ناخوشی مردم قم از طرحی با نیم قرن بلاتکلیفی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- امیرحسین مولایی: قم شهری است با قدمت چند هزار ساله که به برکت وجود حرم مطهر حضرت معصومه (س) تمرکز جمعیت در اطراف این مکان مقدس شکل گرفته و در واقع هسته مرکزی شهر و بافت تاریخی پیرامون حرم مطهر است؛ به سنت قدیم محله‌ها در قم برای خودشان برو بیایی داشتند، محله آذر، چهارمردان، جوی شور، باجک، شادقلی خان، چهل اختران، آستانه، سنگبند، عشقعلی و…

طرحی ۱۵۰۰ متری با عمر ۵۵ سال!

نخستین خیابان‌های جدید شهر قم در سال ۱۳۰۷ ایجاد شد. پس از آن در سال ۱۳۱۶ راه آهن از مسیر قم گذشت. از سال ۱۳۴۴ به بعد راه‌های ارتباطی بین شهری از یک سو به تهران و از سوی دیگر به سمت اراک، اصفهان و کاشان، توسعه یافت؛ خیابان حضرتی، چراغ برق، آستانه، ارم از قدیمی ترین خیابان‌های قم است؛ خیابان صفاییه بعد از سال ۱۳۲۰ ساخته شد، تمام مزارع و باغ‌ها، تبدیل به خانه‌های نوساز و کوچه‌های شطرنجی شکل می‌شود.

سال ۱۳۴۴ شهرداری قم تصمیم می‌گیرید خیابانی را از محله یخچال قاضی، عباس آباد، جوی شور و صدوق تا خیابان شهید فاطمی (دورشهر) احداث کند؛ این طرح که حالا ۵۵ ساله شده بنام «فاز پنج عماریاسر» شناخته می‌شود، تا به امروز بارها و بارها نقشه اجرای این طرح تغییر کرده است.

محلات یخچال قاضی، عباس آباد، جوی شور جز بافت فرسوده شهر قم هستند که تراکم جمعیتی بالایی هم دارند بطوری که شهرداری قم برآورد کرده بود برای اجرای اتصال بلوار عماریاسر به بلوار جمهوری اسلامی به طول یک‌هزار و پانصد متر باید چیزی بالغ بر یک‌هزار و ۲۰۰ ملک را در این محدوده تخریب کند.

تغییر بزرگ در موقعیت طرح «فاز پنج عمار یاسر»

زمزمه اجرای چنین طرحی که شنیده می‌شود فصل جدیدی در داستان زندگی ساکنان این محلات آغاز می‌شود؛ آقای احمدی که هم کسب و کارش در این محله است و هم در محله جوی شور کهنه سکونت دارد می‌گوید: ۵۰ سال است مردم این محله بلاتکلیف هستند، روزگاری می‌گفتند کوچه‌های این طرف در طرح است و باید خانه‌هایتان خراب شود - خانه ما این طرف است – ما برای گرفتن مجوز تعمیرات خانه مشکل داشتیم چون در طرح خرابی بود و هیچ گونه مجوزی شهرداری نمی‌دادند؛ حتی در خرید و فروش هم مشکل داشتیم، شرایط طوری بود که اهالی برای تعمیرات منزل کار غیر قانونی می‌کردند و بنده بدون مجوز شهرداری خانه را نوسازی کردم، حالا هم ساکنان آن طرف خیابان همین مشکل را دارند.

روایت این طرف و آن طرف خیابان به یکی از تغییرات اصلی در این طرح باز می‌گردد؛ در طرح مصوب دهه چهل منازل سمت شرقی کوچه صدوق باید تخریب می‌شد اما در طرح دهه هشتاد منازل سمت غربی این کوچه تخریب شد.

اواخر دهه ۸۰ شهر قم تبدیل می‌شود به کارگاه عمرانی، مسئولین حالا احساس می‌کنند باید همچون طرح انتقال آب شیرین به قم قفل اجرا نشدن بلوار عماریاسر را بشکنند. در دوران شهرداری آقای عابدینی پور زمزمه‌اش آغاز می‌شود؛ سال ۸۸ حسن بختیاری دبیر وقت شورای شهر قم درباره بازسازی بافت فرسوده به خبرنگاران می‌گوید: در مرحله اول بازسازی بافت‌های فرسوده شهری نگاه ما به «فاز پنج پروژه عمار یاسر» است و در نظر داریم ابتدا از این منطقه شهری عملیات بازسازی را آغاز کنیم. در سال ۸۹ نیز آقای آتش زر، رئیس شورای اسلامی شهر آن زمان قم در گفتگویی از ادامه تونل غدیر تا خیابان جمهوری اسلامی خبر می‌دهد و می‌گوید: برای این کار ۴۵۰ میلیارد تومان اوراق فروخته خواهد شد.

