خبرگزاری مهر، گروه استانها - قاسم منصور آل کثیر: کارشناسان شتر یا کشتی صحرا را سرمایه‌ای نمادین می دانند. علی رغم اینکه خوزستان یکی از قطب‌های پرورش شتر به حساب می‌آید اما تا کنون از این ظرفیت به صورت مطلوب بهره ای برده نشده است. مرکز تراکم شتر در شهرستان شوش با بیش از سه هزار و ۱۰۰ نفر شتر است. شترها بین ۲۵ تا ۴۰ سال عمر می‌کنند و نگهداری آنها بسیار کم‌هزینه است.
مزایای اقتصادی شتر شامل قدرت باربری زیاد، قابلیت سازگاری در شرایط سخت محیطی، قدرت تحرک و راه پیمایی طولانی و قابلیت تولید محصولات گوناگون مانند گوشت و پشم بوده و بخاطر ساختمان فیزیولوژیکی و آناتومیکی اعجاب انگیزی که دارد مورد توجه محققان واقع شده است. شتر در صنعت گردشگری نیز از جاذبه های مهم به حساب می آید که بسیاری از کشورها ازجمله کشورهای همسایه و حتی هندوستان توانسته‌اند از این جاذبه برای جذب گردشگر بهره زیادی ببرند.
بسیاری معتقد هستند در شتر شگفتی های بسیاری است و شتر نزد بسیاری از مردمان صحرا جایگاه ویژه ای دارد. شتر در مناسبات زندگی انسان ها حتی در ادبیات مردمان شتردار تاثیرگذار بوده است به طوری که از ضرب آهنگ راه رفتنِ شتر سبک شعری به نام «رُکبانیّة» خلق شد.
در زبان عربی، برای شترِ ماده و نر، ۱۲۵۵ اسم و صفت وجود دارد.
رُکبانی از اوزان شعر عامیانه عربی است. به قصیده ای که در این وزن و محتوا سروده شود، «رُکبانیة» گویند. آنچنان که از سرواژه پیدا است، ریشها رُکبانی / رُکبانیة، همان رَکَبَ است؛ به معنای «سوار شد»
در قرآن کریم نیز نام ۲۶ نوع گونه جانور ذکر شده است اما از جمله محدود جانورانی که قرآن کریم، بشر را به تفکر در خلقتش فرا می‌خواند شتر است. جالب آن‌که تعمق در آفرینش آن را در کنار آفرینش آسمان و زمین و کوه‌ها موجب تذکر و توجه به مبدأ و معاد برمی‌شمارد و بلکه بر همة آنها مقدم می‌دارد. چنان‌چه در آیات مبارکه سوره غاشیه فرموده است: «أَفَلَا یَنظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ» آیا آنان به شتر نمینگرند که چگونه آفریده شده است؟
شتر ِِ خوب، رفت
همانطور که گفته شد، شوش یکی از قطب های تولید و پرورش شتر است. مرکز تجمع شترها در بخش فتح المبین است که تا کنون مدیریت شهرستان و استان برای توسعه این ظرفیتِ بلقوه برنامه ریزی خاصی انجام نداده است.
سید جمیل موسوی، بخشدار فتح المبین در گفت وگو با خبرنگار مهر گفت: وجود شتر ظرفیت بزرگی است که در دیگر نقاط استان وجود ندارد و مورد بی توجهی واقع شده است. حتی امور دام نیز به شترداران کمک نمی کند. روستاهای «عنکوش» و «فرحان کبر» از توابع بخش «فتح‌المبین» بیشترین تعداد نفرات شتر را دارند. تقریبا سه هزار و ۱۰۰ نفر شتر در کل شهرستان شوش وجود دارد که بیشتر شترها در منطقه فتح المبین و تعدادی از روستاهای شاوور مستقر هستند.
