به گزارش خبرنگار مهر، حمید فدایی ظهر دوشنبه در بازدیدی که با همراهی مسئول میراث فرهنگی شهرستان ارسنجان، مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و جمعی از کارشناسان میراث‌فرهنگی از سد تنگ آسیاب به عنوان یکی از مهمترین سازه‌های آبی دوران هخامنشیان انجام گرفت به ضرورت حفاظت و مستندنگاری این مجموعه آثار باستانی ارزشمند در دامنه شمالی کوه مهر یا رحمت، تاکید و از پیگیری‌های مربوط به فرآیند تعریف این پروژه با همراهی اداره کل میراث فرهنگی استان فارس و معاونت میراث‌فرهنگی کشور و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور خبر داد.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در حاشیه این بازدید با تاکید بر مدیریت منابع آبی در دوران تاریخی مختلف، مطرح کرد: موضوع آب و مدیریت منابع آبی از دوران باستان تا کنون از مهمترین دغدغه‌های انسان بوده است و به همین دلیل شاهد مهندسی دقیقی در این باره در دوره‌های مختلف تاریخی از جمله در دوران عیلام، هخامنشی و به ویژه در دوره ساسانی هستیم.
وی ادامه داد: این مهندسی امروزه بخشی از میراث تاریخی و در پاره‌ای از موارد از جمله در شوشتر خوزستان بخشی از میراث جهانی ما را شکل داده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با اشاره به ایجاد و مدیریت شبکه گسترده آبرسانی، بیان کرد: اطلاعات تاریخی ما از دوره هخامنشی و به ویژه در مناطق اصلی و پایتختی این امپراطوری بزرگ همچون پارسه و پاسارگاد نشان از فراهم شدن زیرساخت‌های قبل یا به موازات بنیان نهاده شدن شهرها بوده است؛ به ویژه نوآوری‌های دولت هخامنشی در این زمینه بسیار ریشه‌ای و حیاتی بوده است و ایجاد و مدیریت شبکه گسترده آبرسانی در مراکز مهمی همچون پاسارگاد و پارسه نتیجه رویکرد دولت هخامنشی به این موضوع بوده است.
وی گفت: بررسی‌های این مناطق تا کنون به شناسایی سامانه‌های مختلف آبی شامل تعداد زیادی سد، بند، استخر و کانال‌ها و آبراهه‌ها در محدوده دشت مرودشت، دشت مرغاب، دشت پاسارگاد، دشت خرمبید، دشت سرپنیران، دشت کمین و منطقه ارسنجان انجامیده است.
فدایی در ادامه بیان کرد: این بررسی‌ها و مطالعات بخشی از پروژه بزرگی است که از سوی دو پایگاه میراث جهانی پاسارگاد و تخت جمشید به انجام می‌رسد و با مراحلی همچون مستندنگاری سازه‌های آبی، انجام مطالعات فنی و تاریخی بر روی سازه‌های آبی همراه گردیده و از این رهگذر معرفی بهتر سازه‌ها و به سامان نمودن وضعیت حفاظتی آنها را در برنامه دارد و در حال حاضر نیز بند یا سد تنگ آسیاب از سازه‌های آبی و تاریخی دوران هخامنشی به عنوان بخشی از زنجیره مهندسی این دوره، در برنامه مستندنگاری و مطالعه قرار دارد.
وی با تاکید بر ضرورت همکاری جامعه محلی در این فرآیند، افزود: اگر چه دخل و تصرف در عرصه و حریم این سد تاریخی طی چند دهه گذشته آسیب‌هایی را به پیکره این اثر ارزشمند تاریخی وارد آورده است اما با برنامه ریزی های در حال انجام و همکاری جامعه محلی امیدوار به حفاظت بهتر از این سد تاریخی هستیم؛ نصب تابلوی راهنما، حذف گام به گام مداخلات محیطی در منظر تاریخی سد و از جمله پاکسازی ساختمان‌های جدید و متروکه‌ای که طی سالیان گذشته در مجاورت سد ساخته شده‌اند، تعطیلی و یا انتقال کارگاه‌ها و فعالیت‌های معادن سنگ به فاصله‌ای دورتر از منظر تاریخی سد از جمله مواردی است که در بازدیدهای اخیر از سوی جامعه محلی مورد پذیرش قرار گرفت و در این باره قول مساعدت داده شد.
