خبرگزاری مهر، گروه استانها- ونوس بهنود: زمانی در شهر اردبیل چشمه‌های متعددی در کنار کوچه‌ها و معابر روان بود. تا جایی که چشم کار می‌کرد آب بود و آب که بی‌دغدغه راه خود را از بین کوچه‌ها و از میانه معابر گرفته بود و زندگی را در همه‌جا می‌گستراند. نه کسی از بی‌آبی حرفی می‌زد و نه چنین کلمه‌ای در زبان اهالی شکل گرفته بود.
اردبیل امروز در عطش بی‌آبی گرفتار شده است. نه از چشمه‌ها اثری مانده و نه شهروندان دیگر با واژه بی‌آبی غربیگی می‌کنند.
کارشناسان می‌گویند تقصیر کم‌آبی حاصله متوجه خود ماست. بطوریکه مصرف نادرست و بی‌قاعده آب در بخش‌های مختلف طی سال‌های گذشته دشت اردبیل را به خشکی کشانده و امروز کمی تابش آفتاب و حفر یک چاه کوچک دیگر ته‌مانده‌های زندگی دشت را می‌رباید.
در این میان دشت اردبیل جمعیت کثیری را در خود جای داده است. کمبودهای آبی این دشت امروز نگرانی از تأمین حتی نیاز شرب ساکنان این شهرها را به وجود آورده است. به منظور بررسی وضعیت موجود و راهکارهای پیشنهادی مدیران آبی استان گفتگویی داشتیم با مدیرعامل آبفای شهری استان اردبیل.
علی خاک نژاد معتقد است در وضعیتی که محدودیت منابع داریم، اصلی‌ترین سیاست باید جایگزینی مدیریت مصرف با مدیریت منابع آبی باشد.
*نگرانی‌هایی از تنش آبی برخی شهرهای استان مطرح می‌شود. وضعیت منابع آبی موجود مرکز استان را تشریح کنید.
تنش آبی شهرها در دو دسته قابل‌بررسی است. پاره‌ای مشکلات به منابع آبی مرتبط است و پاره‌ای نیز به تأسیسات آب‌رسانی. ما به غیر از شهر هشتجین که با تنش آبی مواجه است، در مرکز استان مشکلات عدیده داریم.
با افت شدید سفره‌های آبی زیرزمینی دشت اردبیل در چهار دهه اخیر سطح سفره‌ها، ۵۵۰ میلیون مترمکعب افت کرده که منجر به افت کیفی آب نیز شده است.
به طوریکه هدایت الکتریکی آب زیرزمینی در برخی مناطق حتی به چهار برابر افزایش یافته است. پیامد آن این است که ۲۵ حلقه چاه به لحاظ کیفی مشکل داشته و از مدار مصرف خارج شده است و ۱۰ حلقه چاه در آراللو نیز به لحاظ کمی از مدار خارج شده و همه به سنگ کف رسیده‌اند.
آب شرب و بهداشت اردبیل، سرعین، شام اسبی و تعدادی از روستاهای حدفاصل تصفیه‌خانه یامچی تا اردبیل تنها از ۱۰ حلقه چاه آبی بیگلو که ۴۰۰ لیتر در ثانیه آبدهی دارد، تأمین می‌شود.
از سویی به دلیل کمبود منابع سد یامچی برای تأمین آب تعریف شده که البته فلسفه ساخت آن با اهداف کشاورزی بوده و با صرف آب سد برای شرب، بسیاری از اراضی از آب‌رسانی آن خارج شده است.
در مجموع می‌توان گفت اگر امروز به فکر چاره نباشیم در آینده برای تأمین آب اردبیل، نمین و سرعین دچار مشکل خواهیم شد.
*با توجه به وضعیت تأمین آب شرب اردبیل، آیا می‌توان از سلامت بهداشتی آب اطمینان داشت؟
ما هشت آزمایشگاه به اضافه یک آزمایشگاه مجهز مرکزی داریم که به صورت مداوم کیفیت آب به لحاظ شیمیایی، میکروبی و فلزات سنگین بررسی می‌شود.
نه تنها مشکلی در آزمایشات ما مشاهده نشده بلکه به اذعان علوم پزشکی استان نیز تمامی شهرهای استان از آبی کیفی مطابق با استاندارد برخوردارند.
*با این وجود گفته می‌شود فاضلاب چند روستا وارد سد یامچی می‌شود؟
بله فاضلاب چند روستا و شهر نیر وارد سد می‌شود اما به دلیل اینکه در این مسیر هوادهی می‌شود، مواد عالی در جریان آبی رودخانه پرتلاطم تجزیه می‌شود و به دلیل فاصله مناسب نیر و روستاها مواد عالی تجزیه می‌شود.
بنده به عنوان مدیرعامل آبفای شهری استان به هیچ عنوان آب بسته‌بندی برای منزلم تهیه نمی‌کنم و معتقدم زیان آب‌های بسته‌بندی به مراتب بیشتر از آب لوله‌کشی است. در تصفیه‌خانه هم نهایت دقت را داریم تا فرایند گندزدایی و فیلتراسیون به شکل مطلوب انجام شود.