عابدینی پور زنگ شروع را می‌زند، وی درباره این طرح می‌گوید: ۱۵۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت برای پروژه «فاز پنج عمار یاسر» فروختیم که من به آن پول دست نزدم و تمام و کمال ماند برای آقای دلبری...

طرح «فاز پنج عمار یاسر» اولویت دار می‌شود!

سال ۹۰ اما سکان شهرداری را شورای شهر قم می‌سپارد به آقای دلبری، شهردار جدید اولویتش تکمیل دو طرح بزرگ شهر یعنی بلوار پیامبر اعظم (ص) و بلوار عماریاسر است؛ کار در ۴۵ متری عماریاسر با حفاری تونل شروع می‌شود، همزمان برای بسترسازی ادامه بلوار عماریاسر تا بلوار جمهوری اسلامی تملک زمین‌ها معارض «فاز پنج عمار یاسر» آغاز می‌شود و حالا فصل جدیدی در زندگی ساکنان محله جوی شور و ۷ متری صدوق آغاز شده؛ آقای کرباسچی از ساکنان سابق همین محله است که سال‌ها پیش از این محله کوچ کرده می‌گوید: هربار که زمین خالی خانه‌ام را می‌بینم داغ دلم تازه می‌شود، آقای کرباسچی با سوز ماجرای تخریب خانه‌اش را نقل می‌کند، چگونه شهرداری به زور کمیسیون ماده ۹ توانست ۷ سال قبل خانه‌اش را خراب کند.

هنوز پنج ماه از ورود دلبری به شهرداری قم نگذشته که شهردار به جمع اهالی محله جوی شور می‌رود تا ساکنان را نسبت به اجرای طرح آماده کند، دلبری می‌گوید: عملیات احداث فاز ۵ بلوار عماریاسر باید به سرعت اجرایی شود و در صورت تأخیر، شهر قم متضرر خواهد شد و آسیب‌های اجتماعی و ترافیکی زیادی برای شهر قم دارد.

دلبری سال ۹۱ رئیس دیوان عدالت اداری را برای بازدید از پروژه‌های عمرانی قم دعوت می‌کند در حاشیه این بازدید به خبرنگاران می‌گوید: در این بازدیدها شکایت برخی مالکین پروژه‌ها مطرح شد که پس از بازدید قانونی بودن اقدامات شهرداری مبنی بر تملکپروژه‌های عمرانی مشخص شد؛ وی ادامه می‌دهد: اگر قرار باشد پروژه‌ای متوقف شود اعمال ماده ۹ در دستور کار قرار می‌گیرد.

عملیات تملک و تخریب که از سال ۱۳۹۲ به صورت جدی شروع شده بود با کندی پیش می‌رود؛ یکی از مالکان که حاضر نشده بود ملکش را بفروشد می‌گوید: ما بر سر قیمت با شهرداری به توافق نرسیدیم شهرداری می‌خواهد به قیمت کارشناسی زمین و ساختمان را از ما بخرد و با زمین تهاتر کند، من پول نقد می‌خواستم البته قیمت را هم قبول ندارم باید به قیمت روز و قیمت بازار معامله کند، من اگر این ملک را به قیمت بفروشم با پولش نمی‌توانم جای دیگری حتی آپارتمان بخرم و باید سر پیری بروم پردیسان، من تا مرگم در همین خانه کلنگی و خاک زندگی می‌کنم.

بالاخره صدایی از شورای شهر شنید می‌شود!

