به گزارش خبرنگار مهر، با گسترش دولت در اواخر دوره قاجار، دروازه‌اش از باب همایون به شمالی ترین نقطه تهران و سمت و سوی بلندی‌های شمیران نقل مکان کرد و دروازه دولتی دیگر در کنار خندق دوم برای ورود و خروج این شهر ساخته شد. اعیان اتول نشین (خودرودار) شهر نیز در سفر به باغات و ییلاقات شمال شهر، نیاز به باکی پر از بنزین یافتند و این نیاز منجر به ساخت جایگاهی شد شهره به دروازه دولت (به یاد دروازه‌ای که دیگر نبود ولی نامش باقی مانده بود) یا شماره ۶ و یا سعدی.
ابتدا جایگاه با یک سکو و دو مخزن کوچک خود، پاسخگوی سوخت خودروهای محدود عبوری شد تا اینکه کم کم طبقه متوسط نیز خودرودار شد و شمیران رفتن، پزی برای هر خانواده خودرودار بود. این شد که پمپ بنزین انواع خودروی سواری، کرایه، تاکسی و سنگین پر از مسافر و بار را پاسخگو شد. سال‌ها گذشت تا نوبت بازنشستگی این جایگاه پیر رسید و زیرگذر انقلاب برای رسیدن به سعدی و سپس رفتن دروازه دولت به زیر زمین با عنوان ایستگاه راه آهن شهری جایگاه تعطیل شد.
با تعطیلی جایگاه دروازه دولت، سرنوشت این پمپ بنزین مشابه همزادان مشابهش در حال فراموشی بود که موزه‌های صنعت نفت در حفظ میراث این صنعت طرحی نو درانداخت و این تنها بازمانده از نمای جایگاه‌های پمپ بنزین تهران از نسل اول را حفاظت کرد و باز گشایی کرد تا راوی داستان همه رفتگان شود. بر این باور موزه‌ای بنا شد با همان نام پمپ بنزین دروازه دولت.
این پمپ بنزین با موقعیت جغرافیایی ضلع جنوب غربی تقاطع خیابان‌های انقلاب و سعدی در سال ۱۳۱۹ مقارن با دوره پهلوی اول توسط شرکت نفت انگلیس و ایران برای توزیع فرآورده‌های نفتی همچون نفت سفید بنزین و امشی احداث شد. ساختمان این جایگاه که سال‌ها به صورت متروکه رها شده بود پس از شروع فعالیت مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت در اواخر سال ۹۲ مورد توجه مسئولان قرار گرفت.
این جایگاه در مرداد ماه سال ۹۶ به شماره ۳۱۱۷۱۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. در این جایگاه که اکنون به موزه تبدیل شده، به موضوعاتی مانند تاریخ جایگاه‌های توزیع سوخت در کشور نمایش اشیا و اسناد مرتبط با چرخه تحول پخش فرآورده‌های نفتی از ابتدا تا کنون شیوه بارگیری، حمل و تخلیه سوخت در جایگاه‌های عرضه پرداخته شده است.
موزه پمپ بنزین دروازه دولت در بخش‌های مختلف با نمایش مستندات وابسته و مرتبط در قالب شی و سند در معرض دید عموم قرار گرفته است. این موزه روز اول تیر ماه با حضور مسئولان سازمان میراث فرهنگی، شرکت نفت و شهردار تهران افتتاح شد این موزه شامل بخش‌های مختلفی است که هر کدام می‌تواند تاریخچه‌ای از صنعت نفت و جایگاه‌های سوخت را در چند سال پیش به نمایش بگذارد و به عنوان بخشی از تاریخ شهر تهران محسوب شود. در این موزه خودروهایی به نمایش گذاشته شد که قدمتی چندین ساله داشتند از فلوکس قورباغه‌ای تا خودروی شهید تندگویان.
بخش فروشندگی یا شعبه نفت یکی از بخش‌های موزه است. در این بخش متشکل از دو فضای محوطه بیرونی فروشندگی و اتاقک فروش اطلاعات لازم در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد و در آن انواع ابزارهای اندازه گیری اعم از کیل، پیمانه، قیف و همچنین لوازم مورد استفاده در توزیع و انتقال نفت سفید برای مصارف خانگی به نمایش گذاشته شده است.
