موضع سنت‌گرایان نسبت به طرد فلسفه‌های جدید قابل دفاع نیست

به گزارش خبرنگار مهر، در دومین روز برگزاری همایش «آنانکه می اندیشند، بررسی اندیشه‌های دکتر سید حسین نصر»، حجت‌الاسلام قائمی نیا، سردبیر فصلنامه تخصصی ذهن به مقایسه شاخصه‌های اندیشه سنت‌گرایی به‌ویژه در آثار دکتر نصر و اندیشه نواندیشان دینی پرداخت و موضوع وحی را از دیدگاه این دو نحله فکری مورد مقایسه قرار داد.

دکتر قائمی نیا درآغاز با اشاره به اهمیت یافتن این دو جریان فکری به‌ویژه در سالهای پس از انقلاب، موضوع وحی را یکی از موضوعات بسیار مهم برای مسلمانان خواند و گفت: وحی به یک اعتبار مهمترین مفهوم اسلامی است و برای سنجش دیدگاههای مختلف پیرامون دین، می‌توان موضع ایشان را در قبال وحی مورد بحث و بررسی و سنجش قرار داد. بنابراین هدف کلی بحث من بررسی این دو جریان فکری و هدف جزیی بررسی دستاورد این دو جریان پیرامون وحی است.

این استاد حوزه و دانشگاه سپس به اهمیت دکتر سید حسین نصر در میان سنت‌گرایان تأکید کرد و گفت: دکتر نصر گذشته از انسجام فکری، تلفیق بسیار مهمی از آرای سنت‌گرایان از زمان گنون تا عصر حاضر انجام داده‌اند و این ویژگی سبب می‌شود که در بررسی سنت‌گرایان بتوان به‌خوبی به آرای او اشاره کرد.

وی تأکید کرد: آگاهی وسیع دکتر نصر به فلسفه اسلامی و تاریخ آن و توجه او به عرفان اسلامی جایگاه متمایزی به او در میان سایر سنت‌گرایان می‌بخشد. همچنین اطلاعات وسیع دکتر نصر ازعالم مسیحیت و اتفاقاتی که در غرب رخ داده است، در کنار درس‌آموزی او نزد بزرگان اندیشه اسلامی چون علامه طباطبایی و داد و ستد با ایشان، موجب شده است که جایگاه خاصی در کنار سایر سنت‌گرایان داشته باشد.

دکتر قائمی نیا در ادامه به مقایسه دو جریان سنت‌گرایی و نواندیشی دینی پرداخت و گفت: نخست اینکه سنت‌گرایان بسیار پیچیده‌نویس هستند، اما نواندیشان قلمی ساده دارند و مطالب را به‌راحتی بیان می‌کنند. اما در هر صورت این دو جریان را می‌توان در نوع برخوردشان با مدرنیسم مقایسه کرد. درحالی‌که سنت‌گرایان موضعی سلبی و طردی در قبال غرب دارند، نواندیشان موضعی انفعالی و پذیرشی و ایجابی نسبت به آن دارند.

وی دو وظیفه مهم سنت‌گرایان را نقد عقل جدید و احیای معنویت حقیقی خواند و گفت: پروژه سنت‌گرایی احیا و پروژه نواندیشی بازاندیشی در مفاهیم دینی در برابر دستاوردهای مدرن است. البته نمونه‌ای چون اقبال لاهوری نشانگر آن است که پروژه اصلاح‌گری کاملاً شکست خورده است. از سوی دیگر سنت‌گرایان از منظر حکمت خالده به دین می‌نگرند و معتقدند که مدرنیسم، عقل شهودی را از دست داده است و به همه چیز از نگاه جزیی می‌نگرد.

دکتر قائمی نیا تأکید کرد: سنت‌گرایان مطلقاً فلسفه‌های جدید را نمی‌پذیرند و نسبت به این فلسفه‌ها کاملاً بدبین هستند. البته این موضع نقدپذیر است و فلسفه‌های جدید را نمی‌توان یک دست نگریست و همه را به این شکل مورد انتقاد قرار داد. موضع پذیرشی نواندیشان دینی نیز در قبال این فلسفه‌ها قابل انتقاد است، ضمن اینکه ایشان میان مسیحیت و اسلام تفکیک نکرده‌اند و احکام این دو را خلط می‌کنند.

وی در بخش دیگری از سخنانش به بیان دیدگاههای این دو گروه پیرامون موضوع وحی پرداخت و گفت: نگاه سنت‌گرایان به وحی پدیدارشناسانه و مبتنی بر عقل شهودی است، ایشان که در جستجوی عنصر باطنی وحی هستند، معتقدند که ما با تعدد وحی‌ها مواجهیم، لذا گذر از ظاهر به باطن مهم است و باید عنصر باطنی مشترک میان همه وحی‌ها را دریافت، اما نواندیشان مفهوم شعری و هنری به معنای جدید را در مورد وحی مهم می‌دانند و از آنجا که هنر در سنت‌گرایی بار معرفتی ندارد، وحی نیز از نگاه ایشان چنین است. بنابراین نگاه سنت‌گرایی به مفهوم وحی نزدیکتر است.

قائمی نیا در پایان ضمن اشاره به تمایز میان بحث فلسفی و خود پدیده وحی از نگاه دینی، به نقد از دیدگاه سنت‌گرایان به این موضوع پرداخت و گفت: مشکل اصلی سنت‌گرایی این است که وحی را یکی از زبانهای حکمت خالده در کنار سایر زبانها می‌داند، در حالی که اندیشمندان اصیل اسلامی در طول تاریخ، وحی را در طول حکمت می‌دانستند و برای آن جایگاهی رفیعتر قائل بودند.