذاری های آن زمان بسیار بی نظیر می باشند.

وی خاطره ای را نقل می کند و می گوید: چندی پیش که چند تاجر فرش و پته در خانه ام مهمان بودند بعد از خوردن شام گفتند" اینقدر که رومیزی پته روی میز شما ما را جذب خود کرد شام نکرد".

وزیری نصب می گوید: برپایی نمایشگاه های این هنرها انسان را سرشوق می آورد گرچه دیگر آن پارچه های زمینه و شال ها  و نخ ها و حتی دوزنده ی آن ها وجود ندارد . 

وی تصریح می کند: بعضی افراد که همت و علاقه داشته اند و از سر ذوق و شوق این نمایشگاه ها را برپا می کنند هم برای برپایی این نمایشگاه ها نیاز به حمایت دارند و هم  به برای نگهداری این آثار از گذشته به جای مانده است که نگهداری را می توان به صراحت گفت که کاری بسیار دشوار می باشد.

وی می گوید: نگهداری از این پته ها باید سالی یک بار در زمستان روی یک بند در یک شب بسیار خنک به قول کرمانی ها به باد کنید تا خنک شده و هوا بخورند و هنوز آفتاب نتابیده جمع شوند و ما بین آن ها صابون های بودار خوشبو قرار داده شود البته خود صابون تماسی با پته یا قالی دست باف نداشته باشد تا از بید خوردگی جلوگیری شود و سپس آن ها را در چمدان یا یخدان های طبیعی چیده و در آن را می بیندیم.

هلن ابراهیمی نیز برپایی این نمایشگاه ها را نمایش اصالت ذکر کرد و گفت شاهکاری بسیار زیباست و امیدواریم به برگزاری این یک نمایشگاه بسنده نشود.

هنری که در مهجوریت فرو رفت/پته برای جهانیان ناشناخته است

محمدرضا وزیری نسب رئیس اتحادیه فرش و تپه نیز حضور خود را در این نمایشگاه منوط به این می داند که این نمایشگاه یکی از نمایشگاه های نادر در کرمان است و برگزار کننده این نمایشگاه ایده اش قابل تقدیر است و باعث مسرت ماست که نمایشگاه های اینچنینی چنین شاهکارهایی را که کار دست است را به نمایش گذاشته حال چه در خود کرمان و چه در جاهای دیگر .

وی در ادامه یادآور می شود: با دیدن این پته ها و یک چنین کلکسیونی احساس می کنم پته واقعا مظلوم واقع شده است و اگر فرش تاریخ داشته باشد اما برای پته نه تبلیغی شده است و نه اصل پته برای کرمانیان و مردم اطراف کرمان و حتی دیگر نقاط کشور و یا خارج از کشور ناشناخته است.

وزیری نسب در ادامه می گوید: در به وجود آوردن پته چشم، دست، کمر و دیگر اعضای بدن با هم شریک بوده اند و این اولین نمایشگاهی است که از پته به صورت مستقل برگزار شده است و پته هایی استثنایی را به نمایش گذاشته است.

وی در ادامه تصریح می کند: باید هنر را خلق کرد و سپس تزریق کرد درست است کار امروز قابل مقایسه با کاری که دیروز می شده است نیست اما بدانید که پته یک کارآفرینی و یک هنر خلاقانه به شمار می رود که با حمایت های لازم می توان آن را احیا کرد.

رئیس اتحادیه فرش و تپه ابراز می دارد: از آنجا که این نمایشگاه ها که با مخارج شخصی برپا می شود از دولت و مسئولان ذیربط  به ویژه سازمان صنایع دستی استدعا داریم که این هنر را غیر از کرمان در جاهای دیگر نیز به نمایش بگذارند.

مدیر صنف پته و قالی دست بافت می گوید: باعث تاسف است که بهترین پته ها و شال ها را باید در موزه های جهان پیدا کنیم و در اینجا باید چراغ به دست به دنبال این هنرهایی که به آن ها اجحاف شده است بگردیم.

جلال امیری نیز یکی دیگر از بازدیدکنندگان که درنمایشگاه های عمومی کلکسیون خود را که 50 سال بر روی آن کار کرده است و شامل پته و قالی های دست بافت است و آن ها را به نمایش گذاشته است می گوید: این کلکسیون که در خانه دارم حاصل عمر من است و هیچ جنبه مادی برایم تاکنون نداشته است و از آن مانند فرزندم مراقبت کرده ام .

وی می گوید در نمایشگاه های زیادی شرکت کرده ام اما به طور مستقل هیچ زمانی نمایشگاه برگزار نکرده ام .

جای خالی مسئولین در افتتاحیه نمایشگاه اختصاصی پته/هنر فرش و پته کرمان در انتظار دستی نوازشگر

امیری در ادامه گفت : تعجب من امروز از این است که مسئولان امر چگونه برای افتتاحیه این نمایشگاه خاص حضور پیدا نکردند و از آنجا که هزینه های برپایی این نمایشگاه که به عهده برگزار کننده است خوب بود که مسئولان ذیربط تبلیغاتی نیز در خصوص دعوت مردم به این نمایشگاه در سطح شهر داشته باشند و قطعا حضور مسئولان و مردم تاثیر بسزایی در رونق و خلق کردن این هنر می باشد.اما انگار هیچگونه حمایتی در برگزاری این دست نمایشگاه ها وجود ندارد و احساس می شود صنعت فرش و پته در کرمان مرده است و اگر  باقی مانده عشق و علاقه به این هنر که در وجود برخی می باشد نیز کم کم از میان برداشته شود این صنعت به کل از چشم نه کرمانی ها بلکه جهان خواهد افتاد. 

یکی دیگر از بازدید کنندگان در افتتاحیه این نمایشگاه گفت: از مسئولین ذیربط می خواهیم که در هر چه بهتر برگزار کردن این نمایشگاه ها سعی خود را بکنند و تشویق کنند به دوختن کارهایی سنتی و اصیل که متاسفانه دوخت های افغانی که صنایع دستی ما را به دست گرفتند و تنها هدف آن ها رسیدن به پایان کار است و هیچ خلاقیتی در کار این پته ها دیده نمی شود و این دوخت ها بسیار لطمه می زند به هنر دست کرمان.

وی در ادامه می افزاید که باید مربیان تحت تعلیم اساتید کارآزموده و مجرب آموزش دیده و ابتدا ارزش کار این هنر را به آن ها آموخت و بعد به تربیت شاگردان برای روی آوردن به این هنر پرداخت.

در پایان بهنام مهاجری نیز برگزار کننده این نمایشگاه هدف خود از برپایی این نمایشگاه تاثیرگذاری و احیاء هنر پته عنوان کرده و می گوید: افتتاحیه این نمایشگاه از هشت تیرماه تا 20 تیرماه ادامه دارد. وی ساعات تشکیل نمایشگاه را هشت و نیم تا یک و نیم صبح و پنج و نیم تا زمانی که استقبال کننده و بازدید کننده دارد در بعدازظهر ذکر کرد.

وی با اشاره به اینکه طی 30سال این پته ها را از ایران؛ و فرانسه و هند و ... جمع آوری و به  کرمان برگردانده شده است،یادآور می شود: در این نمایشگاه پته های قدیمی از صفویه به بعد به نمایش گذاشته شده است  و قالب آن ها بیشتر قاجاریه و زندیه است و البته پته های معاصر نیز در بین آن ها به چشم می خورد که تفاوت را می توان بسیار آشکار احساس کرد.

....................................................

گزارش: معصومه قطب الدینی