عرفان راه‌حلی جدی برای اختلاف بین ادیان است

به گزارش خبرنگار مهر، نشست "وحدت متعالی ادیان در ادبیات فارسی" عصر دیروز با سخنرانی لئونارد لویزن و با حضور دکتر اعوانی، دکتر ابراهیمی دینانی، دکتر الهی قمشه‌ای و برخی از متخصصان ادبیات فارسی و ادیان و تصوف در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

 

لئونارد لویزن عضو بنیاد میراث ایران در دانشگاه اکستر انگلستان، با اشاره به وجود وحدت تفکر در اشعار شاعران و عارفان ایرانی تأکید کرد: شعر هنر اصلی ایران است و همه هنرها در برابر شعر حقیرند.

 

این متخصص ادبیات صوفیانه و زبان فارسی، بر اهمیت معنویت تصوف در شعر فارسی تأکید کرد و افزود: معنویت تصوف به‌ویژه در باب کل‌گرایی بسیار اهمیت دارد. اهمیت معنویت تصوف در شعر فارسی نوعی اخلاقی، مذهبی و فلسفی است و انعکاس این کل‌گرایی در عرفان عرفا که عرفان شمول‌گرایی است در آثار عرفایی چون عین القضات همدانی، شبستری، مولانا و ... دیده می‌شود.

 

در نظر صوفیان، ایمان موحدان به عیان است نه غیب

 

دکتر لئونارد لویزن ضمن تشریح وحدت‌گرایی در تصوف و وحدت متعالی ادیان، به شخصی بودن ایمان در نظر هاردسن اشاره کرد و گفت: روشی که صوفیان در پیش گرفتند به شخصی بودن مذهب بیشتر نزدیک است و صوفیان از طریق کشف و شهود حقایق دین را می یافتند.

 

مؤلف کتاب دو جلدی "میراث تصوف" در تأیید سخن خود به قرائت بخشی از سخنان عین القضات همدانی پرداخت و افزود: صوفیان خود را به عنوان اهل کشف و شهود معرفی می‌کنند. از نظر ما، مسلمان باید اعتقاد بی‌چون و چرا به مباحثی چون معاد داشته باشد اما عین القضات برخلاف این، می گوید که ایمان موحدان باید به عیان باشد و نه به غیب. از اینجا مشخص می‌شود که از نظر پدیدار شناسی، تصوف بر تحقیق بیشتر تأکید دارد و فرد باید با تحقیق به ایمان برسد.

 

وی با بر شمردن هشت اصل پدیدار شناسی آن را با اصول تصوف مقایسه کرد و گفت: تصوف مخالف انحصارگرایی است. هانری کربن به تفصیل در کتاب چهار جلدی معروف خود یعنی" اسلام ایرانی" در مورد شباهت تصوف و پدیدارشناسی صحبت کرده است.

 

دکتر لویزن وحدت‌گرایی تصوف را با توجه به شعر فارسی به چهار نوع وحدت عاشقانه اخلاقی، وحدت نظرگاهی عقلی(باطنی)، وحدت وجود کیهانی و وحدت انفسی الهی تقسیم کرد و در تشریح نوع اول گفت: تصوف یا طریقت در کنار شریعت  در قرون وسطی به عنوان ستون مذهب بوده است که همدلی حلقی مورد تأکید هاردسن را می توانیم در بیان روزبهان و دیگر صوفیان ایرانی بیابیم.

 

وی با بیان اینکه کل‌گرایی اخلاقی چیزی است که در ابتدا در سنت مسیحی و اسلام بوده است، افزود: در فصل 18 انجیل لوقا داستان گناهکار و عابد آمده که این داستان به نحوی در بوستان سعدی نیز بیان شده است.

 

برنده پانزدهمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، به مذهب عشق در نظر عرفا اشاره کرد و افزود: صوفیان مذهب عشق را بیرون و ورای مذاهب دیگر می‌دانستند چراکه با این زبان می‌توانستند به یک وحدت قولی برسند همانگونه که در مثنوی مولوی اشاره شده که همدلی از همزبانی برتر است.

 

دکتر لویزن همدلی حلقی را زاییده مذهب عشق دانست و گفت: صوفیان از طریق تحقیق می‌توانستند به وحدت متعالی تکثر ادیان دست یابند و با مذهب عشق خود با دیگر مذاهب ارتباط برقرار کنند.

 

صوفیان بر خلاف جامعه‌شناسان، احکام و مراسم دینی را مسائل باطنی می‌دانند

 

وی "وحدت نظرگاهی" را نوع دیگر وحدت‌گرایی تصوف عنوان کرد و افزود: در مثنوی، مولوی از این وحدت به "قبله جان" تعبیر کرده است و مسئله دیگری که مولانا به آن اشاره دارد این است که راه رسیدن به خدا به اندازه جانهای مردم است که او از این مسئله به "محراب" تعبیر می‌کند.

 

عضو بنیاد میراث ایران در دانشگاه اکستر انگلستان، تصریح کرد: از این موضوع که یک نظرگاه باطنی است که همه ادیان در آنجا جمع می‌شوند می‌توان به حقایق ادیان پرداخت.

 

دکتر لویزن به نوع سوم وحدت در نظر صوفیه با عنوا" وحدت وجود کیهانی" اشاره کرد و افزود: از نظر صوفیان کثرت ادیان مظهر معانی متعالی است و یک وحدت وجودی در ادیان وجود دارد.