در یکی از جلسات بهمن ماه سال ۱۳۹۳ شورای شهرقم، اعضا نسبت به کندی پیشرفت طرح‌ها شهر گلایه می‌کنند، عواطف رستمی عضو آن وقت شورای از اینکه طرح‌های جدید به طرح‌های اولویت دار اضافه شده اعتراض دارد، وی معتقد است زخمی کردن طرح‌های عمرانی باعث کند شدن کارها شده است، عابدینی پور که دیگر شهردار نیست و عضو شورای شهر است می‌گوید: ما باید اولویت یک و دو سه تعریف کنیم چون برخی پروژه‌ها شرایط خاصی دارند، مثلاً فاز پنج عمار یاسر اوراق دارد که سررسید آن به زودی می‌رسد و باید در اولویت قرار بگیرد.

اسفند ۹۳ حسن صبوری معاون وقت امور مالی و اقتصادی شهرداری در جلسه‌ای که با اعضای شورای شهر دارد می‌گوید: به دنبال این هستیم که تملکات «فاز پنج عمار یاسر» به این صورت دنبال شود که بتوانیم بازگشایی معبر داشته باشیم.

بی شگونی طرح «فاز پنج عمار یاسر»!

تا اسفند ۹۳ هم اجرای این طرح در اولویت مجموعه مدیریت شهری و شهرداری قم است؛ دلبری اسفندماه ۹۳ از شهرداری استعفا می‌دهد و می‌رود سه ماه بعد تیمی از شهرداری اصفهان مدیریت شهری قم را به دست می‌گیرند حالا آقای مرتضی سقائیان نژاد شهردار سابق اصفهان شهردار قم شده است، سکان مدیریت پروژه‌های عمرانی داده می‌شود به علیرضا قاری قرآن.

دی ماه ۹۴ نقطه عطف تاریخی این طرح است را علیرضا قاری قرآن اعلام می‌کند: «فاز پنج عمار یاسر» به دلیل تأخیر در اجرا دچار بی شگونی شده و دیگر جز پروژه‌های اولویت‌دار شهرداری نخواهد بود.

بهمن ماه ۹۴ علیرضا خاکی رئیس سازمان نوسازی اطراف حرم شهرداری در مصاحبه‌ای با خبرنگاران می‌گوید: تا کنون ۳۱ درصد از املاک «فاز پنج عمار یاسر» تملک شده، اما به علت گستره وسیعی که پروژه دارد کار به کندی پیش می‌رود.

دوره رخوت و سکوت!

نیمه‌های اسفند ۹۴ شهردار قم در جمع خبرنگاران رویکردشان درباره فاز ۵ عماریاسر بیان می‌کند؛ شهردار قم معتقد است برای اجرای کامل این طرح باید ۵۷۰ میلیارد تومان هزینه شود، آنها برای کاهش هزینه قید خرید بدنه که درواقع بخش سودآور طرح بود را می‌زنند و می‌گویند: ما دنبال این هستیم که بدنه را آزاد نکنیم و قالب‌ریزی آن را از نظر نمای شهری مشخص کنیم و در اختیار مردم قرار دهیم تا خود آنها آزادسازی آن را انجام دهند، و کار پیشرفت خوبی داشته باشد و شهرداری نیز بیشتر قسمت مسیر آن را دنبال کند، که این موضوع هزینه‌های شهرداری را از ۵۷۰ میلیارد تومان به حدود ۲۴۰ میلیارد تومان کاهش می‌دهد.

سقائیان نژاد خارج شدن بدنه از دستور کار شهرداری برای تملک را فرصتی برای مالکانی می‌داند که می‌خواهند اقدام به نوسازی یا بازسازی کنند چراکه اگر بر اساس طرح عقب نشینی کنند به آنها پروانه داده می‌شود.

اواخر فروردین سکاندار طرح‌های عمرانی قم مجدد تاکید می‌کند اجرای این طرح در اولویت شهرداری نیست چراکه این طرح سنگین، مدت‌دار و متأسفانه زخمی شده است، قاری قرآن از هزینه نشدن اوراق فروخته شده برای این طرح در خود طرح هم گلایه می‌کند و می‌گوید: منابع مالی برای این طرح در بودجه پیش‌بینی نشده است و باید تدبیر خاصی داشته باشیم، اگر تدبیر نکنیم این زخم بازتر می‌شود.