وی افزود: توسعه نیافتگی شترداری علت‌های زیادی دارد. نیاز به مراتع برای خوراک شترها یکی از دغدغه های اصلی شترداران است. در روستای «فرحان کبر» نیز شترداران یا مرتع ندارند یا زمین‌های کشاورزی هستند که نمی‌شود وارد آنها بشوند. به طور کلی شترداران مشکلات بسیاری دارند. فرمانداری برای آنها برنامه‌هایی در نظر گرفته و قرار است دو هزار هکتار از زمین‌های منابع طبیعیِ منطقه «فرحان کبر» را در اختیار شتر داران قرار دهد.
موسوی اظهار کرد: شترداران در کل حوزه‌ها مورد بی مهری واقع شدند. البته خودشان هم فعال نیستند و مطالبه نمی کنند. من اصلا ندیدم سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این زمینه ورود کند و می دانم ورود هم نمی کند. اصلا میراث فرهنگی هیچ توجه و برنامه ای برای ماجرای شتر نداشته و ندارد و حتی این ظرفیت را جزئی از جاذبه های گردشگری نمی داند. متاسفانه شترهای خوب و ارزشمندمان توسط کشورهای همسایه خریداری شدند. برای کمک به شترداران هیچ اداره ای ورود نکرده است. این کار، تخصص ما نیست و باید میراث فرهنگی و دیگر ادارات این مسئله را جدی بگیرند. متولیان مربوط باید وارد شوند و در ایام نوروز این امکان وجود دارد که شترها در مسیر مسافران باشند و جاذبه خوبی برای مسافران نوروزی است.
شتر؛ سرمایه نمادین بالقوه
محسن عاشوری؛ مدرس دانشگاه در حوزه گردشگری با تمرکز بر برند سازی سرمایه های نمادین در گفت وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه شتر سرمایه نمادین بالقوه است، گفت: جامعه شناسان معمولا سرمایه های مختلفی را برای یک جامعه شناسائی می کنند که شامل سرمایه های اقتصادی، انسانی، طبیعی اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و نمادین است. سرمایه های اقتصادی مثل پول و طلا، سرمایه های انسانی شامل توانائی تخصصی و فنی نیروی انسانی است که ماحصل دانش و تجربه افراد هستند؛ سرمایه های طبیعی شامل موهبت های خدادادی است که در یک منطقه وجود دارد. سرمایه های اجتماعی شامل مجموعه نهادی مدنی متشکل از مجموعه مناسبات و شبکه روابط اعتمادآمیز و همیارانه ای است که میان افراد یک جامعه شکل می گیرد.
عاشوری همچنین به دیگر سرمایه های یک جامعه پرداخت و افزود: سرمایه های فرهنگی که شامل مجموعه عوامل انسانی مثل شاعران با اشعارشان یا معماران با آثارشان، سرمایه های سیاسی شامل شخصیت‌های سیاسی هستند و سرمایه های نمادین که شامل هر کدام از سرمایه های اقتصادی، اجتماعی، طبیعی، انسانی، فرهنگی و سیاسی است که در یک جامعه به مرز شهرت همراه با احترام و افتخار برسند، به سرمایه نمادین تبدیل خواهند شد. نمونه های آن در گردشگری، همانگونه که در بالا اشاره شد تبدیل سالن اپرای سیدنی از یک سرمایه اقتصادی به واسطه شهرت و احترام و افتخار مردم آن کشور به این سرمایه اقتصادی، و تبدیل آن به یک سمبل و سرمایه نمادین است.
مدرس دانشگاه در حوزه گردشگری با بیان اینکه پس از شکل گیری و طرح سرمایه نمادین از سوی جامعه شناسان، در دهه ۹۰ میلادی اقتصاددانان دریافتند که اصولا توانایی یک جامعه برای تولید وانباشت سرمایه نمادین، نقط ه آغازین قرار گرفتن در مسیر تحولات مثبت اجتماعی و توسعه است توضیح داد: در واقع توسعه یعنی توانایی یک ملت درتولید، انباشت و حفاظت از سرمایه های نمادین است. البته نقطه تمرکز مادر این نوشتار برسرمایه نمادین است زیرا که اصلی ترین سرمایه ای که صنعت گردشگری هر کشوری حول آن شکل می گیرد، «سرمایه نمادین» است.
