نان؛ بازیِ بی‌پایان گرانفروشی و نظارت

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها -امیرماهان محمدی یکتا: در ماه‌های اخیر، بازار نان در استان تهران با چالش‌های متعددی روبرو بوده است، علی‌رغم تعیین نرخ‌های مصوب توسط مراجع قانونی، گزارش‌های متعدد از گرانفروشی و تفاوت قیمت‌ها در نانوایی‌های مختلف حکایت دارد.

بر اساس گزارش‌های رسمی، قیمت نان سنگک سنتی در استان تهران از ابتدای مرداد ۱۴۰۴ به ۷ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است، در حالی که برخی نانوایی‌ها آن را تا ۱۵ هزار یا حتی ۲۰ هزار تومان عرضه می‌کنند، این وضعیت نه تنها قدرت خرید مردم را تحت تأثیر قرار داده، بلکه نشان‌دهنده ناکارآمدی سیستم نظارت و توزیع یارانه آرد است.

سازمان تعزیرات حکومتی از ابتدای سال جاری تاکنون بیش از ۵۰ هزار فقره پرونده مرتبط با تخلفات نانوایی‌ها تشکیل داده و به آن‌ها رسیدگی کرده است.

قیمت نان در استان تهران از تابستان ۱۴۰۳ تاکنون چندین بار مورد بازنگری قرار گرفته است، آخرین مصوبه کارگروه تنظیم بازار استانداری تهران در مرداد ۱۴۰۴، نرخ نان بربری ساده را ۵ هزار و ۳۵۰ تومان، لواش را یک هزار و ۳۰۰ تومان و تافتون را دو هزار و ۶۰۰ تومان تعیین کرد، این افزایش‌ها به دلیل رشد هزینه‌های تولید، از جمله قیمت آرد، انرژی و دستمزد کارگران، اعمال شده است.

هیچ عرضه بالاتر از قیمت مصوبی را نمی پذیریم

با این حال، در عمل، بسیاری از نانوایی‌ها نرخ‌های بالاتری اعمال می‌کنند. برای مثال، گزارش‌های مردمی نشان می‌دهد که نان سنگک در برخی نقاط تهران تا ۱۵ هزار تومان فروخته می‌شود، در حالی که در مناطق دیگر همان نان با قیمت ۷ هزار و ۳۵۰ تومان عرضه می‌شود. این تفاوت‌ها اغلب به افزودنی‌هایی مانند کنجد نسبت داده می‌شود، اما بررسی‌ها حاکی از کم‌فروشی است؛ مواردی مانند دو بار کشیدن کارت برای یک نان ۵ هزار و ۳۵۰ تومانی که منجر به دریافت ۱۰ هزار و ۸۰۰ تومان می‌شود.

سازمان تعزیرات حکومتی تأکید کرده که هرگونه افزایش قیمت بدون تأیید رسمی، تخلف محسوب می‌شود، با این وجود، گزارش‌های میدانی از ادامه این روند خبر می‌دهند.

در استان تهران نیز، حشمت الله عسگری معاون استاندار به خبرنگار مهر گفت: جریمه نانوایان متخلف تا ۱۰ برابر افزایش یافته و بیش از ۱۰ هزار نانوایی تحت نظارت قرار گرفته‌اند. این اقدامات شامل پلمپ واحدهای صنفی متخلف نیز می‌شود، مانند موردی که یک نانوایی به دلیل گرانفروشی و استفاده از دستگاه پوز غیررسمی پلمپ شد.

وی تأکید کرد: هیچ عرضه بالاتر از قیمت مصوبی را نمی پذیریم و مبنای فعلی برخورد، نرخ‌های مصوب است.

عسگری گفت: مردم می‌توانند موارد تخلف را به کارگروه آرد و نان اطلاع دهند و این اقدامات منجر به تشکیل پرونده برای هزاران واحد صنفی شده است.

شکاف گسترده بین سیاست گذاری و اجرا

با این حال، ادامه تخلفات نشان‌دهنده شکاف بین سیاست‌گذاری و اجرا است.

نانوایان اما معتقدند که نرخ‌های مصوب با واقعیت‌های اقتصادی همخوانی ندارد و هزینه‌های عملیاتی، از جمله دستمزد کارگران که حداقل دو میلیون تومان در روز است، روزانه ۱۵ تا ۱۷ ساعت کار و سهمیه محدود آرد (معمولاً چهار کیسه در روز)، سودآوری را کاهش داده است، علاوه بر این، هزینه‌های جانبی مانند آب، برق، گاز و مالیات بر عهده نانوایان است.

