انسان‌شناسی در فلسفه و علوم اسلامی عرفانی و خدامحور است

وی ضمن تبیین اهمیت انسان‌شناسی و تاثیر آن در ابعاد مختلف علم و فرهنگ گفت: امروزه مبانی بسیاری از علوم بر اساس انسان‌شناسی شکل گرفته است. و بر همین اساس نوع دانشی که تولید می‌ شود متفاوت است. لذا تبیین انسان‌شناسی اسلامی برای تحول علوم انسانی، امری ضروری است.

مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ضمن مرور نوع نگاه متفکران به انسان، از زمان شکل‌گیری اولین اندیشه‌های فلسفی و تاریخچه انسان‌شناسی و فیلسوفان تحول‌آفرین در این عرصه، آغاز انسان‌شناسی را از فلاسفه سبعه و سوفسطاییان و ادامه آن را در سقراط و افلاطون و پس از آنان ارسطو دانست و افزود: این جریان بعدها در فلسفه قرون وسطا تحت تاثیر مسیحیت تحول یافت و سپس از زمان دکارت و سپس کانت کم کم وارد دوره مدرن و پس از آن پست مدرن شد.

وی پس از اشاره به شاخصه‌های انسان‌شناسی در دوره‌های مختلف، مهمترین شاخصه‌های انسان‌شناسی مدرن را انسان‌گرایی (اومانیسم) یعنی قرار دادن انسان به جای خدا، علم‌زدگی و علم محوری به معنای غلبه علم تجربی بر فرهنگ، سودگرایی و دنیاگرایی (سکولاریسم) دانست. در برابر این شاخصه‌ها انسان‌شناسی پست‌مدرن ضد معناگرا، ضد جوهر و نسبیت‌گرا است.

علیپور به مقایسه مبانی انسان‌شناختی در دروان مدرن و پست‌مدرن با انسان‌شناسی دینی پرداخت و افزود: انسان در نگاه مدرن، امری جسمانی بوده و ماهیتی ماتریالیستی دارد. اما در فلسفه و علوم اسلامی، آنچه حقیقت و اصالت دارد نفس و روح آدمی است. از طرفی انسان‌شناسی اعم از دینی، فلسفی و عرفانی خدامحور است و انسان خلیفه خداست. در مقابل نگاه اومانیستی انسان جای خدا نشسته است. همچنین برخلاف نگاه‌های پراگماتیستی و لذت‌گرایانه غربی، مبنای تفکر اسلامی آخرت‌گرایی، جاودان طلبی و متعالی است. به عبارت دیگر انسان‌شناسی اسلامی قائل به حضور انسان در پیشادنیا و پسادنیا است. از همه چیز برای رسیدن به کمال بهره می‌ برد. در حالی که فلاسفه غربی پیشا دنیا را نمی پذیرند.

شایان ذکر است دومین دوره سلسله نشست‌های مطالعات اسلامی علوم انسانی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه و طلاب سطح سه و چهار و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری در نیمسال دوم سال ۹۸ در مرکز تخصصی طوبی برگزار می‌شود.