خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: به بودجه جنجالی جهاد تبیین که واکنش قاطع رهبر حکیم انقلاب اسلامی را به همراه داشت، می‌توان از چند منظر رسانه‌ای نگریست. نگاهی که در کنار اصل سخنان ایشان در پرهیز از کارهای شعاری و مجهول و صرفاً از دید جامعه رسانه که هدف این اقدام بود قابل هم‌ذات پنداری است.
۱. عناصر ششگانه خبری را رسانه‌ای‌ها خوب بلدند. که، کجا، کی، چه، چرا و چگونه. اساتید به ما آموخته‌اند خبر باید به این پرسش‌ها پاسخ دهد. حالا بودجه مذکور را ببینید. سوال‌های چرا و چگونه پیش چشم ماست. واقعاً با صد میلیارد قرار است چه مشکلی حل شود؟ مگر غیر از این است که ماده دو قانون مطبوعات، وظایفی را برعهده رسانه‌ها گذاشته و هر صاحب رسانه‌ای موظف به انجام آنهاست. پس برای چه یارانه و آگهی دولتی و کاغذ می‌دهید که حالا پول جدید طلب می‌کنید؟
الف - روشن ساختن افکار عمومی و بالا بردن سطح معلومات و دانش مردم در یک یا چند زمینه.
ب - پیشبرد اهدافی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی بیان شده است.
ج - تلاش برای نفی مرزبندی‌های کاذب و تفرقه‌انگیز و قرار ندادن اقشار مختلف جامعه در مقابل یکدیگر، مانند دسته بندی مردم بر اساس نژاد، زبان، رسوم، سنن محلی و...
د - مبارزه با مظاهر فرهنگ استعماری (اسراف، تبذیر، لغو، تجمل‌پرستی، اشاعه فحشاء و…) و ترویج و تبلیغ فرهنگ اصیل اسلامی و گسترش فضائل اخلاقی.
ه - حفظ و تحکیم سیاست نه شرقی و نه غربی.
۵ اصل ذکر شده از قانون که چهارده هزار صاحب رسانه در کشور با قبول آن از هیأت نظارت بر مطبوعات مجوز گرفته‌اند آیا چیزی جز تبیین است؟ مقصود رهبر انقلاب به دلیل کوتاهی و کم کاری‌های ما و اصحاب رسانه، عملاً توجه دادن به عمل به قانون بوده پس دیگر چه احتیاجی به بودجه مضاعف است؟
اما فرض کنید این بودجه جنجالی، دارای جزئیات یا همان عناصر خبری «چرا» و «چگونه» بود. یعنی ذکر می‌شد وضعیت رسانه‌ای ما در برابر رقبای منطقه‌ای و دشمنانمان چگونه است و قرار است با ۱۰۰ میلیارد، فلان قدر ناوگان رسانه‌ای کشور به ادوات و تکنولوژی روز، تجهیز شود. فلان قدر محصول رسانه‌ای جدید تولید شود. این بودجه به کمک بخش رسانه‌ای کشور با همه گرایش‌ها بیاید تا با آموزش روزنامه نگاران و تشویق حرکت‌های خودجوش مردمی، مرجعیت رسانه‌های داخلی تقویت شود و نهادهای نظارتی، حرفه‌ای و افکار عمومی ثمرات آن را ببیند. نکته‌ای که در فرمایش رهبر انقلاب نیز بدان اشاره شد که عمدتاً این بودجه‌ها معلوم نیست چگونه هزینه می‌شود و کاش برای این بودجه با توجه به اینکه اساساً رسانه‌ها مطالبه گران شفافیت در جامعه هستند، راه‌های ارائه گزارش و شفافیت نیز پیوست می‌شد.
خلاصه که این خبر و طرح، جزئیات نداشت و با تیتر شعاری و جعل خبر، هم جامعه را دچار التهاب کرد هم رأس جامعه را به واکنش واداشت تا تذکری باشد برای ما که سطحی نگری نکنیم و به بدیهیات کار رسانه توجه کنیم.
۲. تیتر یا همان عنوان در اصول حرفه‌ای روزنامه نگاری از متن مهمتر است. ضربه‌ای که تیتر در جذب مخاطب می‌زند لید و متن خبر نمی‌زند. امروزه با تعدد رسانه‌ها هرچه خبر کوتاه‌تر باشد بیشتر دیده می‌شود و تیتر هم کوتاه‌ترین بخش و رأس خبر است. تیتری که برای این بودجه اختصاص یافت جامعه را دچار پرسش و ابهام کرد که باز رهبر انقلاب نکته‌ای فرمودند و سمینارها و سازمان‌ها به خط شدند که سطحی‌ترین کارهای ممکن را اجرا کنند. حتی تیتر این خبر، کامل هم نبود. بودجه ۱۰۰ میلیاردی برای تولید محصول در جهت مقابله با جنگ نرم و جهاد تبیین، صرفاً تبدیل شد به «جهاد تبیین».
طبیعی است که رهبر انقلاب مخالف این گونه کارهای سطحی هستند و گردش روی سخنشان از مسئولین به مردم با مفاهیم و کار ویژه‌هایی چون گروه‌های جهادی، کار تمیز فرهنگی، آتش به اختیاری و… نشانگر تشویق و تکلیف ایشان به عبور از کارهای دم دستی به عمقی و باور محور است.
۳. سه اصل صحت، دقت و سرعت در انتقال خبر مهم است. همیشه هم روایت اول دیده می‌شود. روایت اول این بودجه ۱۰۰ میلیاردی، هزار میلیارد بود و حتی نخبگان رسانه‌ای هم همین را بازتاب دادند. اگرچه رهبر انقلاب به درستی بر امور مجلس آگاهند و رقم واقعی را می‌دانند اما افکار عمومی نسبت به این مساله حساس شد. وقتی روایت اول شد هزار میلیارد، دیگر با ۱۰۰ میلیون هم تفاوتی نمی‌کند. به بیان دیگر، بودجه‌ای که قرار است با تخصیص و صرف آن بر افکار عمومی اثر مثبت گذاشت، خود با جعل خبر به ضد تأثیر تبدیل شد و کارکردش را از دست داد. پس اشتباه سوم رسانه‌ای این بود که خبر صحیح درج نشد (هر چند رقم صحیح بودجه در خبر خبرگزاری مهر منتشر شده بود) و تکذیب جدی هم برای خبر جعلی صورت نگرفت.
سخن آخر اینکه اکنون نمی‌دانیم سرنوشت این پول چه می‌شود؟ آیا فوراً از دستور خارج می‌شود یا ایراداتش برطرف شده و به کمک اقتصاد رسانه می‌آید. اما فرای این بودجه و عنوان، شایسته است در شرایط مصاف نرم رسانه‌ای با جبهه دشمنان و معاندین که امروز بر رسانه و اثرگذاری بر افکار عمومی جامعه ایرانی تمرکز کرده‌اند، به مشکلات زیرساختی رسانه‌ای کشور نیز توجه شود.
نظر شما