اجرای پایلوت آینده نگاری فناوری در کشور/ ضرورت استمرار آینده نگاری

به گزارش خبرنگار مهر، آریا الستی امروز دوشنبه در نشستی که در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد درباره نحوه فعالیت این مرکز برای پایلوت آینده نگاری مناسب ترین فناوریهای ایران 1404 گفت: در اوایل سال 85 بر مبنای نیازی که به انجام یک پژوهش در زمینه آینده نگاری علم و فناوری احساس می شد پروژه ای در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور کلید خورد که پایلوت آینده نگاری مناسب ترین فناوریهای ایران 1404 (پامفا) نامگذاری شد.

وی افزود: دلیل اینکه پایلوت نامگذاری شد این است که آینده نگاری فرایند پیچیده، حساس و بسیار گسترده ای است. یعنی پارامترهای بسیار متعددی در آن دخالت دارند و برای اینکه این فرایند قابل اعتماد صورت گیرد نیاز به بسترسازی در وجوه مختلف وجود داشت.

الستی اضافه کرد: ابتدا بیشتر باید روی آموزش متخصصین و جامعه علمی و توجیه کردن مسئولان دستگاههای مختلف وقت می گذاشتیم. به همین دلیل این پروژه در ابتدا به صورت پایلوت تعریف شد اما امروز بر خلاف پیش بینی قبلی با نتایج قابل اعتماد و در حد قابل قبولی روبرو هستیم. نتایجی که کاملا قابل استفاده خواهند بود.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: با وجود همه مشکلاتی که وجود داشت یک بار فرایند آینده نگاری صورت گرفت و در این یک بار متخصص فرایند آینده نگاری، جامعه علمی و مسئولان سیاستگذاری علم و فناوری این پروژه را با هم تجربه کردند و همین امر سبب شد آنها میزان بودجه، اهمیت و زمانی که یک دوره آینده نگاری نیاز دارد را لمس کنند.

الستی به مراحل اجرای پامفا در کشور اشاره کرد و گفت: چون کار آینده نگاری قبلا در کشور ما انجام نشده بود در مرحله اول یا مقدماتی پرسشنامه دوره هشتم آینده نگاری ژاپن برای تست انتخاب شد. این پرسشنامه مفصل به صورت اجتماعی یکی در سالن کنفرانس موسسه ایزایران با حدود 60 نفر از متخصصین و بار دیگر در دانشگاه صنعتی اصفهان ارائه شد.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور اضافه کرد: نرخ بازگشت بسیار پایین و حدود 15 درصد بود. ضمن اینکه پاسخهای دریافتی نیز نتایج تامل برانگیزی داشتند. بر اساس تحلیل پاسخهای رسیده در این مرحله متوجه شدیم پرسشنامه بومی ایران باید چه ویژگی هایی داشته باشد و چه فعالیت های ترویجی باید روی جامعه علمی ایران انجام شود تا نرخ مشارکت بالا برود.  

وی ادامه داد: در واقع متوجه شدیم سئوالات باید از چه جنسی باشد که پاسخها معتبر باشند. به این ترتیب ما یک نوع بررسی اولیه روی جامعه علمی کشور انجام دادیم. بر مبنای نتایج مرحله مقدماتی و تحلیلی که بر روی نحوه پاسخ دهی انجام شد و آسیب هایی که شناسایی شد راه حلی استخراج و بر اساس آن مرحله دوم پامفا طراحی شد. کل این مرحله 9 ماه به طول انجامید.

وی افزود: در مرحله دوم 7 حوزه فناوری شناسایی و با دستگاهها و سازمانهای مختلف برای همکاری و حمایت از پروژه صحبت شد و در این زمینه مراکزی چون مرکز صنایع نوین وزارت صنایع حمایت جدی از پروژه به عمل آوردند.

الستی اضافه کرد: پنل های تخصصی برای هر کدام از حوزه های فناوری تعریف شد. در هر پنل 10 تا15 نفر از متخصصان دانشگاهی، پژوهشگاهی، مدیران اجرایی و مدیران بخش خصوصی بنا به دستورالعمل روش های آینده نگاری تعیین شدند و در ابتدا مطالعاتی روی روندهای حاکم بر علم و فناوری در آن حوزه ها صورت گرفت.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور گفت: سناریوهای اولیه تدوین و بر مبنای آن سئوالاتی در چهار نوع طراحی شد که مرحله طراحی سئوال بسیار پیچیده، سخت و زمانبر بود.

وی افزود: بعد از طراحی پرسشنامه ها و ویرایش آنها برای حدود 1000 نفر از جامعه علمی ارسال شد. تماس زیاد به صورت فرد به فرد با این افراد گرفته شد تا در مورد پروژه توجیه شوند. بعد از دریافت پاسخنامه ها، پاسخ ها به صورت آماری جهت دور دوم دلفی برای جامعه آماری ارسال شد و دوباره پاسخها را دریافت کردیم. بر مبنای پاسخهای ارائه شده و سناریوهای نهایی مستخرج از این مطالعه ملی بعضی راهبردها پیشنهاد شدند.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ادامه داد: در حال حاضر 5 حوزه را به نتیجه نهایی رسانده ایم و دو حوزه دیگر در میان راه دچار مشکل شدند که مقرر شد کل پروژه را معطل این دو حوزه نکنیم.

الستی افزود: در بین این مراحل و در مقاطع مختلف شورای مشاورانی داشتیم که نتایج طرح به صورت جامع برای آنها تشریح می شد و از نظرات آنها برای تصحیح دوباره کار استفاده می شد.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور  گفت: نتایج این مطالعات در این 5 حوزه فناوری در 5 جلد کتاب تدوین شده که  در آخرین مرحله بعد از تدوین توسط 5 تن از متخصصان حوزه ها آخرین نظارت و ویراش علمی بر روی آنها انجام شد. این کتب در حال آماده سازی برای چاپ است و در همایش ارائه می شود.

وی در مورد همایش نیز گفت: قصد داریم نتایج استخراج شده به صورت ملموس در اختیار جامعه علمی کشور، مدیران و سیاستگذاران کشور قرار گیرد و روش و انجام کار و استفاده از آن ارائه شود. از آن جا که این پروژه سیستماتیک و روش مند انجام شده است نقد آن میسر است و به صورت علمی نتایج آن قابل نقد است و این نکته مثبتی برای این پروژه به حساب می آید. امیدوارم نتایج نقد شود و نقدها را جمع کنیم تا کتب فوق در چاپ دوم همراه با نقدها منتشر شود.

الستی افزود: در این همایش قصد داریم آینده نگاری دوره ای را به تصمیمگیران کشور و جامعه علمی پیشنهاد دهیم. حالا که یک مرحله پایلوت انجام شده لازم است بدنه علمی کشور و دستگاههای مرتبط با علم و فناوری یک موسسه را تعیین کنند تا کار آینده نگاری کشور به صورت دوره ای انجام و نتایج آن آماده سازی شود. ضمن اینکه در حوزه های وسیع تر کار آموزش جامع در سطح کشور صورت گیرد و فعالیت هر دو سال یک بار انجام شود. همچنین بودجه ای برای این کار به صورت متمرکز و با نظارت یک دستگاه به این امر اختصاص یابد. البته مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور را برای این کار پیشنهاد می کنم.

به گزارش مهر، همایش‌آینده نگاری فناوری ایران 16 دی ماه در مرکز همایشهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار می شود.