حضور کمرنگ «مردم» در ادبیات پیش از انقلاب/ «شعار» زندگی ما بود

به گزارش خبرنگار مهر، منیژه آرمین، عصر دیروز، ۱۸ بهمن ماه در برنامه «ترنم قلم» که در فرهنگسرای گلستان برگزار شد به بررسی ادبیات داستانی انقلاب پرداخت و گفت: من چه پیش از انقلاب، چه پس از آن عضو هیچ گروه سیاسی نبوده‌ام. آن سال‌ها افرادی در قالب چپ کمونیست، راست میانه‌رو، چپ مذهبی و راست افراطی وجود داشتند و فعالیت می‌کردند اما حرکت انقلابی مردم از مساجد شروع شد و این نکته مهم و قابل تاملی است.

نویسنده «شب و قلندر» با اشاره به حضور کمرنگ مردم در ادبیات پیش از انقلاب بیان کرد: ما در آثار نویسندگانی چون صادق هدایت، صادق چوبک و بزرگ علوی شاهد حضور کمرنگ عامه مردم و باورهاشان هسنتیم. از این رو جلال آل‌احمد با کتاب‌هایی چون «خسی در میقات»، «در خدمت و خیانت روشنفکران» و «غرب‌زدگی» یک استثنا در ادبیات پیش از انقلاب ماست. اما کسانی چون علی شریعتی با کتاب‌ها و سخنرانی‌های خود بسیار راهگشا بودند و به شکل دادن به ادبیات انقلاب کمک کردند.

آرمین، ادبیات را آینه رویدادهایی دانست که در اطراف ما می‌گذرد و گفت: ادبیات داستانی ما زیر سایه مشروطیت شکل گرفت و مشروطیت یک نوع روشنفکری با خود به همراه داشت که ضد روحانیت و حتی ضد مذهب بود. شاید بتوانیم بگوییم که در آستانه انقلاب، کتاب‌های شریعتی و مرتضی مطهری بسیار تاثیرگذار بود.

نویسنده «سرود اروندرود» به این که هویت انقلابی در فرهنگ ایرانی‌ها صبغه دارد اشاره و بیان کرد: ایرانی‌ها، پیش از اسلام هم حق طلب و ضد استعمار بوده‌اند. برای مثال در اسطوره‌ها و افسانه های ما «سیاوش» از آتش می گذرد و این قصه‌ها زاییده اندیشه‌های ماست. از این رو در جریان انقلاب هم به نوشتن داستان‌های انقلابی می‌پردازند و به موضوعاتی توجه می‌کنند که تا آن زمان مغفول مانده بود.

آرمین، داستان را بهترین روش برای شناخت یک برهه از زمان دانست و افزود: شاید همین مساله بود که مرا سبه نوشتن داستان تشویق کرد. ما برای آن که دریابیم در جریان انقلاب چه اتفاقاتی افتاده باید داستان های انقلابی را مرور کنیم. داستان هایی که از نگاه جوان امروز شعارزده است اما واقعیت این که در آن زمان، شعار، بخشی از زندگی ما بود.

نویسنده «کیمیاگران نقش» با اشاره به این که داستان هایی که همزمان با انقلاب یا سال های آغازین پس از ان نوشته شد، چندان ساختارمند نیست گفت: این آثار به لحاظ فرم و ساختار ضعیف اند. اما داستان هایی که پس از انقلاب و در یک دهه اخیر نوشته شده، نگاهی هنری به مقوله انقلاب دارند و آنچه برای من به عنوان یک مخاطب فرهنگی جالب است این که انقلاب را یک فرایند چند ماهه نمی دانند و به ریشه یابی می پردازند. ضمن این که در زمینه ساختاری هم رشد قابل توجهی در ارتباط با داستان انقلابی  به چشم می خورد.