تکنولوژی نسبت به ارزش ها خنثی نیست

به گزارش خبرگزاری مهر، «معنای زندگی» در سومین برنامه سری جدید خود، پنجشنبه ۱۹ اردیبهشت، با اجرا و کارشناسی سید محمد تقی موحد ابطحی میزبان مصطفی تقوی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف بود تا به موضوع «چیستی تکنولوژی ونسبت آن با معنای زندگی» بپردازند.

در ابتدای برنامه تقوی تعاریفی از تکنولوژی ارائه داد و گفت: برخی، تکنولوژی را ابزار و برخی آن را نوعی فعالیت انسانی و یا به کار گیری ابزار تعریف کرده اند. بعضی دیگر تکنولوژی را نوعی سیستم اجتماعی فنی تعریف کرده اند. با الهام از اندیشه هایدگر می‌توان تکنولوژی را نوعی چهارچوب شناختی هنجاری تعریف کرد. یکی از تعاریف مهم که به فهم عمومی نیز نزدیک است، ابزار انگاریدن تکنولوژی است. ابزار به معنای امری مصنوعی، چون امر طبیعی هم ممکن است ابزار قرار بگیرد. یکی از فعالیت‌های انسانی انتقال تکنولوژی است و اگر تکنولوژی را ابزار بیانگاریم، این تعریف در این مقام کارگر نخواهد بود چون دیده شده خیلی اوقات دستگاهی از جامعه‌ای به جامعه‌ای دیگر منتقل شده ولی آن کارآمدی را نداشته است برای اینکه ما کاربر یا تعمیرکار آن تکنولوژی را نداشته ایم. به همین دلیل عده‌ای تکنولوژی را به کار گیری ابزار می‌دانند.

وی در تعریف ابزار انگاری توضیح داد: ابزار انگاری یعنی تکنولوژی یک امر خنثی نسبت به ارزش هاست. ما می‌توانیم تکنولوژی را ابزار بیانگاریم، در عین حال ابزار انگار نباشیم. تکنولوژی به عنوان ابزار ما را بر سر دو راهی‌های اخلاقی قرار می‌دهد که قبلاً وجود نداشته اند بنابراین تکنولوژی نسبت به ارزشها خنثی نیست.

تقوی در تعریف دیگری از تکنولوژی اظهار داشت: برخی، با توجه به ظهور تکنولوژی‌هایی که کاربران و اپراتورهای متعدد دارد مثل سیستم حمل و نقل، ترجیح می‌دهند تکنولوژی را نوعی سیستم اجتماعی فرهنگی ببینند. اگر بخواهیم نگرشی تمدنی داشته باشیم، بهتر است به این تعریف روی بیاوریم.

وی در توضیح گرانش تکنولوژی بیان کرد: وقتی که یک سیستم اجتماعی تکنیکی رواج پیدا می‌کند، وقتی که تکنولوژی در جامعه نفوذ پیدا می‌کند، به این سادگی نمی‌توانیم تغییرش دهیم. در واقع تغییر دادنش گاهی مستلزم انقلاب‌های بزرگ و وسیع است.

تقوی در پاسخ به این پرسش که چرا وقتی بحث تکنولوژی دینی را عده‌ای در داخل کشور مطرح کردند، به شدت با آن مخالفت شد؟ گفت: در جامعه‌ی ما متأسفانه مقداری سیاست زدگی وجود دارد و اجازه مطرح شدن آزادانه ی بعضی بحث‌ها را نمی‌دهد. کسانی که صاحب ایده هستند گاهی خودشان را سانسور می‌کنند چون حوصله‌ی دردسر ندارند. مسئله مهم دیگر ناکارامدی های آشکار است. در کشور ما درصد قابل توجهی از مردم علایق دینی دارند ولی وقتی ناکارامدی ها و دروغ را می‌بینند طبیعی است وقتی می‌گویند می‌خواهیم تکنولوژی دینی بسازیم، حتی دینداران عکس العمل منفی نشان بدهند.

عضو هیئت علمی گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف همچنین درخصوص اینکه آیا تکنولوژی دینی ممکن است؟ اشاره کرد: باید بپذیریم که به نظر می‌رسد یک سری قوای علی وجود دارند که ربطی به سلایق و علایق و هنجارها و ارزش‌هایی که ما در وجود خود می‌پروریم و در جامعه ترویجشان می‌دهیم ندارد. مثل اینکه چاقو خاصیت برندگی دارد و این ربطی به گبر یا مسلمان بودن من ندارد. اما اینکه من از دل طبیعت چه چیزی را بیرون بکشم، این به هنجارهای من ربط دارد. پس به لحاظ فلسفی این امکان وجود دارد.

برنامه «معنای زندگی» به تهیه کنندگی محسن کرمی، محصولی از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه ۴ سیما است که در ایام ماه مبارک رمضان هر روز ساعت ۱۹ راهی آنتن شبکه ۴ سیما می‌شود.