چارچوبي براي تصميم گيري اخلاقي

به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر"، تصميم گيري اخلاقي به معناي يادگرفتن تصميم گيري مسئولانه و انجام دادن كاري است كه صحيح است. براي تصميم گيري مؤثر بايد دو شالوده تصميم گيري را به عنوان دو اصل اساسي بپذيريم : (1) همه ما قدرت تصميم گيري درباره آنچه كه انجام مي دهيم و آنچه را كه مي گوييم داريم ؛ (2) همه ما از لحاظ اخلاقي مسئول تبعات انتخاب خود هستيم. براي درك بهتر اين امر بايد مؤلفه هاي يك انتخاب خوب را بشناسيم : انتخاب ها راجدي بگيريم : مشكل درست از جايي آغاز مي شود كه ما فرق ميان مسائل بالقوه كوچك وبزرگ را تشخيص نمي دهيم و زماني كه ما در موقعيت هايي قرار مي گيريم كه نيازمند توجه دقيق تر است، هرچيز را همانطور كه پيش مي آيد مي پذيريم. شناختن تصميم هاي مهم : هر چه  نتايج بالقوه تصميم گيري بيشتر باشد، نياز به توجه براي اتخاذ تصميم نيز بيشتر مي شود. دراين راستا مي توانيد اين پرسش ها را از خود بپرسيد: آيا با اتخاذ اين تصميم شما يا هر كس ديگري متحمل ضررهاي فيزيكي يا درد عاطفي مي شويد؟ آيا اين تصميم به اعتبار شما صدمه مي زند، اعتبار شما را از بين مي برد يا به روابط مهم صدمه مي زند؟ آيا اين تصميم مانع از بدست آوردن هر تصميم مهمي مي شود؟ آيا اين تصميم بر سياست و خط مشي هاي جهاني صدمه مي زند؟ سهامداران : هر فردي كه يك تصميم بر او تأثير مي گذارد در تصميم و ادعاي اخلاقي تصميم گيرنده سهيم مي شود. تصميمات خير تبعات احتمالي واژه ها و كنش ها را در مورد تمام كساني كه از اتخاذ يك تصميم متأثر مي شوند در نظر مي گيرد.

پنج اصل اخلاقي

احترام به استقلال: مادامي كه عمل فرد آسايش ديگران را برهم نزند، حق تصميم گيري در مورد چگونگي زندگي خود را دارد.

آزار ندهيد:  فرد ملزم است از آزار رساندن به ديگران چه فيزيكي و چه رواني خود داري كند.

منفعت ديگران : الزامي براي بهبود و افزايش آسايش ديگران وجود دارد، حتي درجاي كه چنين توسعه اي نامناسب بوده و آزادي فردي را كه به اين امر كمك مي كند  محدود كند.

منصف باشيد : بايد با هركس به صورت برابر رفتار كرد، و سهمي هر كسي را در برخورد در نظر گرفت، و در كل قاعده طلايي را رعايت كرد [ آنچه براي خود نمي پسندي براي ديگران نيز مپسند].

وفادار باشيد : فرد بايد به وعده هاي خود عمل كند، حقيقت را بگويد، وفادارباشد، به ديگران احترام بگذاريد و نزاكت را در گفت و گو با ديگران رعايت كند.

زمان تصميم گيري بايد به اخلاق توجه كرد : آيا اين تصميم قانوني است؟ آيا من با اين فعل يا تصميم خود قانون مدني يا خط مشي جهاني را نقض مي كنم؟ آيا اين تصميم متعادل است؟ آيا تصميم و يا فعلي كه من انجام مي دهم در مورد تمام كساني كه از آن در بلند مدت يا كوتاه مدت متأثر مي شوند منصفانه است؟ آيا زماني كه تصميم يا فعلي كه انجام مي دهم بازنده يا برنده مشخص برجاي مي گذارد؟ تصميم و يا فعل من باعث مي شود چه احساسي درمورد خودم داشته باشم؟ آيا افتخار مي كنم؟ اگر ديگران از اين تصميم مطلع شوند من چه احساسي دارم؟ آيا وجدان من در اين مورد راحت است؟

اخلاق پرسش هايي را درباره اين كه ما چگونه بايدعمل كنيم و چگونه بايد زندگي كنيم مطرح مي كند. اخلاق مي پرسد، "براساس استانداردها و ارزش هاي تعريف شده ، اين افعال درست است يا نادرست؟"، " براي اين كه همچون يك انسان شريف زندگي كنيم چه صفاتي لازم است؟" ، همچنين "ما چه نگراني ها و دغدغه هايي را معمولاً دست كم و يا ناديده مي گيرم؟ و چرا". بايد به خاطر داشت تصديق كردن نداشتن قوه بصيرت آغاز بصيرت است.

برخي از پرسش هايي كه هنگام تصميم گيري درنظر گرفت بدين قرار است :

تشخيص يك موضوع اخلاقي

 آيا ممكن است اين مورد از لحاظ شخصي ، بين شخصي، يا اجتماعي اشتباه باشد؟ آيا كشمكشي وجود دارد كه منجر به صدمه زدن به مردم، محيط زيست، حيوانات، نهادها و يا جامعه شود؟ آيا اين موضوع نگراني هاي قانوني و نهادي را ايجاد مي كند؟ اين امر در مورد افرادي كه به اميد داشتن يك زندگي بهتر تلاش مي كنند چه تأثيري دارد؟

حقايق را به دست آوريد

حقايق مربوط به اين موضوع چيست؟ افراد و گروه ها چه سهم مشتركي درنتايج آن دارند؟ سهم هر كدام چيست؟ آيا افرادي وجود دارند كه سهم خاصي داشته باشند؟ آيا اين تصميم فرد يا افرادي را به خطر مي اندازد؟ آيا اين تصميم افراد خاصي را به دليل اين كه نياز خاصي دارند و يا به دليل اين كه ما وظيفه خاصي در قبال آنها داريم به مخاطر مي اندازد؟ علاوه بر كساني كه به صورت مستقيم دراين تصميم حضور دارند كسان ديگري نيز هستند كه سهم خاصي از اتخاذ اين تصميم داشته باشند؟

انتخاب هاي ديگر را از ديدگاه هاي اخلاقي گوناگون ارزيابي كنيد

كدام انتخاب بيشترين خير را به وجود مي آورد و كمترين ضرر را مي رساند؟ كدام انتخاب به حقوق و شأن ديگر سهامداران احترام مي گذارد؟حتي اگر  تمام مواردي را كه مي خواهد بدست نياورند، آيا با همه منصفانه رفتار مي شود؟ كدام انتخاب خير عمومي را ترغيب مي كند و به همه كمك مي كند تا در خيري كه در نتيجه اين تصميم به وجود مي آيد سهيم شوند؟

پس از در نظر گرفتن دو پرسش زير در مورد تصميم تأمل كنيد

اين ديدگاه ها را درنظرگيريد، كدام يك از اين انتخابها كار درستي است؟ اگر تصميم خود را با كسي كه براي وي احترام قائل هستيد  درميان بگذاريد، او چه خواهد گفت؟