خبرگزاری مهر، گروه استانها: شب چله، یکی از کهنترین جشنهای ایرانی محسوب میشود که در استان سمنان نیز گرامی داشته میشود ابوریحان بیرونی از این جشن با عنوان میلاد اکبر نامبرده و منظور از آن را میلاد خورشید میداند این شب در ایران باستان پیروزی بر اهریمن و پایان جور و ستم یادشده است لذا در اشعار بسیاری از شاعران و نویسندگان واژه یلدا و چله نشینی بارها مطرح و مردم را به پاسداشت این روز دعوت میکنند.
تهیه شامی فاخر، میوههای خشک و سرو هندوانه دورهم و همچنین شاهنامهخوانی و حافظ خوانی ازجمله میراث بهجامانده از نیاکان و گذشتگان است که چند سالی است پویش شب یلدا گوشی خود را کنار بگذاریم در ایران تشکیلشده و میکوشد تا اهمیت موضوع شبنشینی و دورهم بودن در کنار بزرگترها را به نسل جدید یادآور شود امروز قصهگویی از سوی بزرگان و خویشان تنها جای خود را به تفأل زدن دیوان حافظ داده است لذا این مهم میطلبد تا اهمیت این شب بیشازپیش در استان سمنان مطرح شود.
شب یلدا، یکی از ریشهدارترین و بزرگترین جشنهای ایرانیان به شمار میرود بنا بر باور پیشینیان، در پایان این شب طولانی، روشنایی بر تاریکی پیروز میشود اما این روز در روستای بادله کوه از توابع دامغان بهعنوان شب الله و در بین مردم کویرنشین استان سمنان بانام یلدان یلدان و اهالی منطقه کالپوش شب اول زمستان را شب آغاز چلهکَلان(چله بزرگ) مینامند.
برخی افراد این شب را با حضور در خانه سالمندان یا بین کودکان کار در بهزیستی میگذرانند، لذا بسیار پسندیده است برای جلوگیری از تشریفات این اقدامات هر چه بیشتر در جامعه صورت گیرد که خوشبختانه در استان سمنان نیکوکاران و خیران در قالب سازمانهای مردمنهاد این کار را به مناسبتهای مختلف انجام میدهند.
شب چله در آخرین شب پاییز(۳۰ آذرماه) که بلندترین شب سال لقب دارد در استان سمنان نیز همراه با همه اقوام ایرانی پاسداری از این روز با جمع شدن گرد سالمندترین عضو خانواده و خوردن تنقلات آغاز و با تفأل زدن به شعر حافظ تا نیمههای شب امتداد مییابد تا شاهد پیروزی نور بر ظلمت باشد.
یلداهای امروزی دستخوش تغییر
جامعهشناس و استاد دانشگاه بابیان اینکه مردم دیار قومس در شب یلدا خود را برای دورهمی و جمع شدن در کنار بزرگترها آماده میکنند، ابراز داشت: یلداهای امروزی به علتهای مختلفی ازجمله مهاجرت یا ادامه تحصیل فرزندان، کمجمعیت شدن خانوادهها، فوت بزرگترها و تشریفاتی شدن مراسم شکل متفاوتتری به خود گرفته است و مفهوم گذشته خود را که بیان پهلوانیها و جنگها، شرح شاهنامه و خواندن داستان امیرارسلان نامدار بود جای خود را به فنّاوری نوین داده است.
زهرا نبیزاده بابیان اینکه امروز برای آرام کردن کودکان در مجالس و مهمانیها در دست آنها میتوان تبلت و گوشیهای هوشمند را دید چنین ادامه میدهد: نسل جدید مهمانی شب یلدا را مانند دیگر شبنشینی و دورهمی های خانوادگی میپندارد و کارکردهای شب یلدا برای آنها بهکلی بیاننشده است و حتی کمتر به شنیدن خاطرات بزرگترها رغبت نشان میدهد.
وی میافزاید: خوشبختانه علیرغم دور شدن نسل جدید از حکایتها و قصههای ایرانی در روستای افتر حومه سمنان هنوز هم شاهنامهخوانی در شب یلدا رونق دارد و در روستاهای ریآباد و فرومد میامی افراد مسن خانواده از خاطرات گذشته برای دیگران بازگو میکنند و در روستای نام نیک بخش کالپوش خواندن دو رکعت نماز مرسوم است که اگر بهدرستی نتوانیم این میراث ارزشمند را حفظ کنیم نسل آینده آن را به فراموشی خواهد سپرد.