سکوهای سوخت رسانی
سکوها عمومی ترین و قسمت اصلی مراجعه خودروها به جایگاه‌ها هستند در گذشته فرآورده‌هایی مانند بنزین معمولی و سوپر گازوئیل روغن موتور و… از طریق دستگاه‌های پمپ بنزین که بر روی آنها تعبیه شده بود، عرضه می‌شد. در این بخش از موزه تعدادی از دستگاه‌های قدیمی مورد استفاده در دهه های گذشته به صورت نمادین به نمایش گذاشته شده است.
معماری سازه
پمپ بنزین دروازه دولت تنها جایگاهی است در تهران که نمای سنتی آن تا به امروز به همان شکل اولیه باقی مانده است. در نمای ساختمان اصلی، ورودی اصلی با طاق قوسی با دو ردیف کاشی تک رنگ سبز لجنی در بالا، کاشی‌های معرق و کاشی‌های هفت رنگ با نمای دو پنجره در دو طرف بنا در دو قاب مربع شکل با طاق قوسی کشیده، چشم هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب می‌کند.
بخش دستگاه‌های پمپ بنزین
در این بخش سیر تکامل نمونه‌هایی از دستگاه‌های پمپ بنزین از بدو تولید تا به امروز در معرض دید علاقه مندان قرار گرفته است. قدیمی ترین دستگاه دستی، کالیبره دو شیشه‌ای متعلق به شرکت SATAM و مربوط به دهه ۲۰ میلادی است.
بخش معرفی تاریخچه پمپ بنزین
این بخش در اتاق شماره یک ساختمان اصلی موزه معرفی شده است. در این اتاق مستندات مربوط به محله دروازه دولت، نحوه شکل گیری و فعالیت جایگاه پمپ بنزین شماره ۶ تهران عکس‌ها اسناد نقشه‌ها و فیلم‌های تاریخی مربوط به این جایگاه و فرایند تبدیل آن به موزه به نمایش گذاشته شده است.
بخش معرفی عمومی و تاریخچه جایگاه‌های سوخت
نمونه‌هایی از بنزین معمولی، نفت سیاه تا نفت سفید، بنزین سوپر، گازوئیل، روغن موتور، حشره کش‌ها، رویدادنگار جهان و ایران تصاویر جایگاه‌های پمپ بنزین کالابرگ‌ها (کوپن‌ها) و اسناد سهمیه بندی سوخت در ایران عناصر تشکیل دهنده اتاق شماره دو ساختمان اصلی موزه هستند.
بخش تشریح نمونه دستگاه‌های سوخت
در اتاق شماره سه ساختمان اصلی موزه، نمونه یک دستگاه پمپ بنزین برش یک دستگاه نازل و انواع آن باک بنزین موتورسیکلت و خودرو و نحوه عملکرد درجه بنزین متصل به باک، انواع درجه‌های بنزین و… معرفی شده‌اند.
خودرو قدیمی شهید تندگویان که مرمت شده و در موزه نگهداری می شود
در فضای باز این موزه تعدادی از خودروهای قدیمی در جایگاه سوخت پارک شده‌اند. یکی از آنها خودروی شهید تندگویان دومین وزیر نفت ایران است. این خودرو یک پژو مدل ۱۹۷۵ است که در مشخصات آن آمده با مصرف و قیمت مناسب و هزینه و استهلاک کم گزینه مناسبی برای خانواده‌های متوسط دنیا به شمار می آمده است و لقب شیر پیر جاده‌ها به خود گرفته است. طراح پژوی ۴۰۵ مدعی شده بود که برای طراحی چراغ‌های جلوی خودرو از چشمان یکی از هنرپیشگان معرف سینما الهام گرفته است.
کوچه‌ای که شایسته موزه نیست
این موزه در دروازه دولت کوچه فیات قرار گرفته است. در این کوچه موزه عروسک‌ها نیز وجود دارد که خود متشکل از سه موزه است. اما اتفاقات دیگری در این کوچه می‌افتد، یک قهوه خانه، یک کارگاه، نانوایی و تره بار باعث شده تا این کوچه با وجود داشتن دو موزه هنوز از آسیب‌های اجتماعی در امان نباشد. عصرها حضور معتادان در کوچه در حال تزریق مشاهده می‌شوند و این فضا را برای رفت و آمد گردشگران نامناسب جلوه می‌دهد همین موضوع مورد انتقاد اکبر نعمت اللهی مدیر موزه‌های نفت نیز قرار گرفته است و حتی آن را در مراسم افتتاحیه نیز به شهردار اعلام کرد و گفت که امیدواریم فکری به حال این کوچه شود. چون این محله قدیمی و جزو خاطرات شهر محسوب می‌شود.
نظر شما