"جهانگير بياباني"، مدير شبكه آموزش در گفتگويي كه خبرنگار تلويزيوني "مهر" با وي به مناسبت سالگرد تاسيس اين شبكه داشت، در پاسخ به اين سوال كه با توجه به اين كه سه سال از تاسيس شبكه آموزش مي گذرد، چرا اين شبكه هنوز نتوانسته به ظرفيت هاي يك شبكه فراگير دست پيدا كند، گفت : براي پاسخ به سوال شما بايد اشاره اي به تاريخچه شبكه آموزش داشته باشم تا تعاريف مشخص شود و اين كه ما تا چه حد از اين تعاريف فاصله داريم. اگر به گذشته ها نگاهي داشته باشيم، شبكه هاي آموزشي در دهه پنجاه و شصت ميلادي در دنيا شكل گرفتند. اين شبكه ها عمدتاً نقش كلاس و معلم را ايفا مي كردند و با توجه به اين كه تلويزيون براي همگان دسترس بود، مسولان براي اين كه نظام آموزشي خود را تقويت كنند تصميم گرفتند از طريق تلويزيون اين كار را انجام دهند. تا اين كه در ايران درسال 1346 يك شبكه تلويزيون توسط وزارت آموزش و پرورش راه اندازي شد. اين شبكه روزانه سه تا چهار ساعت برنامه پخش مي كرد. البته بيشتر برنامه ها در مقطع راهنمايي بود، چرا كه اين مقطع در حال تغييرات بود، اما بعد از مدتي اين شبكه با مشكلاتي روبرو شد، تا اين كه در سال 1351 وزارت آموزش و پرورش با كميسيون ملي ايران يك قراردادي جهت تامين فرستنده برنامه بستند تا صدا و سيما هم برنامه ها را پخش كند. در اين سال تحولاتي در برنامه ها ايجاد شد.
وي در ادامه افزود : در سال 1354 هم تجربه جديدي رخ داد. صدا و سيما با دانشگاه آزاد به توافقاتي رسيد و قرار شد تلويزيون برنامه آموزشي براي دانشجويان اجرا كند. البته اين كارها چندان موفق نبود. از سوي ديگر، در كلاس ها تلويزيون نصب كردند تا معلمان و بچه ها در ساعاتي مجبور شوند برنامه ها را بينند، اما معلمان اين شبكه را رقيب خود مي دانستند، به همين دليل از طرف معلمان استقبال نمي شد. تا اين كه تجربه هاي كشورهاي ديگر نشان داد كه با توجه به توانايي هاي تلويزيون يك شبكه آموزشي راه اندازي شود تا تلويزيون با كيفيت بهتري برنامه هاي آموزشي توليد كند.
وي خاطر نشان كرد: البته در سال هاي اخير تجربه ديگري به وجود آمد و آن هم همراه شدن اينترنت در كنار شبكه آموزش تلويزيون( وب تي وي) بود. يعني قرار گرفتن تصوير و تلويزيون در بستري ديگر. در واقع اين مساله باعث شد كه نقيصه قبلي آموزش جبران شود و شرايط آموزش دو سويه از طرف استاد فراهم شود. بعد از انقلاب هم در برنامه سوم توسعه راه اندازي انواع شبكه هاي آموزشي در فصل سيزدهم كه مربوط به فصل آموزش است، قرار گرفت. در تبصره دال ماده سيزدهم هم تصريح شده كه صدا وسيما موظف است با همكاري دستگاه هاي مربوطه همچون آموزش و پرورش، آموزش عالي و ...اين شبكه ها را راه اندازي كند. صدا و سيما نيز در سال 13 مهر سال 81 شبكه آموزش را راه اندازي كرد. البته صدا و سيما در زمان راه اندازي به لحاظ بودجه يا ارتباط با بعضي از دستگاه هاي آموزشي مشكلاتي داشت، اما تا حدي اين مشكلات به لحاظ ارتباطات حل شد، ولي به لحاظ بودجه به شكل اساسي مشكلات مرتفع نشد.