نبیزاده معتقد است: کرسی یکی دیگر از نمادهای شب یلدا و یادآور دورهمی و شبنشینی است فرم چهارگوش کرسی به نحوی بود که همه افراد خانواده را وادار به دورهمی، بحث و گفتگو میکرد اما اکنون به دلیل کوچک شدن خانهها کرسی دیگر جایگاهی ندارد و جایگاه خود را به انواع میز و مبلمانها داده است اما باوجوداین تفاسیر یلدا هنوز در بین خانوادههای دیار قومس گرامی داشته میشود.
از افراطوتفریط در شب یلدا پرهیز شود
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان سمنان نیز با تأکید بر اینکه شب یلدا باید فقرا و اقشار کمدرآمد جامعه را موردحمایت خود قرار دهیم چنین بیان میکند: درحالیکه شبنشینی یلدا با سادهترین نوع امکانات برگزار میشد امروز شاهد چشم و همچشمی افراد و ایجاد تشریفات پرخرج برای خانوادهها هستیم که این مهم میطلبد تا با پرهیز از افراط و تفریط اقشار کمدرآمد را در این شرایط اقتصادی حمایت کنیم.
حجتالاسلام علی شکری اینگونه ادامه میدهد: باکمی رفتوآمد در بازار متوجه گرانی اقلامی نظیر هندوانه، آجیل و انار خواهیم شد که تهیه این قبیل اجناس باقیمت گزاف به طبع در سبد اقتصادی خانوار نمیگنجد لذا این مهم میطلبد تا با ایجاد تعدیل در بازار همه خانوادهها را در برگزاری شب یلدا شریک کنیم.
وی میافزاید: بیکاری و فقر گریبان گیر حاشیه شهرها شده لذا در این شب بهتر است با تهیه مایحتاج لازم یلدا را مهمان اقشار کم برخوردار ساکن در شهرکها کنیم طولانیترین شب سال برای اقشار مرفه بهروزی برای تفریح و دورهمی و برای فقرا همهروزهای نداری مانند شب یلدا طولانی میگذرد لذا نهتنها در این شب بلکه سعی کنیم به مناسبتهای مختلف فقرا را همواره دریابیم.
۵۴ بازرس گرانی شب یلدا را رصد میکنند
رئیس اداره نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان نیز میگوید: ۵۴بازرس گرانی کالاهای شب یلدا را در استان رصد و پایش میکنند که در طرح افزایش گشتهای بازرسی کالاهایی از قبیل آجیل و خشکبار، میوه و ترهبار و شیرینی در اولویت نظارت خواهند بود.
مهدی یحیایی اینگونه ادامه میدهد: در آستانه شب یلدا برخی از کالاها و خدمات مرسوم این ایام تحت تأثیر افزایش قیمت قرار خواهند گرفت لذا به لحاظ نظارتی دارای اهمیت ویژهای است و در این راستا با هرگونه تخلف برخورد میشود.
وی میافزاید: همه واحدهای صنفی موظف به نصب قیمت کالا و نرخ نامه در معرض دید عموم هستند بازرسان و کارشناس نظارت این سازمان و اتاقهای اصناف شهرستانها در این ایام بر بازار و واحدهای صنفی، میدانها میوه و ترهبار نظارت و بهصورت مداوم گروههای کالایی پرمصرف را رصد و مورد پایش قرار خواهند داد.
افزایش نرخ ارز و طلا در بازار تنها بهانهای برای افزایش قیمتها است
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در گفتگویی افزایش نرخ ارز و طلا در بازار را تنها بهانهای برای افزایش قیمت بسیاری از ارقام صادراتی و وارداتی میداند و میگوید: با رویه نامیمون بازار کشور در مناسبهای مختلف مانند شب عید و شب یلدا شاهد افزایش قیمت کالای اساسی مانند آجیل و خشکبار هستیم که این امر از عدم سیاستگذاری درست دستاندرکاران ناشی میشود.
سید حسن حسینی شاهرودی ادامه میدهد: با این رویه نمیتوان کنترل درستی بر بازار داشت مگر اینکه بهصورت مستقیم در بازار دخالت کنیم، مانند کاری که برای شب عید با تزریق میوه در بازار انجام میشود این امر اما باید در همه مناسبهای ویژه انجام شود که شاید کار اصولی و درستی نباشد که دائم دولت برای دخالت در بازار ورود کند.
وی میافزاید: در کمیسیون اقتصادی مجلس طرحی برای ایجاد صندوقهای مکانیزه در مبادی فروش در دست بررسی است که درواقع این صندوق نهتنها در شفافسازی امور مالیاتی بلکه اطلاعات لازم از خرید کالا و مبادی خریدوفروش کالا در اختیار دستگاههای نظارتی خواهد گذاشت.