یکی از نانوایان به خبرنگار مهر گفت: با این سهمیه آرد، حتی هزینه کارگر تأمین نمی‌شود، چه رسد به سود.

سیستم تخصیص سهمیه آرد بر اساس ملاک‌هایی مانند تعداد پخت و فروش واقعی تعیین می‌شود، اما نانوایان ادعا می‌کنند که دستگاه های نانینو مشکلات متعددی دارد و سهمیه را کاهش می‌دهد.

قیمت نان رها نشده است

مدیرکل تعزیرات حکومتی شهرستان های تهران به خبرنگار مهر گفت: با نانوایان گران‌فروش برخورد می‌شود.

حمید القاصی مهر از اجرای طرح برخورد با گرانفروشی نان در تهران خبر داد و تأکید کرد: همه واحدهای نانوایی باید نرخ‌نامه رسمی را نصب کنند.

وی گفت: این طرح در پاسخ به شکایت‌های مردمی درباره افزایش خودسرانه قیمت و کاهش کیفیت نان اجرا می‌شود. همچنین، نصب تابلوهای مشخص‌کننده نوع آرد، قیمت و وزن نان الزامی بوده و عدم رعایت آن، گرانفروشی تلقی می‌شود.

این مسئول با بیان این که موضوع قیمت نان به درستی مدیریت نمی‌شود، گفت: اما این موضوع که بگوییم، قیمت نان رها شده است و رعایت نمی‌شود را نمی‌پذیریم.

در سطح ملی، شرکت بازرگانی دولتی ایران هرگونه افزایش قیمت را گرانفروشی دانسته و از مردم خواسته تخلفات را به سامانه ۱۲۴ گزارش دهند. اما کارشناسان معتقدند جریمه‌ها و پلمپ‌ها کافی نیست و نیاز به اصلاح ساختاری وجود دارد.

برخی کارشناسان تک نرخی شدن نان را راه حل می دانند

بسیاری از مردم و کارشناسان، راه‌حل را در تک‌نرخی شدن قیمت نان و پرداخت یارانه مستقیم به مصرف‌کنندگان می‌دانند، رئیس اتاق اصناف تهران در مرداد ۱۴۰۴ خواستار حذف یارانه آرد و تخصیص مستقیم آن به مردم شد تا رانت و تخلفات کاهش یابد، این رویکرد می‌تواند بازار را رقابتی کند و مردم بدانند دقیقاً چه قیمتی پرداخت کنند.

سخنگوی اتحادیه نانوایان سنتی تهران نیز اعلام کرده بود، که با آزادسازی قیمت، نان تا ۱۱۰ درصد گران می‌شود، اما یارانه مستقیم به مردم پرداخت خواهد شد.

رئیس اتاق اصناف تهران تأکید کرد که تک‌نرخی شدن، زمینه تخلفات را از بین می‌برد و یارانه به‌طور مستقیم به دست مردم می‌رسد.

در حال حاضر، نان خشک گاهی گران‌تر از نان تازه فروخته می‌شود که نشان‌دهنده مشکلات کیفی آرد است.

بازار نان در استان تهران، به عنوان یکی از اقلام اساسی سبد خانوار، نیازمند اصلاحات فوری است، افزایش قیمت‌های مصوب، تخلفات گسترده و هزینه‌های بالای تولید، از چالش های این بازار است و اقدامات نظارتی مانند طرح ویژه تعزیرات و جریمه‌ها، گام‌های مثبتی هستند، اما بدون تغییرات ساختاری مانند تک‌نرخی شدن و پرداخت یارانه مستقیم، مشکلات ادامه خواهد یافت.

دولت می‌تواند با واقعی کردن قیمت‌ها و تمرکز بر کیفیت آرد، اعتماد عمومی را بازگرداند. در نهایت، این اصلاحات نه تنها تخلفات را کاهش می‌دهد، بلکه به پایداری اقتصادی کمک می‌کند. مردم انتظار دارند مراجع مسئول، با توجه به گزارش‌های مردمی، اقدامات مؤثرتری اتخاذ کنند.