فدایی گفت: در این ارتباط موضوع مستندنگاری و نقشه برداری محوطه سد نیز با روش‌های زمینی و استفاده از پهباد از جمله برنامه‌های مهمی است که توسط متخصصین پایگاه‌های پاسارگاد و تخت جمشید انجام خواهد شد.
افشین ابراهیمی، مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در ادامه سد تنگ آسیاب را یکی از سازه‌های آبی تاریخی از دوران هخامنشی با پلان قوسی دانست و در این باره گفت: در مرز میان شهرستان ارسنجان و شهرستان مرودشت در دهانه تنگ کوهستانی نیز تنگ آسیاب جای گرفته است.
وی گفت: این بند از گونه بندهای خاکی با هسته رسی و پوسته لاشه است که در هنگام آبادانی نزدیک به ۲۸۰ متر طول، پهنای ۴۵ متر و بلندای ۷ متر بوده است.
ابراهیمی افزود: از ویژگی‌های این بند، پلان کمانی (قوسی) آن است که نمونه‌ای منحصر به فرد از بندهای هخامنشی به شمار می‌آید و تاکنون همانند آن شناسایی نشده است.
حمیدرضا کرمی، کارشناس مسئول باستان شناسی پایگاه میراث جهانی پاسارگاد این بند را به همراه دیگر سازه‌های آبی ساخته شده در ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید به عنوان دو مرکز مهم هخامنشی دانست و بیان کرد: این بند باستانی، بخشی از برنامه‌های عمرانی و زیرساخت حکومتی بوده است که مهمترین کارکرد آن کنترل سیلاب‌های فصلی و ذخیره سازی آب برای ماه‌های گرم سال بوده است که آب ذخیره شده در دریاچه بند سبب رونق کشاورزی و باغداری و رفاه زندگی عمومی ساکنان دشت توابع می شده است.
کرمی در ادامه گفت: آب بند تنگ آسیاب از سیلاب‌های فصلی و چشمه سارهای بالا دست که زمانی جاری بوده است فراهم می شده است.
این کارشناس اظهار کرد: شوربختانه این بند در دهه‌های گذشته، آسیب زیادی به آن وارد شده و بخش‌هایی از آن تخریب شده است. با این وجود این بند تاریخی در برنامه جامع پژوهشی و حفاظتی سازه‌های آبی ناحیه پاسارگاد و تخت جمشید قرار گرفته است و امیدواریم جدای از انجام پژوهش‌ها و مطالعات باستان شناسی و دیگر مطالعات و علوم وابسته به سازه‌های آبی و مدیریت منابع آب تاریخی، حفاظت اضطراری و ساماندهی پیکره سد و بخشی از محیط پیرامون آن نیز به هرچه زودتر انجام شود.
کرمی گفت: جدای از بند، یک آسیاب منحصر به فرد نیز در نزدیکی بند وجود دارد که ساختمان آن دارای پلان و نقشه زیبا و ویژه ای به صورت دو قلو است و به نسبت سالم باقی مانده است اما نیاز به حفاظت اضطراری و ساماندهی دارد.
به گزارش خبرنگار مهر، وجود بند، جوی‌های آبرسانی و آسیاب در این منطقه و همچنین چندین تپه و اثر شاخص در دشت همگی در ارتباط با چگونگی تأمین آب و اهمیت مدیریت و بهره برداری مناسب از منابع آب موجود در منطقه بوده است.
نظر شما