وی همچنین گفت: دقت بفرمائید که ایتالیائی ها به چه شکل از میکل آنژ و تندیس داوود او به عنوان یک سرمایه فرهنگی استفاده کردند و در جای جای شهرهای مختلف ایتالیا به صورت زنجیره ای از این تندیس بصورت کپی استفاده کرده اند و به شهرت رسانده و با احترام و افتخار با تولیدات مختلف از آن و تبلیغات گسترده، آن را به یک سرمایه نمادین تبدیل کرده اند وموجب جذب منافع زیاد اقتصادی به ایتالیا شود و اکنون با همین سرمایه های نمادین، ایتالیا خود را به یکی از قطب های اصلی گردشگری در جهان تبدیل کرده است که سالیانه دهها میلیارد دلار درآمد ارزی برای این کشور به همراه دارد.
عاشوری یاداور شد: حال با توجه به توضیحات ارائه شده در بالا می توان به این نتیجه رسید که سرمایه نمادین را می توان به کارخانه ای تشبیه کرد که با جذب انواع سرمایه دست به تولید انبوه، خلاق و تاثیرگذار محصولات گردشگری شود. جامعه ای می تواند به درآمدهای سرشار از گردشگری برسد که نسبت به کشف منابع گردشگری و سرمایه های نمادین بالقوه اقدام کرده و با همراهی سه راس مثلث مردم، سیاست مداران و دست اندرکاران حوزه گردشگری در تولید جاذبه های گردشگری و سرمایه نمادین به عنوان یک ماموریت محلی و به دنبال آن تبدیل به ملی و جهانی اقدام کند.
وی تاکید کرد: شناخت صحیح منابع و ظرفیت های موجود در هر منطقه از دیدگاه گردشگری در زمینه وجود سرمایه های اقتصادی، انسانی، اجتماعی، طبیعی، فرهنگی و سیاسی و تیدیل آن طی فرآیند اصولی به سرمایه نمادین، سبب ساز رشد و توسعه خواهد شد. در رابطه با وجود شتر به عنوان سرمایه و موهبتی طبیعی در منطقه جنوب غربی خوزستان، ظرفیتی است که به عنوان سرمایه نمادین بالقوه، با برنامه ریزی صحیح می‌توان به تولید سرمایه نمادین بالفعل آن پرداخت.
فراغت، نائب رئیس انجمن صنفی کشاورزان شوش نیز در گفت وگو با خبرنگار مهر توضیح داد: پشتیبانی کمی از شترداران می شود. سال‌ها پیش یادواره شتر را در شوش داشتیم. این یادواره برای قدردانی از شتردارن و معرفی ظرفیت شتر در منطقه بود. حدود سال های ۹۰ و ۹۱ این مراسم توسط جهاد کشاورزی اجرا شد و دیگر به دست فراموشی سپرده شد.
وی ادامه داد: جهاد کشاورزی می تواند شترداران را در زمینه تشویق برای ترویج، معرفی برای تامین وام، خوراک دام و... همراهی کند. البته که تمام عرصه‌ها الان راکد هستند. به بخش کشاورزی کمترین عنایت وجود دارد. ما در استان بهترین دام ها را داشتیم و برند «خروف ایرانی» در کشورهای همسایه شهرت دارد.
در موضوع شتر دیدگاه مدیریتی نداریم
عبدالرحیم رحیمی نیا، رئیس انجمن صنفی کشاورزان شوش نیز همچون دیگر مسئولان به بی توجهی نسبت به ظرفیت شتر اعتراض دارد و می گوید: شوش در دو مسئله میراث فرهنگی و صنعت گردشگری برجسته است و نمی توان هیچ کدام را در اولویت دانست و هر دو بسیار ارزشمند و مهم هستند. میراث ما بین المللی است و ما بلقوه ظرفیت های بسیاری داریم که متاسفانه در حوزه ی عملی و بلفعل در حد صفر هستند.