حسینی شاهرودی بیان کرد: طبیعتاً شب یلدا نزدیک است و شاهد افزایش قیمتها هستیم که اگر پیشگیری نشود و سیاستگذاری درستی صورت نگیرد این افزایش تا شب عید تداوم خواهد داشت.
رسوم شب یلدا رو به فراموشی است
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شاهرود نیز در گفتگو با مهر ضمن بیان اینکه برخی رسوم شب یلدا به دلیل تغییر اقلیم رو به فراموشی است، چنین بیان میکند: در شاهرود خوردن برف و شیره انگور و چله کُشی بسیار مرسوم بود که امروز به دلیل تغییر آب و هوایی کمتر نسل جدید از آنها اطلاع دارد.
محمدرضا حسنی در ادامه میگوید: یکی از منفعتهای شب یلداهای قدیم رفع کدورت در بین خانوادهها بود که ضمن پادرمیانی بزرگترها در کنار صلهرحم، صلح و آشتی جای خود را به قهرها و کینهها میداد و همچنین در کنار شادی دعا برای عاقبتبهخیری فرزندان بخش دیگری از مراسم شب یلدا را تشکیل میداد که این مراسمها باید بهصورت آیین برای نسل جدید در استان سمنان مطرح شود.
وی میافزایند: خوردن هندوانه بخش دیگری از مراسم شب یلدا بود که اکنون میوهآرایی جایگزین قاچهای آن شده است و مراد از آن حفظ سلامتی در گرمای تابستان بود که دراینبین اهالی فرومد معتقدند خوردن این میوه شپش را از آنها دور و سلامتی را نصیب آنها میکند.
مواد غذایی شب یلدا نماد برکت و تندرستی است
کارشناس علوم تغذیه هر یک از مواد غذایی مورداستفاده در شب یلدا را نمادی به نشانه برکت، تندرستی و شادکامی میداند و چنین بیان میکند: انار تصفیهکننده خون و به افرادی که ازنظر جثه رنجور هستند پیشنهاد میشود لذا مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، به همین علت انار را نماد زایش و شادی میدانند، هندوانه یادآور گرمای تابستان است و این باور که خوردن هندوانه شب یلدا انسان را از بیماری مصون نگه میدارد مطابق با خاصیت هندوانه به لحاظ ویتامینهای سرشار آن است.
مریم عرب پوریان چنین ادامه میدهد: آجیل منبع غنی از ویتامینها است که در فصل سرد سال به افراد دارای فشارخون پایین کمک میکند که مصرف آنها افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو، درمان افسردگی، رفع خستگی و گرفتگی عضلات را به دنبال دارد لذا وجود این قبیل مواد غذایی در شب یلدا جزو ارکان اصلی است.
وی میافزاید: درگذشته خوردن غذاهایی مانند تهچین اسفناج و خورش افسناج، سبزیپلو و تهیه قرمه در استان سمنان بسیار مرسوم بوده است و همچنین خوردن حلوا سیاه، حلوا کنجد در شاهرود و حلوای آروشه در مهدیشهر جز خوراکیهای شب یلدا محسوب میشود که برخی خانوادهها نیز شلغم، لبو، کشمش و توت خشک نیز سرو میکنند.
ضرورت آموزش هویت تاریخی و فرهنگی ایران به نسل جدید
معلم بازنشسته آموزشوپرورش نیز نبود محتویات کتب درسی پیرامون یلدا را بهعنوان یکی از خللهای موجود در آشنایی نسل جدید با آیین کهن ایران میداند و چنین ادامه میدهد: جشن زایش خورشید ریشه در تاریخ ایران دارد که نتوانستیم آن را بهدرستی به نسل جدید انتقال دهیم امروز نبود اقدامات پژوهشی ازجمله ضعفهای موجود است که باید به طریق مختلف در مدارس عنوان شود.
فریده همتی چنین با تاکید بر اینکه باید هویت تاریخی و فرهنگی ایران به نسل جدید آموزش داده شود، ادامه میدهد: در شهر مجن مادربزرگها قصهها، حکایات و افسانههای قدیمی را برای کودکان تعریف میکنند که بسیار برای آنها جذابیت دارد لذا این مهم میطلبد که با برپایی جشنوارههای مختلف قصهگویی بزرگترها در جایجای دیار قومس مجدد احیا شود.
وی میافزاید: کوچکترها از فلسفه شب یلدا و شکست تاریکی ناآگاه هستند بنابراین به نظر میرسد برای حفظ داشتههای این سرزمین باید مراسمهایی مانند یلدا در کتابهای داستانی و درسی بیشتر قرار گیرد و آموزشوپرورش برای اجرای این قبیل مناسبتها برنامهریزی بیشتری داشته باشد.
نظر شما