وي با اشاره به اين كه گسترش شبكه آموزش در سراسر كشور مي تواند فرصت آموزش را به مناطق محروم بدهد، گفت : با توجه به اين تعريف ، شهرهاي بزرگ در اولويت كمتر قرار داشتند. اما با توجه به اين كه پوشش جمعيتي در شهرهاي بزرگ متمركز است، طبيعي است نصب يك فرستنده جديد در يك شهر بزرگ اثر پذيري اش به مراتب بيشتر از فرستنده اي است كه در يك شهر كوچك نصب شود. لذا شهرهاي بزرگ در اولويت قرار گرفتند، اما انگيزه اصلي اين بود كه شهرهاي كوچك و محروم از اين شبكه بهره مند شوند. البته يك مقدار هم تلفيقي شد. به عنوان نمونه شهرهايي همچون سيستان و بلوچستان، ايلام و ... در ستون ده شهر اول قرار گرفتند.
وي خاطر نشان كرد : علي رغم تلاش ها پوشش سراسري شبكه سي تا سي و پنج درصد پوشش جمعيتي است. اين نقطه ضعف شبكه است. اگر پوشش شبكه محدود باشد، نمي توان انتظار داشت به تمام وظايف اصلي بپردازد. اولين مشكل پوشش محدود شبكه است كه اميدواريم بودجه لازمه از طرف صدا و سيما و مجلس تامين شود. البته در ابتدا اين بودجه شصت تا هفتاد ميليارد تومان براي اين كه پوشش شبكه آموزش به حد قابل قبولي برسد، برآورد شد، اما اين بودجه تامين نشد.
وي در پاسخ به اين سوال كه اين شبكه چه اهدافي داشته و تا چه حد در طي اين سه سال موفق شديد اين اهداف را پياده كنيد، گفت : اين شبكه چهار هدف داشت. در بخش آموزش كه پايه است، ما به عنوان مكمل نظام آموزشي عمل مي كنيم. در اين زمينه وزارت آموزش و پرورش بايد به ما بگويد كه چه انتظاراتي دارد و تا زماني كه اين نهاد انتظارش را روشن نكند، ما نمي دانيم بايد چگونه برنامه ها ارائه دهيم. البته موفقيت نسبي خوبي داشتيم. به عنوان نمونه تاريخ دوره راهنمايي به شكل انيميشن تهيه شد. در واقع در تمام مجموعه از لحاظ توليد به غنا رسيديم، اما هيچ وقت اداره كل آموزش ضمن خدمت معلمين هيچ وقت موافق نبود. البته بايد از خودشان علت را بپرسيد كه چرا موافق اين قضيه نيستند، اما قرار بر اين بود كه برنامه هاي آموزش كه پخش مي شود آنها تاكيد كنند، معلمها ببيند و بيايند امتحانش را برگزار كنند. يا دروس راهنمايي و دبيرستان به مدارس تاكيد و ابلاغ بشود، تشويقشان كنند تا معلمها و دانش آموزان اين برنامه ها را ببينند و معلمها نقد بكنند، محاسن و ايرادها را بگويند.
وي افزود : محور اول اين بود كه مجموعه برنامه هايي كه براي دانش آموزان پخش مي كنيم در ابتدا 2 ساعت بعد 4 ساعت و اين قدر افزايش پيدا كند كه خودش نياز به يك شبكه مستقل پيدا كند. يعني شبكه اي باشد كه دانش آموزان را مخاطب خودش قرار بدهد. محور دوم در رابطه با آموزش هاي تكميلي عالي است . به دليل كمبودهايي كه از جهت ظرفيتهاي دانشگاهي وجود داشت، طبيعي بود كه وزارت علوم تحقيقات و فناوري از اين تلويزيون بايد استقبال بيشتري مي كردند . اين استقبال كم و بيش صورت گرفت . الان دانشگاه پيام و دانشگاه جامع علمي كاربردي دو مجموعه دانشگاهي هستند كه با اين شبكه در ارتباطند. مثلا بخش عمده اي از درسهاي دانشگاه پيام نور را ضبط كرديم و روزانه پخش مي كنيم . علاوه بر اين، ما در زمان ثبت نام جدول برنامه ها را هم در همان دفترچه مربوطه اعلام مي كنيم. يعني دانشجويان و داوطلبين ساعت پخش برنامه هاي مربوط به درسهايشان را از همان ابتدا مطلع مي شوند. در يك قدم فراتر ، در دانشگاه جامع علمي كاربردي رشته اي با مجوز دفتر گسترش آموزش عالي طراحي شد كه جنس اين رشته تلويزيوني باشد . اين رشته مديريت خانه است. الان به عنوان پودمان برنامه را پخش مي كنيم. تا الان هم افت و خيزهايي داشتيم. تقريبا 10 هزار نفر از طريق شبكه آموزش در برنامه هاي دانشگاه جامع علمي كاربردي ثبت نام كرده اند. ما انتظار داريم اين پتانسيل بيشتر شود و اين مستلزم اين است كه وزارت علوم تحقيقات و فناوري از اين بستر بيشتر استقبال بكند يا دانشگاه جامع علمي كاربردي آمادگي بيشتري پيدا بكند از جهت تبليغ اين دوره ، از جهت برگزاري به موقع امتحانات، از جهت زمان به موقع ثبت نام ها و متاسفانه اينها يك مشكلاتي بوده كه يك مقدار باعث شد ما هم با احتياط حركت كنيم .
