به گزارش خبرگزاری مهر، یوسف ثبوتی عضو پیوسته و رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و عضو آکادمی علوم جهان سوم در تاریخ ۲۵ آگوست ۲۰۱۷ و به مناسبت یادبود پائولو بودینیک در آکادمی علوم جهان سوم (TWAS) در شهر تریسته ایتالیا سخنرانی ایراد کرد. عنوان سخنرانی وی «دیپلماسی علم» بود. سخنرانی ثبوتی را فِرناندو کوایوادو، رئیس مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام (ICTP) و پیتر مکگرث، مسئول هماهنگی برنامۀ دیپلماسی علم TWAS ایراد کردند.
پروفسور ثبوتی در سخنرانی خود دامنۀ تسلسل دانش بشری را از علوم دقیقه مانند فیزیک و شیمی که قابل آزمودن، تأیید و پیشرفت هستند تا پنداره‌های اعتقادی (یا عقاید نظر محور)، که از نظر تجربی قابل آزمودن نیستند، تشریح کرد.
وی اظهار داشت:از نظر تاریخی، علوم دقیقه رویکرد بسیار مؤثری در ارزیابی مشکلات و حل مسالمت‌آمیز آن‌ها داشته‌اند. اما، پنداره‌های اعتقادی (یا عقاید نظر محور) نیز در سوی دیگر این پیوستار قرار دارند که غالباً نتایج نه‌چندان خوشایندی به بار آورده‌اند و به تراژدی‌هایی منجر شده‌اند.در یونان قدیم، سقراط به علت به چالش کشاندن ارزش‌های اجتماعی محکوم به مرگ شد. عیسی‌بن مریم برای به چالش کشاندن مذهب ارتودکس حاکم بر جامعه در آن زمان کشته شد. در فاصلۀ میان قرون هشتم و دوازدهم میلادی در حالی که فرهنگ اسلامی در حال شکوفایی بود، جریان اپوزیسیونی که در آن زمان علیه علم ظهور پیدا کرد در نهایت باعث رکود و افت این شکوفایی شد. به گفتۀ پروفسور ثبوتی در سالهای اخیر نیز مارکسیسم به سبکی که در اتحاد جماهیر شوروی اجرا می‌شد و یا برخی مفاهیم غربی حقوق بشر به چالش مشابهی کشیده شده‌اند.
به گفتۀ ثبوتی الگو همیشه یکسان است. دو گروه بر سر موضوعی که درک درستی از آن وجود ندارد مانند آموزه‌های مذهبی، ارزش اجتماعی، اخلاقیات، یک دکترین فلسفی و یا منفعت مادی با هم به مخالفت برمی‌خیزند. مخالفان هیچ وجه مشترکی برای حل مخاصمات نمی‌یابند و بدین واسطه به تعصب و شور و حرارت پیروانشان متوسل می‌شوند.
ثبوتی در ادامه بیان داشت: تا قرن بیست و یکم بسیاری از علوم اجتماعی، انسانی و طبیعی به درجۀ قابل قبولی از شفافیت رسیده‌اند و فعالان در این رشته‌ها موفق شده‌اند تا از طریق گفت‌وگو اختلافات را حل کنند.
وی از این اتفاق به عنوان دستاوردی قابل تقدیر یاد کرد و گفت: در حوزه‌هایی مانند اخلاق، اصول فرهنگی و روابط بین‌الملل دانش (تولید شده) به اندازۀ لازم شفاف‌سازی و تصفیه نشده است. به همین جهت اینها می‌توانند در مکان‌ها و زمان‌های مختلف معانی متفاوتی برای افراد و فرهنگ‌های مختلف داشته باشند و به گفتۀ ثبوتی به عاملی برای جنگ مبدل شوند.در این مرحله است که تفکر علمی حتی در موارد غیر علمی ارزش پیدا می‌کند. اما لازمۀ این امر می‌تواند تغییر عادت‌های سیاسی یا فرهنگی باشد که تغییر مشکلی است و به اعتقاد ثبوتی کلید این تغییر در دو نکته نهفته است: عدم ارائۀ عقاید خود به عنوان شاهدی بر راستی و درستی فرد و پیشگیری از مقدس انگاری مفاهیم هرچند که از نظر اجتماعی محبوبیت زیادی داشته باشند.
در پایان ثبوتی گفت: مشاهده یا بررسی دقیق معیارهایی که به ظاهر ساده می‌نمایند در موارد غیر علمی کار آسانی نیست. بنابراین تلاشی آگاهانه برای توجه به آن‌ها می‌تواند مفید باشد و به شناخت بهتر و دستیابی به درکی بهتراز دیگران کمک کند.
ثبوتی در سالهای اولیۀ تأسیس ICTP ارتباط کاری بسیار نزدیکی با آن داشت و همچنین همکار عبدالسلام و بودینیک، برندگان جایزۀ نوبل، بود. او همچنین در کمیتۀ مشورتی علمی ICTP فعالیت داشته است. در سال ۱۹۸۷ یعنی چهار سال پس از تأسیس آکادمی، ایشان برای عضویت در TWAS انتخاب شدند.
پائولو بودینیک از فیزیکدانان بسیار برجسته و تأثیرگذار ایتالیایی وهمکارعلمی عبدالسلام بود. این دو نفر با همکاری هم در سال ۱۹۶۴ نسبت به تأسیس و راه‌اندازی مرکز ICTP در شهر تریسته در ایتالیا اقدام کردند. بودینیک همچنین نقش مهمی در فعالیت‌های عبدالسلام برای تأسیس TWAS داشت، ضمن اینکه در ایجاد مؤسسه‌های متعدد ملّی و بین‌المللی علمی در تریسته، ایتالیا، نقش مهمی ایفا کرد. بودینیک در سال ۲۰۱۳ از دنیا رفت.
نظر شما