 

وی تأکید کرد: صوفیان بر خلاف جامعه‌شناسان، احکام و مراسم دینی را مسائل باطنی می‌دانند که باید خود فرد آن را دریابد.

وی "وحدت انفسی الهی" را چهارمین وحدت در نظر صوفیان خواند و گفت: سه نوع وحدت قبلی که اشاره شد، به برخورد شخص با دین غیر خود اشاره دارد اما این وحدت انفسی الهی مربوط به مسلمانان در درون جامعه خویش است که در قرآن از آن به" ان المؤمنون اخوه" یاد شده است. صوفیان معتقدند که اختلاف در مسلمانان در صدر اسلام بین اوس و خزرج با صفای باطنی رسول اکرم اسلام از بین رفت.

این متخصص ادبیات صوفیانه و زبان فارسی، اسلام را بر اساس آیات قرآن دارای دو مرحله " اسلام" و "ایمان" دانست و گفت: به همین دلیل است که یک دین دو طبقه از اسلام شریعت‌گرایی و اسلام باطن‌گرایی می‌سازد.

 

وی در تأیید دو بعد ایمانی و بعد اجتماعی از اسلام به قرائت برخی از اشعار مولانا پرداخت و بر وحدت‌گرایی در تصوف ایران و شعر فارسی تأکید کرد.

 

مسئله اختلاف مذاهب عمده تفکر تصوف بود/ اسلام ظاهر جوابگوی حل ختلافات بین ادیان و مذاهب نیست

 

دکتر لویزن بر توجه به این چهار نوع وحدت برای دستیابی به تفاهم در بین ادیان تأکید کرد و گفت: از زمان حلاج تا امروز زبان فارسی و فرهنگ ایرانی یک بارنامه‌ای داشته که مسلمانان می‌توانستند از این طریق یک راهی برای تفاهم بین المللی برای مسلمانان و جهان باز کنند. تا صد سال قبل تصوف و روشهای ایرانیان با مسائل فرهنگی به هم مربوط بودند اما در صد سال اخیر بعد شریعت ورزی و عرب زدگی و شکوه قدیم دین اسلام در مقابل این تفکر بوده است.

 

وی با اظهار تأسف از اینکه کشورهای اسلامی در مقابل مغرب زمین احساس عقب ماندگی می کنند تأکید کرد: تمام این مباحثی که هم اکنون در غرب مطرح است مثل آزادی بیان، روش جدل در قانون و ... و توجه به شخص آزاد و غیره قبل از رنسانس در تمدن اسلامی وجود داشته است و مباحث امروزی که در غرب مطرح است ریشه در تمدن کشورهای اسلامی دارد.

عضو بنیاد میراث ایران در دانشگاه اکستر انگلستان، افزود: مسئله دیگری که باید در اینجا به آن اشاره کنم این است که این متکلمان و فقها و فیلسوفان نبودند که اختلاف بین مذاهب را مطرح کردند بلکه صوفیانی چون مولوی، عین القضات، مغربی، شبستری و ... بودند که مسئله اختلاف مذاهب عمده تفکر آنها بود. بر اساس این تفکر است که ما می توانیم برخورد صحیحی در برابر مذاهب و ادیان داشته باشیم.

 

وی تأکید کرد: من با اینکه یک امریکایی هستم اما به این موضوع رسیده ام که شما نباید بعد عرفانی فلسفه اسلامی و بعد عرفانی شعر فارسی را حقیر بشمارید چراکه این میراث بسیار قوی است و ادبیات فارسی مثل دیوار نیمه کاره ای است که مصالح آن پای دیوار ریخته و تنها یک بنا می خواهد که آن دیوار را به پایان برساند.

 

به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر لئونارد لویزن عضو بنیاد میراث ایران در بخش ادبیات کلاسیک فارسی و صوفیه در دپارتمان مطالعات اسلامی و عربی دانشگاه اکستر انگلستان است.

 

وی که متخصص ادبیات صوفیه و زبان فارسی است در سال 1988 درجه دکترى خود را در رشته ادبیات فارسى و با تصحیح انتقادى دیوان شاعر و عارف سده هشتم، شمس‏الدین محمد تبریزى از "مدرسه مطالعات شرقى و آفریقایى" دانشگاه لندن اخذ کرد. این اثر در سال 1993 به همت و همکارى دانشگاه تهران و مؤسسه مطالعات اسلامى دانشگاه مک گیل کانادا منتشر شد.

 

از دیگر آثار او می‏توان به کتاب سه جلدی The Heritage of Sufism اشاره کرد که با عنوان "میراث تصوف" در دو جلد به فارسی توسط دکتر مجدالدین کیوانى ترجمه و توسط انتشارات مرکز در سال 1379منتشر شد.

 

"ﻓﺮاﺳﻮی ﮐﻔﺮ و اﯾﻤﺎن" ﺷﯿﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺒﺴﺘﺮی دیگر اثر شاخص وی محسوب می‏شود که توسط دکتر ﻣﺠﺪ‏اﻟـﺪﯾﻦ ﮐﯿـﻮاﻧﯽ در سال 1379 از سوی اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺮﮐﺰ منتشر شده است.

 

لئونارد لویزن همچنین برنده پانزدهمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش مطالعات ایرانی برای کتاب عطار و سنت (آداب) تصوف ایرانی است.