وي با اشاره به محور سوم كه آموزشهاي فني، حرفه اي و مهارتي است، گفت : جامعه ما جامعه جواني است و فارغ التحصيلان دبيرستاني دارد اينها با مهارت روز كمتر آشنا هستند. بخشي از مهارت ها را مي توان از طريق تلويزيون ارائه كرد، و بخشهاي ديگر امكان پذير نيست. حتي اين آموزشهاي مهارتي صرفا مهارتهاي مربوط به بخش صنعت و خدمات نيست. اين مي تواند آموزش هاي مهارتي مربوط به بخش كشاورزي باشد مثلا يكي از مجموعه وظايف وزارت كشاورزي آموزش كشاورزان و ترويج روشهاي جديد كشاورزي است . تلويزيون مي تواند آموزشهاي كشاورزي را ترويج دهد. هم كشاورزان مي توانند با مراجعه به اين شبكه نقايصشان را دنبال كنند، هم وزارت كشاورزي مي فهمد كه از اين طريق مي تواند آموزشش را به كشاورزان بدهد . با بررسي كه ما انجام داديم ديديم كه اين كار به سهولت در حال انجام است، اما متاسفانه در بخش فني و حرفه اي ما موفقيت چنداني نداشتيم چرا كه سازمان فني و حرفه اي وزارت كار اين آمادگي را نداشت. دستگاههاي متولي اين امر هم پراكنده اند ، مثلا سازمان صنايع روستايي گرفته تا خود وزارت كشاورزي و وزارت كار و ... همه به نوعي درگير اين كار هستند.
وي درباره محور چهارم كه آموزشهاي عمومي است، گفت : آموزشهاي عمومي، آموزشهاي مورد نياز جامعه است كه در واقع تلويزيون به طور كلي مدعي است و آموزش دارد، حتي با برنامه سرگرمي اش هم به نوعي مي خواهد آموزش بدهد، اما برنامه هاي اين شبكه به صورت مستمرآموزش مي دهد. به عنوان نمونه در رابطه با حقوق خانواده خيلي صريح صحبت مي كنيم، در رابطه با مسائل راهنمايي و رانندگي و .... خيلي صريح صحبت مي كنيم. اما خيلي از دستگاهها با ما همكاري نمي كنند، لذا در اينزمينه نيز چندان موفق نيستيم. ما نه كادر تخصصي داريم و نه تجربه اش را و نه بهطور مستقيم به ما ارتباطي دارد ، زيرا اگر ما بخواهيم كار همه دستگاهها را انجام بدهيم، موازي كاري مي شود. لذا در اين زمينه هم ما انتظار داريم كه آنها اين هماهنگي را انجام دهند لذا شرط موفقيت ما در بحث آموزش علمي همكاري نزديك و جدي خود دستگاههاست. ما قصد داريم به يك شبكه جذاب آموزشي با انواع برنامه هاي آموزشي مثل مستند هاي آموزشي و نظاير اينها برسيم و مثل شبكه هاي آموزشي كه در دنيا وجود دارند، بتوانيم مخاطب خودمان را جذب كنيم .
