زلزله دیشب، انباشت انرژی درونی زمین را تخلیه کرد

علی بیت‌اللهی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره پیش‌بینی وقوع زلزله بزرگتر در تهران گفت: برای همه زلزله‌پژوهان و زلزله‌شناسان مُسجّل شده که در هیچ کجای دنیا امکان پیش‌بینی قطعی برای زلزله وجود ندارد و هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که در چه زمان و مکانی و با چه بزرگا، زلزله رخ خواهد داد.

وی افزود: آنهایی هم که بعد از زلزله می‌گویند که گفتیم بودیم قبلاً زلزله می‌آید، پیش‌بینی فنی و مهندسی ندارند، بلکه برای بازارگرمی، چنین حرف‌هایی را می‌زنند.

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی تصریح کرد: بر اساس تحقیقات فنی، از آنجایی که در برخی از زلزله‌های بزرگ و ویرانگر ایران مشاهده شده که کمی پیش از آن، چند پیش‌لرزه کوچک رخ داده است، به همین دلیل برخی احتیاط‌های فنی و مهندسی به ما می‌گوید که باید برای پس‌لرزه‌های احتمالی بعدی آماده باشیم. به طور مثال در زلزله بم، سه پیش‌لرزه کوچک و در زلزله سر پل ذهاب نیز یک پیش‌لرزه به بزرگی ۴.۵ ریشتر پیش از زلزله اصلی رخ داده بود.

به گفته بیت‌اللهی، وقتی لایه‌های درونی زمین تحت فشار باشند، موجب شکست برخی لایه‌ها شده و این فشار سبب چند شکستی کوچک درون زمین می‌شود و بعد با فشار اصلی، شکست بزرگ رخ می‌دهد که همان زلزله اصلی است؛ ولی آن شکستگی‌های کوچک را پیش‌لرزه می‌نامیم.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی اظهار کرد: یک احتمال این است که با لرزه‌های اول و پیش‌لرزه‌های کوچک زلزله دیشب تهران، انرژی درونی زمین تخلیه شده و دیگر زلزله‌ای رخ ندهد. یک احتمال دیگر نیز این است که این شکستگی‌های درونی لایه‌های زمین باعث وقوع شکست بزرگ بوده و زلزله بزرگتری در راه باشد؛ ولی احتمال اول که انرژی لایه‌های درونی زمین تخلیه شده باشد، بیشتر است.

وی خاطرنشان کرد: مردم در چند روز آینده احتیاط را در نظر گرفته تا اگر لرزش خفیفی احساس کردند، به فضای باز بروند و در صندوق عقب ماشین خود، اقلام ضروری و خوراکی را تعبیه کنند.

بیت‌اللهی درباره فعال شدن سایر گسل‌های تهران ادامه داد: متأسفانه در چند ده سال اخیر، گسل‌های اطراف تهران فعالیت چندانی نداشته‌اند که موضوع خوبی نیست و باعث نگرانی است. اگر زلزله‌های کوچک در این مدت رخ داده بود، می‌توانستیم بگوییم که انرژی‌های درونی زمین تخلیه شده است و به دلیل غیرفعال بودن این گسل‌ها، با انباشت انرژی لایه‌های درونی زمین در گسل‌های اطراف تهران روبرو هستیم. اخیراً نیز گسل جدیدی در بزرگراه حکیم کشف شده که گسل جوان و لرزه‌زایی است. بنابراین این موضوع که زلزله دیشب علامتی از شروع آزادشدگی انرژی انباشت در لایه‌های درونی زمین در گسل‌های تهران باشد، حرف درستی است.

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی، گسل‌های ناحیه تهران و کرج را از منظر زلزله‌شناسی در امتداد یکدیگر عنوان و اظهار کرد: اینکه یک گسل ایجاد گسست می‌کند، امکان فعال کردن سایر گسل‌ها که در امتداد آن هستند، وجود دارد.

وی درباره زلزله استان قم نیز تصریح کرد: گسل موجود در استان قم از نظر سیستم گسلی ایران به منطقه مرکزی و گسل تهران و کرج به گسل البرز متصل هستند و ارتباطی با یکدیگر ندارند؛ اینکه زلزله دیشب تهران در استان قم نیز احساس شد، به خاطر نزدیک بودن دو شهر است.

بیت‌اللهی با انتقاد از بی‌توجهی مسئولان به موضوع کیفیت ساخت و ساز گفت: بر اساس آمار موجود و قابل اتکا، بیش از ۵۰ درصد ساختمان‌های شهر تهران از نظر ایمنی در برابر زلزله قابل قبول نیستند.

به گفته رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، یک میلیون و ۱۰۰ هزار پلاک ثبتی در تهران داریم که ۲۰۰ هزار پلاک ثبتی در بافت فرسوده این شهر در مناطق ۱۰، ۱۲، ۱۶ و ۱۷ بوده که به صورت ریزدانه هستند. همچنین در نوار شمالی تهران نیز در مناطق یوسف‌آباد، فرحزاد و منطقه یک، حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده داریم که در مجموع ۲۰ درصد مساحت شهری تهران را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد.

وی افزود: در این مناطق، یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر سکونت داشته و با توجه به اینکه بخش مهمی از این مناطق در قسمت مرکزی تهران و به صورت بازار قرار دارند، تردد جمعیت شناور در روز در آن منطقه به بیش از 2 میلیون نفر می‌رسد که در صورت وقوع زلزله در ساعات کاری در تهران، ابعاد تلفات جانی را افزایش خواهد داد.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی در پایان تأکید کرد: در بررسی‌های میدانی از زلزله سر پل ذهاب، دریافتیم که خانه‌هایی که ضوابط ساخت و ساز را رعایت کرده بودند، حتی آن دسته از خانه‌های روستایی که در روی گسل واقع شده بودند، در صورت رعایت ضوابط ساخت و ساز، کاملاً پابرجا مانده بودند؛ ضمن اینکه باید از مخاطرات ثانویه زلزله پایتخت مانند انفجار و آتش‌سوزی پمپ‌های بنزین، جایگاه‌های CNG و لوله‌کشی گسترده گاز در کوچه‌ها و معابر که عمدتاً به ۲۵۰ PSI می‌رسد، نگران بود.