در گذشته در تابستان‌ها به دلیل اینکه سد برای اهداف شرب احداث نشده بود و آبگیری از طبقات مختلف تعبیه نشده بود، در ماه‌های گرم سال پدیده لایه‌بندی حرارتی رخ می‌داد که موجب بو و طعم بد آب بود.
اما با اجرای چهار بارج شناور توسط آب منطقه‌ای این مشکل نیز رفع شده و آب از لایه‌های بالا برداشت می‌شود.
بنده به عنوان مدیرعامل آبفای شهری استان به هیچ عنوان آب بسته‌بندی برای منزلم تهیه نمی‌کنم و معتقدم زیان آب‌های بسته‌بندی به مراتب بیشتر از آب لوله‌کشی است.
*به منظور مدیریت منابع آبی آیا تاکنون برنامه‌ای برای تفکیک مصارف شرب و بهداشت در اردبیل اجرا شده است؟
متأسفانه برای تفکیک شرب و بهداشت برنامه‌ای نداریم و تنها کاری که در این سال‌ها انجام شده تفکیک آب موردنیاز فضاهای سبز است.
بطوریکه به غیر از دو شهر در مابقی شهرها مصرف فضای سبز جدا شده و شهرداری‌ها مکلف هستند که از این آب استفاده کنند. در شهرها آب از چاه‌ها و در پارس‌آباد از کانال‌ها تأمین می‌شود.
*طرحی مبنی بر فروش آب در میادین مرکزی شهر اردبیل از سوی آب منطقه‌ای استان دنبال می‌شود. به عقیده شما این طرح چگونه می‌تواند در مدیریت مصارف آبی مؤثر باشد؟
هدف اصلی طرح‌هایی از این دست این است که مصرف‌کننده به ارزش اقتصادی آب پی ببرد و آب ارزش واقعی خود را کسب کند. با وضعیتی که آب به فروش می‌رسد بسیاری از مصرف‌کنندگان به ارزش آن واقف نیستند.
در حال حاضر قیمت تمام شده هر مترمکعب آب هزار و ۱۰۰ تومان است اما ما در نهایت به ۴۰۰ تومان به فروش می‌رسانیم.
لازم است در تمامی حوزه‌ها حتی کشاورزی و صنعت نیز آب به قیمت اقتصادی واقعی خود دست یابد.
*به عقیده شما در تأمین منابع آبی آینده استان به ویژه مرکز استان کدام یک ارجح‌تر است؟ انتقال فراحوزه ای یا مدیریت منابع بومی؟
آب اردبیل از چند بخش می‌تواند تأمین شود. در برنامه اول توسعه اردبیل در جایگاه آخر نرخ رشد صنعت بود اما در برنامه سوم به جایگاه ۱۷ دست یافت. این نشان می‌دهد استان اردبیل به سمت صنعتی شدن می‌شود و سیاست کلان استان خیز برداشتن به سمت صنعتی شدن است و این همه نیازمند تأمین آب است.
از سویی بخش عمده مصارف آبی اردبیل در بخش کشاورزی است. لازم است از یک سو محدودیت رفع شود و از سوی دیگر الگوهای بهینه کشت ترویج شده و اجرای برنامه‌های پیاده‌سازی شیوه‌های نوین آبیاری تسریع یابد.
به اعتقاد بنده ابتدا باید منابع آبی موجود را بهتر مدیریت کرد و به ویژه به بخش کشاورزی توجه داشت.
*طرح‌هایی برای انتقال آب فراحوزه ای به ویژه قزل‌اوزن مطرح است که حتی گفته می‌شود کیفیت مطلوبی برای شرب ندارد. نظر شما در این خصوص چیست؟
چند منبع آب جدید برای اردبیل مطالعه شده از جمله چشمه‌های کوه باغرو که بالای دریاچه نئور قرار دارد و آب آن در تابستان حق آبه تالش است و لازم است برای تأمین بخشی از نیاز اردبیل به توافق رسید. منبع دیگر آق چای است که باز به مانند مورد اول از کیفیت برخوردار بوده و می‌تواند برای شرب مصرف شود.
در خصوص قزل‌اوزن نیز بنده معتقدم هزینه‌های اقتصادی اجرای طرح می‌بایست بررسی شود. اگر آب به اردبیل انتقال یابد یک راهکار جایگزینی آن با آب کشاورزی و تخصیص آب‌های کشاورزی به ویژه زیرزمینی برای شرب است که به مراتب کیفیت بیشتری دارند.
اما نکته کلیدی اینجاست که مردم خلخال در سرچشمه هستند و روستاییان با فقر دست‌وپنجه نرم می‌کنند بطوریکه روستایی را می‌شناسم که زمین سنگلاخی را پاک‌سازی کرده و با کشت آن هزینه معیشت خود و خانواده‌اش را تأمین می‌کند.