حالا دیگر فاز ۵ عمار یاسر نه اولویت دارد و نه اعتبار، سکوت درباره این طرح آغاز می‌شود اما این سکوت در رسانه‌ها است اما گلایه مردمی که در کنار خرابه‌های آن طرح اولویت دار زندگی می‌کنند سوزناک است، خانم میان سال ساکن کوچه کنار مسجد صاحب‌الامر (عج) ی‌گوید این خرابه‌ها تبدیل شده به محل بازی بچه‌های ما، معلوم نیست که چه آلودگی‌هایی در این خاک‌ها است، اصلاً کسی نظارت ندارد الان یکی از همین اهالی آمده آلونک مرغ در این بیابان درست کرده و مرغ‌ها را در این خرابه‌ها رها می‌کند، واقعاً ما از سر ناچاری در این محله هستیم....

کاسب‌های محل از اینکه جای پارکی برای آنها شهرداری فراهم کرده به رایگان رضایت دارند! اما از گرد و خاک و آلودگی‌ها گلایه می‌کنند، صاحب سوپرمارکت اواسط ۷ متری صدوق می‌گوید: کافی است شما در بهار بیاید به محل تا بادی می‌وزد گردوغبار بلند می‌شود ما یا باید درب مغازه را ببندیم و اگر باز باشد مدام باید روی جنس‌ها را تمیز کنیم.

آقای حسینی از ساکنین کوچه بهار می‌گوید: کوچه ما به‌لحاط عرض و کیفیت یکی از کوچه‌های خوب بود اما با تخریب‌هایی که برای تعریض ۷ متری صدوق انجام شد کوچه ما تبدیل شده به پارکینگ خودرو، برخی افراد هم که نخاله‌های ساختمانی خود را در خرابه‌های تخلیه می‌کنند.

وارد چهارمین سالی می‌شویم که سکان شهر قم در دستان سیدمرتضی سقائیان نژاد است زمزمه‌هایی از تغییر رویکرد در شهرداری شنیده می‌شود ظاهراً بی شگونی این طرح به پایان رسیده، نیمه اردیبهشت ۹۷ عبدالله جلالی رئیس شورای شهر قم خبر از اولویت دار شدن این طرح می‌دهد و می‌گوید: تکمیل «فاز پنج عمار یاسر» از جمله اولویت‌های قم در سال جاری است … رفع مشکل تملک اراضی «فاز پنج عمار یاسر» و تعیین تکلیف آن پس از ۴۰ سال از جمله پروژه‌های مهمی است که امسال به بهره برداری خواهد رسید.

دوباره طرح «فاز پنج عمار یاسر» اولویت دار می‌شود!

شهریورماه ۹۷ علیرضا اقبالیان شهردار منطقه هفت از تخصیص ۳۰ میلیارد تومان نقد و غیر نقد برای تملک معبر اصلی طرح خبر می‌دهد و می‌گوید: از اوایل سال جاری تاکنون و پس از اطلاع‌رسانی صورت گرفته، تعداد قریب به ۴۰ نفر از مالکین املاک در مسیر به اداره املاک منطقه هفت مراجعه نموده و تاکنون قریب به ۱۲ فقره از پرونده‌های املاک در مسیر فاز ۵ عماریاسر با واگذاری ملک معوض مناسب به مالکین محترم، مراحل نهایی تملک را سپری می‌نماید.

چند ماه بعد در دی ماه متین فر که به جای اقبالیان مدیریت شهرداری منطقه هفت را در دست دارد خبر از ایجاد ستاد تملک «فاز پنج عمار یاسر» می‌دهد و در همان ماه اولین جلسه‌اش برگزار می‌شود و خبری در رسانه‌ها مبنی بر اخطار به مالکان حدفاصل خیابان معلم تا خیابان شهیدان فاطمی (دورشهر) که شامل خیابان معلم تا کوچه ممتاز، کوچه ممتاز تا کوچه بیگدلی و کوچه بیگدلی تا خیابان دورشهر منتشر می‌شود.

کار به کندی جلو می‌رود وارد سال ۹۸ می‌شویم سال قیمت‌های هیجانی، سالی که افزایش قیمت‌های بدون توقف در آن شروع می‌شود این افزایش قیمت گریبان زمین را هم گرفته است حالا که به ظاهر عزم شهرداری برای حل مشکلی که عمرش از نیم قرن هم بیشتر شده جزم شده قیمت‌ها بالا می‌رود.

بخش خصوصی می‌تواند به میدان بیاید!