رحیمی نیا افزود: ما مقام اول گندم، ذرت و چغندر را در کشور داریم. متاسفانه در زمینه کشاورزی خیلی بی توجهی می شود. در بحث دام، شهرستان شوش یک ظرفیت بلقوه مغفول است. ما استعداد بالایی در زمینه دام‌های سبک، نیمه سنگین و سنگین داریم. حتی توجه لازم به گاومیش‌داران نشده است. دامدارمان به دلیل مسائل معیشتی دامِ مولدش را فروخته است. گوسفندهای ما توسط اصفهانی‌ها خریداری می شوند که دامِ مناطق خودشان را با آنها بفروشند.
رئیس انجمن صنفی کشاورزان شوش با بیان اینکه این ضعف را در مدیریت خارج از شهرستان نیز می‌بینم و در سطح استان باید جدی گرفته شود افزود: اگر گردشگری ما توسعه پیدا کند حتی اقتصاد مملکت را می تواند تامین کند. متاسفانه سیاسیون تصمیم گیرنده همه حوزه‌های تخصصی شده‌اند. الان کشورهای اسلامی خواستار حضور و بازدید از جاذبه های اینجا هستند و هیچ برنامه ای برای این گردشگران نداریم. ما می‌توانیم این امکان ها را جهت دهیم. تولید گوشت، شیر شتر و حتی گردشگری می‌تواند بسیار موثر باشد. باید در این زمینه به صورت آینده نگری تصمیم گیری کرد.
وی توضیح داد: متاسفانه حتی تعاونی‌ها در امر دام خیلی منفعلانه کار می کنند. باید کارگروه تخصصی دام را در شهرستان شوش و حتی دیگر شهرستان‌ها فعال کنیم. دامداران از جلسات و مصوبه ها دلسرد هستند و خیری از آنها ندیدند. تامین علوفه از دیگر دغدغه های دامداران است. البته قرار بود مجتمع شترداری راه اندازی شود که اهالی روستاها با سرمایه گذاران در غرب کرخه حمایت نکردند. به نظرم دیدگاه‌های مدیریت ما مشکل دارد.
تلاش برای برندسازی شتر شوشی
پیمان نبهانی، معاون سابق گردشگری اداره کل میراث فرهنگی خوزستان که گردشگری طبیعی زیر نظر وی است نیز در خصوص غیرفعال بودنِ گردشگری شتر می گوید: شتر یا کشتی صحرا از جمله مرکب هایی است که در مناطق بیابانی مورد استفاده بومیان قرار می گرفته است. این حیوان دارای خصوصیات منحصر به فردی در زندگی گله ای خود دارد. شتر قدرت بالایی در تحمل سختی ها و گرمای بیابان دارد یک نوع از شترها برای مسابقات استفاده می شوند و بعضی دیگر هم فقط بارکشی می کنند.
نبهانی افزود: البته گوشت شتر برای خوراکی نیز استفاده می شود. شیر شتر خواص درمانی زیادی دارد و از پشم شترنیز استفاده می شود. جذابیت هایی که نام برده شد به همراه شترسواری در ماسه زارها یکی از جاذبه های منحصر به فرد در مناطق بیابانی است که علاقمندان فراوای را از اقصی نقاط کشور به محل نگهداری شتر می تواند جذب کند. معرفی شتر، محل نگهداری آن و ادوات مرتبط با شترداری می تواند این ظرفیت را به خیلی از افراد خارج از استان معرفی کند.
با توجه به اظهارات و تاکیدات کارشناسان حوزه گردشگری، کشاورزی، امور دام و حتی اشاره مستقیم متون دینی به این موجودِ شگفت انگیز اما هنوز مسئولان محلی شهرستان شوش به طور خاص و مسئولان استان خوزستان به صورت عام تدابیری برای معرفی و بهره از این سرمایه نمادین را اتخاذ نکردند. اگر سیستم مدیریت استان و شهرستان با همین فرمان پیش روند احتمال از بین رفتنِ چنین ظرفیتی روز به روز بیشتر می شود و شاهد نابودیِ فرصت هایمان می شویم.
نظر شما