بنده به نمایندگان قبلی و فعلی خلخال و کوثر نیز گفته‌ام که آب به اردبیل بیاید مشروط به اینکه سدهای معیشتی خلخال که بیش از دو دهه است بلاتکلیف مانده اجرا شود.
از جمله سدهای هشتجین، نیاخرم، زرج آباد و ... که اجرای آن می‌تواند بسیاری از مشکلات کشاورزان منطقه را تأمین کند.
*تأمین آب شرب برخی شهرک‌های مسکونی اردبیل با مشکل مواجه است. چه راهکارهایی در پیش گرفته‌اید تا ساکنان شهرک‌ها مشکل افت فشار آب نداشته باشند؟
درست است. به منظور رفع این مشکل آب منطقه‌ای رینگ اصلی آب‌رسانی را در مسیر میدان سینا، سلمان آباد، هاشم‌آباد، آراز علی، رسول اکرم (ص) و کشاورز اجرا می‌کند و ما به موازات آن اتصالات شهرک‌ها را اجرا می‌کنیم.
همکاران آبفای شهری حتی به صورت شبانه‌روز مشغول اجرای این طرح هستند و خوشبختانه مشکل بسیاری از ساکنان این مناطق رفع شده و دیگر افت فشار ندارند.
در سمت دیگر نیز رینگی در شهرک‌های نیروی انتظامی، فرهنگیان، نادری، کوثر، دادگستری و کارشناسان تا پیله سحران اجرا می‌شود و به موازات اتصالات را آغاز کردیم.
مشکل دیگر آب‌رسانی شهرک‌ها با ۶۰ هزار نفر از مخزن کوثر بود که خط انتقال موقت آن از دریاچه شورابیل اجرا شده و دلیل اینکه لوله ۲۰ سال پیش اجرا شده و در داخل دریاچه باقی‌مانده بود، امسال آب ۱۰ شهرک قطع شد که بحران داشتیم.
با انتقال این لوله و تغییر مسیر آن چهار ماه است که مشکلات اهالی این شهرک‌ها نیز رفع شده است.
*در مناطق مرکزی شهر نیز شاهد افت فشار آب هستیم. برای رفع این مشکل چه برنامه‌ای پیش رو دارید؟
به دلیل اینکه خط انتقال و توزیع شهری اردبیل قدیمی است، طبیعی است که مشکل افت فشار داشته باشیم. زمانی که شبکه فعلی اجرا می‌شد، پیش‌بینی نمی‌کردند که واحدهای مسکونی چندطبقه احداث می‌شود. امروز خط لوله‌ای که قرار بود برای ۱۰ هزار نفر آب انتقال دهد برای ۶۰ هزار نفر آب‌رسانی می‌کند.
با روند سریع رشد جمعیت و آپارتمان سازی موضوع افت فشار کاملاً عادی است و خط‌های انتقال پاسخگو نیستند.
با روند سریع رشد جمعیت و آپارتمان سازی موضوع افت فشار کاملاً عادی است و خط‌های انتقال پاسخگو نیستند. برای رفع این مشکل در نظر داریم علاوه بر بهسازی اتصالات اصلی، افت فشار در شهرک‌ها و حاشیه شهر را تعدیل کنیم و در داخل شهر نیز خطوط اصلی را تعریض کنیم.
در سال گذشته ۴۲ کیلومتر و در سال جاری ۱۴ کیلومتر توسعه شبکه آبی داشتیم. در عین حال سال گذشته ۵۱.۵ کیلومتر و امسال ۲۰ کیلومتر اصلاح شبکه آبی انجام شده است.
*مهم‌ترین نیازمندی تأسیسات فاضلاب استان را تشریح کنید.
در استان اردبیل ۱۵۰ هزار واحد شعبات فاضلاب و معادل ۴۷ درصد از جمعیت داریم که این میزان در حد میانگین کشوری است. از ۱۰ شهرستان استان، در پنج شهرستان شامل اردبیل، خلخال، سرعین، گرمی و مشگین شهر تأسیسات به بهره‌برداری رسیده و در مابقی شهرها نیز در دست اجرا است.
علاوه بر این در تعدادی از شهرهای کوچک از سال گذشته مطالعات ایجاد تأسیسات فاضلاب را آغاز کردیم بطوریکه در جعفرآباد انجام شده؛ در کلور مناقصه برگزار شده و در اصلاندوز در حال برگزاری مناقصه هستیم.
تاکنون هزار و ۱۶۰ کیلومتر شبکه فاضلاب اجرا شده است و به لحاظ توسعه شهرها اجرای ۶۱۱ کیلومتر دیگر نیز موردنیاز است.
از سویی ظرفیت فعلی تصفیه‌خانه‌ها روزانه ۷۱ هزار مترمکعب است که اگر مابقی پروژه‌ها اجرا شود ۸۶ هزار مترمکعب دیگر نیز به این ظرفیت اضافه می‌شود و تمامی جمعیت استان را پوشش می‌دهد.
نظر شما