اردیبهشت ۹۸ مسگری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورا می‌گوید فاز ۵ عماریاسر جز طرح‌های اولویت دار شورای برای تکمیل در مدت دو سال است سال ۹۸ که از نیمه می‌گذرد، محرری رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه برای بازگشایی مسیر این طرح ۲۰۰ ملک باید خریداری شود می‌گوید: نیمی از املاک خریداری شده و پس از تملک ۱۰۰ ملک باقی مانده عملیات اجرایی آغاز می‌شود.

سال ۹۸ با کور سویی از امید برای اهالی به پایان می‌رسد، مسگری که حالا بر صندلی سخنگوی شورای شهر نشسته و پاسخ خبرنگاران را می‌دهد با اشاره به تخصیص ۸۰ میلیارد تومان برای تملک معبر اصلی طرح در سال ۹۸ می‌گوید: امسال هم همان میزان اعتبار برای تملک تخصیص داده‌ایم و امیدواریم عملیات اجرایی این طرح در شهریور ماه آغاز شود.

شهریور ۹۹ از راه می‌رسد شهردار با خبرنگاران وعده دارد، جلسه پرحاشیه‌ای است، آقای شهردار سیاست شهرداری در این پروژه را تسهیل گری برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در طرح «فاز پنج عمار یاسر» عنوان می‌کند!

دوباره طرح تغییر می‌کند!

شهریور هم تمام می‌شود و خبری از آغاز اجرای عملیات ساخت فاز ۵ عمار یاسر نیست طرحی که خودش دوباره دو قسمت شده از بلوار معلم تا خیابان شهید فاطمی (دورشهر) و از خیابان شهید فاطمی تا بلوار جمهوری اسلامی حرف و حدیث اش تمامی ندارد، مهر ماه، جانقربان معاون معماری و شهرسازی شهرداری قم از کم شدن عرض بلوار عمار یاسر خبر می‌دهد و می‌گوید: مشاور حمل و نقل و ترافیک پیشنهاد اجرای فاز پنج عمار یاسر با عرض ۴۵ متر را ارائه کرده که طبق مدل‌سازی و مطالعات علمی این عرض معبر می‌تواند نیاز این مسیر را حل کند. خروجی مطالعات مشاور این بود که عرض ۴۵ متر در این معبر حتی بدون تونل می‌تواند پاسخگوی نیاز ترافیکی باشد اما بنا بر تاکید آقای شهردار فاز پنج عمار یاسر در دو سطح شکل خواهد گرفت.

فردای مصاحبه جانقربان، متین فر مدیر منطقه هفت شهرداری قم مصاحبه می‌کند و می‌گوید تا کنون نیمی از زمین‌های فاز ۵ عماریاسر تملک شده است و کار به سختی جلو می‌رود چراکه قیمت‌ها به صورت عجیبی افزایش پیدا می‌کند و ثبات هم ندارد و در این شرایط توافق سخت است.

متین فر از آغاز اجرای طرح ۵۵ ساله در ۶ ماه دوم سال ۹۹ آن هم فقط حدفاصل خیابان معلم تا کوچه ممتاز خبر می‌دهد و می‌گوید: پروژه هم به صورت تونل و هم روی سطح با عرض ۴۵ متر اجرایی خواهد شد.

«فاز پنج عمار یاسر» طرح بی شگونی است که عمرش از نیم قرن گذشته، روزگاری کسی فکرش را نمی‌کرد این طرح اجرا شود، شهرداری می‌آید عزمش را بر اجرای این طرح می‌گذارد تا خودش هست این طرح با اراده او اجرا می‌شود آن شهردار بعدی که می‌آید اولویتش کار دیگری است نیمه کاره رها می‌کند سال‌ها می‌گذرد مردم بی گناه مجاور خرابه‌های طرح در سختی زندگی می‌کنند صدایشان به گوش نمایندگانشان برای مدیریت شهر هم نمی‌رسد، ۴ سال طرح رها می‌شود اعتباری برایش تخصیص داده نمی‌شود مهمترین مسئله برای این طرح هزار و پانصد متری تملک است، قیمت زمین که اوج می‌گیرد، بی شگونی طرح تمام می‌شود اما نوش دارو بعد مرگ سهراب است قیمت‌ها نسبت به سال ۱۳۹۴ بیش از ۶ برابر شده است، حالا دیگر اراده وجود دارد اما پولی وجود ندارد!