"جهانگير بياباني"، مدير شبكه آموزش، در ادامه گفتگو با خبرنگار تلويزيوني "مهر" در پاسخ به اين سوال كه با توجه به اين كه در پوشش شبكه آموزش شهرهاي بزرگ در اولويت قرا گرفته است، چرا تمام نقاط تهران به لحاظ دريافت برنامه هاي اين شبكه يكسان نيستند و برخي از نقاط نمي توانند اين برنامه را خوب دريافت كنند، گفت : به دليل اين كه در فرستنده تهران تداخل فركانس به وجود مي آيد. در واقع اگر بخواهيم خيلي جابجايي كنيم براي اينكه تداخل فركانس در تهران به وجود نيايد، مجبوريم كه بانكهاي مختلف رو اشغال كنيم. آن بانك كه فرستنده وي اچ اف براي شبكه آموزش است، بالاترين سيستم فركانس است و هر چقدر كه اين فركانس بالاتر باشد - كه ما بالاي 50 هستيم - شما بايد آنتن قوي تري داشته باشيد تا بتوانيد بهتر دريافت كنيد، چون فركانس هاي پايين تر مثل شبكه يك تا پنج و ... اشغال شده است و اگر شبكه اي هم راه اندازي شود، بايد از ما بالاتر قرار بگيرد، چون اين اتفاق مي افتد لذا دريافت كننده هاي معمولي و آنتن هاي كوچك با مشكل مواجه مي شوند، ولي از جهت ارسال همه در يك سطح هستند، حال شرق و غرب تهران فرقي نمي كند، مگر اين كه مانعي جلوشان باشد، اما از جهت دريافت اين نكته شما درست است شايد بعضي جاها مشكل داشته باشند و علتش اين است كه آنتن شان كوچك است و در واقع شبكه هاي دروني كه با همين سيستم آنالوگ پخش مي شوند كه بايد آنتن هاي قوي تري داشته باشند اگر در بين اتصال هم يك مشكل كوچك داشته باشند اين هم تشديد مي شود. البته بحث فرستنده را مي توانيد با مسئولين فني سازمان صحبت كنيد كه آنها بايد قاعدتا پاسخگو باشند، اگر چه من مسئول شبكه هستم اما من نه فرستنده را نصب و نه اداره مي كنم، ولي با محدوديت هايي در اين زمينه با آن مواجه هستيم كه اميدوار هستيم با انديشيدن اين مشكلات را به حداقل برسانند.
وي افزود : البته قرار بود يك جابجايي كنند كه مركز تهران بهتر گرفته شود. اين فرستنده پر قدرت است. حال در قم هم اين فرستنده دريافت مي كنند، اما در نقاط مركزي تهران امكان دارد، مشكل داشته باشند. لذا لازم بود يك تغييراتي صورت گيرد كه در مناطق ديگر تهران مشكل كمتر باشد. البته خيلي از شبكه ها فرستنده شان صرفا جماران نيست از مناطق ديگر اطراف تهران هم پوشش داده مي شوند كه شايد مثلا مناطقي كه با جماران فاصله شان زياد مي شود مستلزم يك فرستنده ديگري است كه آن را تكميل كند، ولي در هر حال بحث فرستنده ها به لحاظ اينكه در فضاي آنالوگ كار مي كنيم هميشه مشكلات خودش را داشته است و در شهرهاي ديگر هم اين مشكل كم و بيش خواهد بود. لذا در دنياي امروز بايد از آنالوگ خارج بشوند و به ديجيتال و روشهاي جديد ارسال و دريافت برسند كه آنجا ديگر اين تداخلات به حداقل مي رسد، كيفيت ها بالا مي رود. اين يك مسئله اساسي است بالاخره سازمان صدا و سيما بايد اين مسئله را به يك نوعي براي خودش حل كند.
وي در پاسخ به اين سوال كه چرا بعد از سه سال از راه اندازي شبكه آموزش، چرا اين بودجه به شبكه آموزش تزريق نشده تا مناطق محروم كه از امكانات آموزشي كمتر بهره مند هستند، از اين شبكه برخوردار باشند، گفت: در ارتباط با بودجه طبيعي است كه بايد دولت پيشنهاد بدهد، مجلس تصويب كند و صدا وسيما هم اجرا كند. اين حلقه تا پيش از اين خوب عمل نمي شد يا خوب نمي توانستند خواسته ها منتقل شود. درواقع اين خواسته ها دسته بندي نمي شد. حتي درست كردن فرستنده ها نيز مستلزم هزينه است.
وي افزود : سازمان در ابتدا يك برآوردي جهت پوشش شبكه انجام داده بود كه اين بودجه معادل شصت تا هفتاد ميليارد تومان بود كه بايد تصويب مي شد تا پوشش اين شبكه به حد قابل قبولي برسد، ولي اين بودجه كمتر شد و با چهار و پنج يا شش ميليارد تومان راه اندازي شد، مساله ديگري است. بنابراين تا اين حد هم بايد انتظار داشت. براي توليد هم پول مهم است تا كيفيت بالا برود، اما برنامه هاي ما همه در سطح (ج و د) توليد مي شود. چون پول كافي نيست. بهترين برنامه هاي ما برنامه هاي خارجي است.
