جنوب کرمان گلخانه طبیعی/ هندوستان ایران سرشار از رنگ و طراوت

به گزارش خبرنگار مهر در کرمان، بارها شندیده ایم که در گذشته سیستان و بلوچستان را به عنوان انبار غله ایران می شناختند اما این منطقه که روزگاری قطب تولید محصولات کشاورزی بود امروز با مشکلاتی مواجه شده است که این استان را نیازمند محصولات کشاورزی سایر استانها کرده است هم اکنون نیز جنوب استان کرمان را بدلیل شرایط خاص آب و هوایی و اقلیم منحصر بفرد و بکر منطقه هندوستان ایران می شناسند و در اکثر محصولات کشاورزی جز استانهای برتر کشور محسوب می شود و در تولید چهار محصول استراتژیک نیز این منطقه رتبه نخست را به خود اختصاص داده است.

کارشناسان کشاورزی استان کرمان این منطقه را گلخانه طبیعی ایران می نامند و طی سالهای گذشته نیز توجه ویزه ای به بحث کشاورزی این منطقه شده است و مراکز علمی و دانشگاهی جنوب کرمان از نظر تحقیقات و سطح علمی در کشور جایگاه ویژه ای یافته اند.

هم اکنون هزاران هکتار زمین کشاورزی جنوب کرمان زیر کشت محصولات مختلف جالیزی و باغی قرار دارد و هر روز هزاران کامیون این محصولات را به بازارهای بزرگ مصرف کشور منتقل می کنند و مواد اولیه بسیاری از کارخانه های بزرگ مواد غذایی کشور در این منطقه تولید می شود.

سطح زیر کشت قابل توجه گندم، ذرت، کلزا، مرکبات، خرما، انواع محصولات جالیزی در این منطقه بسیار قابل توجه است و سالانه بیش از چهار میلیون تن انواع محصولات کشاورزی از این منطقه به سایر استانها کشور و بازارهای مصرف خارج از کشور بخصوص حوزه خلیج فارس منتقل می شود.

خشکسالی مهمترین معضل کشاورزان

اما حفظ موقعیت کنونی کشاورزی استان کرمان در مناطق جنوبی با توجه به خشکسالی با تلاش گسترده کشاورزان جنوب کرمان مهیا شده است که در این زمینه باید تلاش بیشتری صورت گیرد.

برنامه ریزی و کار کارشناسی در این منطقه و مدیریت الگوی کشت و نظارت بر تولید محصولات ارگانیک در این منطقه ضروری است که هر یک با پیشرفتها و چالشهایی طی سالهای اخیر مواجه شده است.

از سوی دیگر با وجود خشکسالی های پیاپی در جنوب کرمان بسیاری از منابع آبی سرشار منطقه دچار کم آبی شده است و چاره اندیشی در راستای حل این مشکل باید در دستور کار قرار گیرد هر چند وجود سد جیرفت بر روی رودخانه بزرگ هلیل رود توانسته است برخی از مشکلات کشاورزان را کم کند اما کشاورزان شش شهرستان دیگر جنوب کرمان همچنان با مشکلات ناشی از کم آبی دست به گیربانند.

دولت برای حل این مشکل طرح انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به جنوب کرمان را در دستور کار قرار داده است.

این طرح هر چند آرمانی به نظر می رسد اما در صورت اجرا بسیاری از مشکلات جنوب کرمان در بخش کشاورزی را برطرف می کند با این وجود مدیریت مصرف منابع موجود آب در این منطقه مهمترین راهکار است که باید مد نظر مسئولان قرار گیرد این درحال است که همچنان بسیاری از مزارع جنوب کرمان با استفاده از روشهای غرق آبی آبیاری می شوند و ادامه این روند بخش قابل توجهی از آب منطقه را هدر می دهد.

طبق آمار درحالی سطح آبهای زیر زمینی در دشتهای جیرفت و بخصوص کهنوج با افت بسیار شدید مواجه شده است که 90 درصد آب های در دسترس در بخش کشاورزی استفاده می شوند و بدلیل عدم استفاده از روشهای مکانیزه 70 درصد آب هدر می رود.

ارائه تسهیلات از سوی دولت تا حدودی در برخی مناطق موجب پیشرفت طرحهای آبیاری مکانیزه شده است اما با توجه به وسعت بسیار زیاد مزارع جنوب کرمان این میزان تنها بخش کوچکی از کشاورزی را پوشش داده است.

از سوی دیگر مدیریت کشت محصول که در علوم جدید کشاورزی از مهمترین ارکان بهره وری بشمار می رود در جنوب کرمان مغفول مانده است بگونه ای که کشاورزان در فصول خاص اقدام به کشت دسته جمعی بخش بسیار وسیعی از محصول در پنج شهرستان می کنند و در نهایت به صورت هماهنگ این محصول کشت و وارد بازار می شود این روند موجب کاهش سریع نرخ محصول در نهایت ضرر کشاورز می شود این مسئله در خصوص محصول گوجه فرنگی، پیاز، خیار سبز و سیب زمینی طی سالهای اخیر بارها مشاهده شده است.

لزوم توسعه کارخانه های فرآوری محصولات کشاورزی

عدم وجود کارخانه های فرآوردی محصولات نیز موجب شده است در مقاطعی حتی کشاورزان رغبتی به برداشت محصول نداشته باشند و این مسئله بدلیل گرانتر شدن نرخ نهاده های کشاورزی از جمله کود، بذر و سم و همچنین نرخ کارگر و حتی صندوق محصول بوده است.

