گوانتانامو ؛ تابوی دوران بوش و چالش دامنه دار برای اوباما

باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا سند پایان کار بازداشتگاه گوانتانامو را که از پس از حوادث 11 سپتامبر 2001 میلادی فعال شده بود، امضا کرد. این زندان مخوف تا حداکثر یکسال دیگر بسته خواهد شد. بخش بزرگی از جامعه بین الملل خواستار انجام چنین اقدامی بودند.

بسیاری از سازمان های دفاع از حقوق بشر این بازداشتگاه را که در خاک کوبا قرار دارد و تحت کنترل دولت آمریکاست، مکانی توصیف کرده اند که هیچ حقی در آن رعایت نمی شود و فاقد نظام حقوقی است. این سازمان ها به شرایط بسیار نامناسب زندانیان که تمامی آنان مورد شکنجه قرار گرفته بودند شدیدا اعتراض داشتند. یکی از جلوه های عدم رعایت حقوق انسانی در گوانتانامو این است که زندانیان سالها در آن نگاه داشته می شوند بدون آنکه تفهیم اتهام شوند و یا در دادگاه محاکمه شوند.

می توان یکی از علل تیره شدن چهره آمریکا در جهان را وجود بازداشتگاه مخوف گوانتانامو دانست.

با این حال با امضای حکم بسته شدن گوانتانامو مسئله سرنوشت اسرای این زندان حل نمی شود. دولت پرتقال پیشنهاد کرد دولت های اروپایی داوطلبانه ورود این زندانیان را به خاک خود بپذیرند، اما اعضای اتحادیه اروپا در این خصوص هم نظر نیستند و اکثرا تاکید می کنند که باید از این اقدام دولت جدید آمریکا پشتیبانی کنند و شرایط برگزاری محاکمه عادلانه را برای زندانیان فراهم سازند.

در این چارچوب، دولت فرانسه ضمن استقبال از دستور رئیس جمهوری جدید آمریکا مبنی بر بسته شدن زندان گوانتاناما اعلام کرد که تقاضای پناهندگی این افراد را مورد به مورد بررسی خواهد کرد.  سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه گفت: تقاضای تعطیل شدن زندان گوانتانامو بارها ازسوی سازمان ملل، اتحادیه اروپا و فرانسه مطرح شده و پاریس از تصمیم اوباما استقبال می کند. سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه افزود: پاریس تقاضای احتمالی پناهندگی ازسوی زندانیان این زندان را با توجه به خطرات امنیتی و نوع نقش آنان بررسی خواهد کرد.

رایک شوالیه در این زمینه تاکید کرد: افرادی که احتمال اعدام آنان در کشورشان وجود دارد به هیچ وجه به کشورشان مسترد نخواهند شد و اتحادیه اروپا در حال رسیدن به یک دیدگاه و نظر واحد برای پذیرش احتمالی این افراد است.

در همین حال، کمیسر حقوق بشر اتحادیه اروپا تاکید کرد که کشورهای اروپایی باید آماده پذیرش برخی از زندانیان گوانتانامو باشند. اگر می خواهیم در بسته شدن سریع آن شریک کنیم باید به آمریکا کمک کنیم.

این درحالی است که مخبر ویژه سازمان ملل متحد در امر شکنجه، محاکمه جرج بوش و دونالد رامسفلد رئیس جمهوری و وزیر دفاع سابق آمریکا را براساس مدارک موجود درباره شکنجه زندانیان گوانتانامو خواستار شده است. از بعد قضائی تکلیفی واجب و آشکار برعهده آمریکاست و آن، شروع تحت پیگرد قرار دادن این دو فرد است چرا که واشنگتن با منشور سازمان ملل متحد درباره مخالفت با شکنجه زندانیان موافقت کرد و بر این اساس امضاءکنندگان این سند متعهد به انجام مفاد آن به ویژه قانون مجازات ها به منظور تحت پیگرد قرار دادن جنایتکاران و متهمان می شوند.

همچنین اخیرا مجلس سنای آمریکا در گزارشی بر مسئول بودن رامسفلد و دیگر مسئولان آمریکایی در بد رفتاری با زندانیان زندان گوانتانامو تاکید کرد. در این گزارش آمده است: رامسفلد دستور به استفاده از بدترین ابزار وآلات برای بازجویی از زندانیان را در دوم دسامبر 2002 صادر کرد.

اوباما در اولین اقدام خود به عنوان رئیس جمهوری جدید آمریکا دستور تعلیق همه دادگاههای نظامی در زندان مخوف گوانتانامو را صادر کرد. وزارت دفاع آمریکا به دنبال تعلیق همه دادگاه های نظامی به مدت 120 روز است. در این درخواست دوصفحه ای آمده است: تعلیق فوری دادگاه هایی که انتقادهای زیادی از آنها می شود، به نفع وزارت دادگستری است. این تاخیر به رئیس جمهوری جدید و دولت وی این اجازه را می دهد تا برای بررسی روند کمیسیون نظامی زمان در اختیار داشته باشند.

ازسوی دیگر، همین موضوع زمینه ساز بحثی گسترده در محافل سیاسی آلمان شده است. آلمانی ها معتقدند ممکن است آمریکا همکاری آنان را در زمینه پذیرش برخی از زندانیان آزادشده طلب می کند. ولفگانگ شویبله وزیر امور داخلی آلمان به تازگی گفت: گوانتانامو مسئله آمریکاست و زندانیان هم اگر براساس تعاریف کنوانسیون حقوق بشر امکان بازگشت به کشورهای خودشان را نداشته باشند، باید در آمریکا بمانند.

اما همه سیاستمداران آلمانی با این دیدگاه موافق نیستند. فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه پذیرش برخی از زندانیان را قابل تصور دانست. وی در این باره گفت: من اطمینان دارم جامعه جهانی دولت آمریکا را در مورد مشکل گوانتانامو تنها نخواهند گذاشت.

به گفته سخنگوی دولت آلمان، آنجلا مرکل صدراعظم این کشور قصد دارد در صورت ضرورت درباره وضعیت زندانیان گوانتانامو با رئیس جمهوری جدید آمریکا گفتگو کند.

زندان مخوف گوانتانامو در جزیره کوبا چند ماه پس از حملات 11 سپتامبر 2001 برای بازجویی از کسانی که در افغانستان و دیگر کشورها به اتهام دست داشتن در اقدامات تروریستی بازداشت شده اند، تاسیس شد و زندانیان تاکنون حتی از حقوق اولیه خود نیز محروم هستند.