وي خاطر نشان كرد : پول براي توليد خيلي مهم است، اما اين پول معلوم نيست ، كجاست؟ در ابتدا اين پول در اختيارآموزش و پرورش قرار مي گرفت، اما بعد عوض شد و حالا مشخص نيست كه اين پول كجاست؟ برخي مي گويند در اختيار صداو سيما است، اما وقتي پي گيريي كرديم، مي گويند به ما پول را ندادند. بنابراين نه آموزش و پرورش اين توانا را دارد و نه ما پولي براي ساخت برنامه داريم يا آموزش عالي براي برنامه هايش بايد پولي تخصيص دهد. معمولا پول را به دست كسي مي دادند و آنتن را دست كس ديگري و با هم اين دو حركت مي كردند. اما پول دست آن ها نيست. اين مساله باعث شده كه كار ما سخت شود و بايد با دانشگاه پيام نور قرارداد ببنديم.
مدير شبكه آموزش سيما با اشاره به اين كه يكي از معضلات شبكه شفاف نبودن بودجه شبكه است، گفت : بايد مشخص شود كه پول شبكه كجاست؟ و اين پول را مجلس و دولت براي چه مي دهد؟ چند ساعت بايد برنامه بسازيم؟ و براي چه طبقاتي بايد بسازيم؟ در واقع نه ما تكليف خود را مي دانيم و نه دستگاه ها . بنابراين ارتباط ما با دستگاه ها تضعيف شده است. اين نقطه ضعف شبكه است كه به لحاظ بودجه و محتوا ، مشخص نيست. البته بايد اشاره كنم كه تمام اين برنامه ها در ابتدا مشخص بود و ما انتظار داشتيم كه روز به روز شفاف تر شود، اما اتفاقاتي كه در مجلس مي افتد، منجر به كش و قوس هاي مكرر اين مساله شده است.
وي در پاسخ به اين سوال كه چرا در قالب برنامه ها نوع آوري ديده نمي شود و اين شبكه دچار اشكالات سيستم آموزشي شده است، گفت : در ارتباط با كيفيت هر چه قدر امكان مالي بيشتر باشد، برنامه هاي جذاب ساخته مي شود. وقتي بودجه ساخت برنامه هاي (ج و د) است يعني كيفيت پايين است . ما بودجه ساخت برنامه هاي (الف و ب) را نداريم. البته ما سعي كرديم كه كتاب تاريخ راهنمايي را در قالب انيميشن براي بچه ها توضيح دهيم. يا علوم دوره راهنمايي را با كاراكتري به نام فندق به صورت نيمه انيميشن ارائه كرديم. ما اين كارها را خيلي خوب بلد هستيم، اما نياز به پول داريم.
وي خاطر نشان كرد: تمام اين انتقادات هم وارد است، ولي وقتي پولي به ما ندادند چه انتقادي به من وارد است. ما مي دانيم كه براي مقطع دبستان بايد از اين قالب ها استفاده كنيم، حتي فيلمنامه هاي زيادي براي دروس بچه هاي ابتدايي و راهنمايي آماده كرديم، اما پول براي اجرا نداريم. حتي تمام كتاب دبستان به صورت شعر و طنز با كاراكتري به نام زبلك انجام شده است. در برنامه هاي هزار نكته نيز دروس دبيرستان ارائه مي شود. از سوي ديگر براي ارائه دروس دبيرستان براي اين كه تعامل ايجاد شود، از طريق سايت اين شبكه يا وب تي وي، دانشجويان مي توانند سوالات خود را مطرح كند و ما به آن پاسخ دهيم. در بخش آموزش هاي عمومي بايد برنامه هاي جذاب ساخته شود و چيزي كمتر از مستند بي بي سي نباشد. ما نسبت به سال اول بايد خيلي جلوتر باشيم، اما اين طور نيست.
وي درباره زمان برنامه نيز گفت : برنامه ها معمولا بعد از اذان پخش مي شود و از ساعت 1 به بعد تكرار است. برنامه هاي دانشگاه پيام نور از ساعت 2:30 تا ساعت 4 پخش مي شود. دانشجويان پيام نور كه كلاس ندارند تا اين تايم براي آن ها مناسب باشد. صبح ها هم برنامه هاي آمادگي كنكور را پخش مي كنيم.
نظر شما