عدم وجود کارخانه های بسته بندی یکی دیگز از مشکلات کشاورزان است که خود مانعی بزرگ در راستای صادرات محصول به کشورهای دیگر بخصوص حاشیه خلیج فارس است.

عدم برنامه ریزی صحیح در هنگام کشت محصول و وجود خلاء در سیستمهای منظم بازاریابی و همچنین حمل و نقل محصول نیز از دیگر مشکلات کشاورزان است پیش از آغاز برداشت محصول دلالان با حضور خود در این مناطق اقدام به خرید محصولات قبل از برداشت می کنند و کشاورزان که با کمبود نقدینگی و ترس از افت قیمت مواجه هستند به ناچار محصول را به دلالان می فروشند در برخی مواقع نیز که در سال جاری در خصوص محصول گوجه فرنگی و پیاز مشاهده شد دلالان که از کشت وسیع محصول و خراب شدن محصول در کوتاه مدت با خبر هستند با قیمتهای پیشنهادی بسیار پائین سودهای هنگفتی را به جیب می زنند و تا پنج برابر کشاورز سود می برند.

دلالان سود کار کشاورزان را به جیب می زنند

این مسئله بدلیل نبود سیستمهای نظارتی و ضابطه مند بودن خرید و فروش کالا است هر چند ضوابط اقتصاد بازار آزاد بر عدم دخالت در بازار حکم می کند اما این روند که با سوء استفاده آشکار دلالان همراه شده است بزودی کشاورزان را از ادامه کشت نا امید می کند به همین دلیل چاره اندیشی در این خصوص و حذف دلالان ضروری است.

بسیاری از محصولات کشاورزی در جنوب کرمان به صورت کاملا ارگانیک کشت می شوند که می توان به محصول مرکبات این مناطق اشاره کرد اما محصولات جالیزی در سالهای اخیر شاهد استفاده بی رویه از سمهای مختلف است.

استفاده بی رویه از سموم در مزارع کرمان

ادامه این روند موجب بروز نگرانیهایی در بین کارشناسان بهداشتی شده است استفاده بی رویه از سم "د.د.ت" در حالی هر روز ابعاد وسیعی به خود می گیرد که کارشناسان از ورود سمهای تقلبی و منسوخ شده چینی در بازار خبر می دهند، عدم وجود نظارت در استفاده از این سموم و گسترش فرهنگ استفاده از سم در بین کشاورزان از مشکلات امروز کشاورزی جنوب کرمان است.

حمل میلیونها تن محصول از جاده ای کم عرض

اما مهمترین چالش کشاورزان جیرفتی، عنبرآبادی، کهنوجی، قلعه گنجی، رودباری و منوجانی حمل و نقل محصول خود به بازار است.

در حال حاضر سالانه میلیونهای تن محصول در جنوب کرمان تولید می شود که بسیاری از آنها به صورت همزمان برداشت و روانه بازار می شود از سوی دیگر تمام این محصول در تناژ محدود و توسط کامیون به بازار مصرف منتقل می شوند تنها مسیر انتقال محصول نیز جاده کم عرض و حادثه خیز کرمان - جیرفت است.

این امر موجب بروز ترافیک بسیار شدید در جاده های کوهستانی و پر پیچ و خم جنوب کرمان می شود و برخی مواقع رانندگان خودروهای سواری با صفی چند کیلومتری از کامیونهایی مواجه هستند که با سرعت 20 کیلومتر در ساعت در گردنه های کوهستانهای جیرفت به طرف کرمان درحال حرکت هستند.

باید به این نکته اشاره کرد که عمر جاده کرمان - جیرفت در جنوب کرمان بیش از 40 سال است و هیچ جایگزین دیگری نیز برای این جاده وجود ندارد.

فرودگاه جیرفت 15 سال بلا استفاده مانده است

از سویی فرودگاه جیرفت نیز که طرح توسعه آن برای فرود هواپیماهای پهن پیکر بدلیل کمبود اعتبار متوقف شده است بیش از 15 سال بدون استفاده مانده است.

همچنین طرح انتقال راه آهن به جیرفت نیز همچنان در حد مطالعه است و این در شرایطی است که خطوط راه آهن از چند کیلومتری شهر جیرفت به عنوان مهمترین شهر جنوب کرمان می گذرد.

آنچه که هم اکنون مسئولان باید در جنوب کرمان مد نظر قرار دهند استفاده زا استعدادها و پتانسیلهای منطقه برای رفع محرومیت و توسعه است.

به نظر می رسد سازمان جهاد کشاورزی جنوب کرمان باید با ورود به بسیاری از این بخشها در مشکلاتی از جمله مدیریت کشت محصول، مدیریت استفاده از سموم و کشت ارگانیک، مکانیزه کردن آبیاری زمین های کشاورزی نقش پر رنگ تری را ایفا کند.

از سوی دیگر رفع سایر مشکلات جنوب کرمان از جمله حمل و نقل محصول و حذف دلالان از چرخه عرضه محصول به مدیریت واحدی نیاز دارد که با برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت مشکل را به حداقل خود برساند که هر سال با شروع برداشت هر محصول شاهد بروز مشکلات متعدد برای کشاورزان در کرمان نباشیم.

...............................

گزارش: اسماء محمودی