به گزارش خبرنگار مهر، این شاعر و استاد ادبیات فارسی شامگاه پنچشنبه در همایش بین المللی حافظ، ابراز کرد: حافظ از همه حرف می زند و انتقاد می كند، زیرا او به این گونه حشر و نشر با افراد داشته و كاملا در میان اینها زندگی می کرده به صورتی که تقریبا از هرچه دینمدار ریاكار نه حقیقی انتقاد كرده است.
وی با بیان اینکه هنر حافظ در زنجیره افقی كلام پیدا می شود كه در واقع درست به همان معنی نظم است، افزود: یعنی كلمات در بهترین موقعیت كنار هم نشسته اند و به عبارت دیگر ساختار كلام تابع ساختار معنی است.
پورنامداریان رازماندگاری حافظ از نظر معنی و محتوای كلام وی برشمرد و عنوان کرد: هیچ چیزی نیست كه حافظ گفته باشد كه دیگران نگفته باشد، بنابراین نمی توان گفت كه از نظر معنی چیزی گفته پس چرا اینقدر مانده است و شاید زنده ترین شاعر در عصر معاصر باشد.
حافظ معمولا كلماتی غیرفارسی به کار نمی برد
وی، ابراز کرد: از سوی دیگر حافظ معمولا كلماتی كه مقداری غیرفارسی هستند و معنیش هم خیلی روشن نیست به كار نمی برد. شعرهای متعددی می توان پیدا كرد كه تمام توجه حافظ این است كه بهترین كلمات را در بهترین موقعیت به كار ببرد. دقیقا همان دلایل كه جرجانی درباره قرآن می گوید.
پورنامداریان با بیان اینکه حافظ با نخ های باریكی تمام اجزای کلمات را به هم پیوند می داد، افزود: نوع دوم ابهامی كه در غزل حافظ است در محور افقی كلام است یعنی همان چیزی كه از قدیم گفته اند از زمان شاه شجاع كه معاصر حافظ بوده و شعر می گفته بیان می شود که این ابیات پیوند معنایی ندارند در حالی كه در شعر سعدی کلام ارتباط ابیات را می توان دید اما در آثار حافظ نمی توان دید. بنابراین یكی هم كه مطمئنا نمی توان منكرش شد این است كه ابیات گسسته هستند پیوند معنایی ندارند و این پیوند معنایی نداشتن روند مقدسی ایجاد می كند وقتی كه در آستانه راز قرار می گیریم. یك دفعه ایست و تأمل می كنیم یك جور ماورالطبیعه را به انسان القا می كند.
این استاد ادبیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به اینکه غزل در زبان فارسی از سه موضوع سخن می گوید که یا احوال عاشق، معشوق و یا وصف عشق است، ادامه داد: حافظ تنها شاعری است كه در قالب غزل بسیاری از مسائل اجتماعی را عیان می کند و این انگیزه سرودن غزل شده نه عشق و احوال عاشق و زیبایی معشوق است. این نشان می دهد كه عشق تمام دغدغه های حافظ نیست و درگیری وسیعی با جامعه خود داشته است.
شعر حافظ ابعاد تعلیمی و نمایشی دارد
پورنامداریان، افزود: مقدمه بسیاری از غزل های حافظ یك رویداد اجتماعی و واقعه ای است كه برای او اتفاق افتاده است. لذا شعر حافظ یك شعر غنایی است که در كنار ابعاد تعلیمی و نمایشی قرار می گیرد.
این شاعر و استاد ادبیات با اشاره به اینکه تا قرن نوزدهم این نوع شعر تعریف مشخصی نداشت، گفت: از این قرن به بعد یك گونه شعر غنایی تعریف می شود كه این اتفاق نظر پیدا می شود كه شعر غنایی شامل بیان احساسات و عواطف شخصی است. به این صورت که وقتی قرار است بیان احساسات شخصی باشد یعنی شعر غنایی روی به مخاطب ندارد و روی به خود شاعر دارد.
پورنامداریان، ادامه داد: این روی به من داشتن باعث می شود برخی از اطلاعاتی كه مقدمه بر شعر است من شاعر می دانم و چون مخاطب من هستم دلیلی ندارد آن را توضیح دهم و این حذف باعث می شود كه شعر حافظ مبهم شود و یكی از دلایل ابهام شعر حافظ همین است.
وی تاکید کرد: حافظ اطلاعات كهنه را لازم نمی داند بگوید به همین دلیل مبهم است اگر در آثار او جستجو شود، زیرا بسیاری از غزلهای او حداقل 40 تا 50 غزل مسلما در جواب یك پرسش است. بدین شکل که این شعرها با پاسخ یك پرسش شروع شده كه ممكن است كسی باشد كه بر او ایراد گرفته و از او انتقاد كرده است یا اینكه كسی از روی حسادت حرف زده است و با پاسخ حافظ شروع می شود كه آن سئوال نیز مفقود است و تنها پاسخ می دهد.
پورنامداریان، افزود: بسیاری از جاها شعر با پاسخ یك سئوال شروع شده است که این سئوال برای مخاطب مفقود اما برای حافظ موجود است. از این رو، از روی این پاسخ ها حتی می توان سلوك اجتماعی حافظ را تشخیص داد.
وی با یادآوری اینکه از این نوع شعرها می توان زندگی و سلوك اجتماعی حافظ را با دقت بیشتری ترسیم كرد، گفت: بدون شك وقتی یك شاعر به مرز خلاقیت می رسد و شعر می خواهد بگوید یك مقدماتی دارد كه این شعر نمی تواند از این مقدمات تأثیر نداشته باشد.
نظر شما