به گزارش خبرنگار مهر، حرکتهای توده ای همه ساله در اکثر نقاط استان موجب خسارتهای اقتصادی به راهها، کانالهای آبیاری، آبرسانی، جنگلها، مراتع و مناطق مسکونی می شوند.
زمین لغزش و ریزشهای سنگی نمونه های از حرکات توده ای زمین هستند، زمین لغزه در جادههای جنگلی از جنبه های مختلفی باعث بروز خسارتهای مستقیم و غیر مستقیم می شود و خسارتهای شامل ایجاد محدودیت در مدیریت و بهره برداری از جنگل، نابودی و تخریب رویشگاهها را در پی دارد.
یک کارشناس آبخیزداری در این زمینه گفت: مطالعات وسیعی بر روی وضعیت مکانیک خاکهای جنگلی انجام شده است، وضعیت مکانیک خاک موثرترین عامل در پایداری یا ناپداری زمین است.
لزوم تثبیت وقوع لغزش زمین با رویکرد علمی و کارشناسی
محمد علی رستمی افزود: برخی کارشناسان در مطالعات خود به این نتیجه رسیده اند که بیشترین لغزشها مربوط به مناطق قطع درخت و ساخت جاده است.
وی با تاکید بر اینکه برای مبارزه تکنیکی با پدیده حرکتهای توده ای، به مطالعات هیدرولوژی و مکانیک خاک از منطقه لغزشی نیاز است، عوامل موثر در ناپایداری زمین جنگلهای کوهستانی را خاک، مشخصات زمین شناسی، عوامل توپوگرافی، پوشش گیاهی و آب و هوا ذکر کرد.
این کارشناس آبخیزداری گفت: برای جلوگیری از افزایش هزینه ها و خطرات مربوط به زمین لغزه، شناسایی و طبقه بندی و عوامل موثر در شکل گیری آن در مناطق جنگلی امری ضروریست.
وی افزود: برای شناسایی این پدیده مطالعاتی از قبیل شناخت سنگ بستر، بافت، دانه بندی، رطوبت و حدود روانی و خمیری خاک مورد نیاز است.
رستمی یادآورشد: روشهای متعددی نیز برای طبقه بندی زمین لغزه وجود دارد که با توجه به خصوصیات خاک و اندازه گیری میزان حرکت خاک بر روی دامنه، زمین لغزه را طبقه بندی و جهت جلوگیری از گسترش آنها راهکار ارائه می دهد.
جنگل محیطی حساس به خطرهای لغزش، رانش و حرکتهای توده ای خاک است
جنگل محیطی حساس به خطرهای لغزش و رانش و حرکتهای توده ای خاک است، در تهیه پروژه راههای جنگلی لازم است به این نکته توجه زیادی مبذول شود زیرا در صورت وجود پدیده لغزش و رانش و بویژه حرکتهای توده ای، حفاظت و نگهداری راه طراحی شده بسیار پر هزینه و اغلب مقدور نیست.
خاک در ایجاد ناپایداری در عرصه های جنگلهای کوهستانی نقش مستقیم دارد، خاکهایی که دارای مقدار قابل توجهی عناصر ریز دانه هستند با جذب و نگهداری آب زیاد پایداری خود را از دست می دهند و به تدریج و در اثر وزن خود شروع به جاری شدن می کنند.
به دلیل مرطوب بودن هوا و ریزش فراوان باران، رس تورم حاصل کرده و سنگین می شود در نتیجه از سطوح بالاتر به پائین حرکت و روانه های گلی را ایجاد می کند که باعث حرکت زمین شده و لغزش را منجر خواهد شد، وجود مارن و غیر قابل نفوذ بودن آن نیز به تشدید لغزش کمک می کند.
همچنین دست کاریهای غیر طبیعی نظیر مسدود کردن زهکش طبیعی و محل عبور آب زیر زمنی و نفوذ آن به داخل توده باعث افزایش وزن مواد دامنه شده و موجب بروز لغزش می شود.
بیشترین لغزشها معمولا در مناطق ساخت جاده و قطع درخت صورت می گیرد، در نتیجه تخریب پوشش گیاهی چون موجب نفوذ بیشتر آب در عرصه های مستعد می شوند، موجب افزایش لغزش می گردد.
بدون شک در اجرای هر گونه عملیات عمرانی در جنگل، با توجه به حساسیتهای بسیار زیادی که این گونه عرصه ها دارند باید به شناخت خصوصیات مکانیکی خاک توجه بیشتری داشت و برای آن سرمایه گذاری ویژه ای کرد.
درصورت تشخیص صحیح و کارشناسانه روش تثبیت به مرور زمان باید سرعت لغزش کاهش یابد در غیر این صورت باید برای جلوگیری از هرگونه اتلاف هزینه های سنگین تثبیت، جهت تجدید نظر در روش کار اقدام کرد.
به نظر می رسد برای تمامی محدوده های دارای استعداد لغزش باید اقدام به تهیه نقشه خطر ریسک لغزش با استفاده از روش های پهنه بندی موجود کرد، همینطورپرهیز از خاکبرداری و خاکریزیهای انبوه، صرفنظر کردن از مناطق گسلی، ایجاد سیستم زهکشی مناسب، تثبیت بیولوژیک بوسیله گیاهان و ایجاد دیواره های چوبی بوسیله چوبهای جنگلی و گابیون بندی نیز توصیه می شود.
تهیه نقشه رقومی مناطق دارای خطر زمین لغزش گیلان
مدیر مرکز پژوهشهای زمین شناسی و اکتشافی گیلان در این ارتباط گفت: مناطق دارای خطر زمین لغزش استان در دست شناسایی و تهیه نقشه رقومی است.
پانته آ گیاهچی با اشاره به قابل پیش بینی بودن رانش های زمین بر اساس مدلها و اطلاعات اظهار داشت: مناطق مستعد لغزش و دارای ریسک بالا را می توان شناسایی و با تمهیداتی جلوی خطرات را گرفت.
وی همچنین دلیل اصلی زمین لغزشهای اخیر در گیلان را بارندگی های شدید و ریزش توده های گل رس سنگین شده در اثر جذب آب و غلبه ثقل زمین عنوان کرد.
مدیر مرکز پژوهشهای زمین شناسی و اکتشافی گیلان از جمله تمهیدات برای کاهش خطر زمین لغزش را بلوک بندی و ایجاد دیواره های حائل، کاشت گیاهان دارای ریشه های بلند برای ایجاد پایداری خاک، جلوگیری از قطع درختان و تخریب پوشش گیاهی و عدم اجازه گسترش ساخت و ساز در مناطق دارای خطر زمین لغزش ذکرکرد.
وی افزود: اگر احتمال خطر در منطقه ای بیش از 70 درصد باشد، روستا باید تخلیه و یا تغییر کاربری داده شود.
گیاهچی در توضیح زمین لغزش اظهارداشت: عوامل درونی مانند گسلها و جنس خاک یا عوامل بیرونی مثل بارندگی می توانند موجب ناپایداری و لغزش زمین در دامنه ها شود.
وی ادامه داد: عواملی مانند قطع درختان، بارگذاریهای بیش از اندازه می تواند موجب حرکت تودههای زمین به ویژه در زمین های با شیب تند شود.
مدیر مرکز پژوهشهای زمین شناسی و اکتشافی گیلان یادآورشد: در زمان بروز زمین لرزه رودبار حدود یک هزار زمین لغزش در دامنه های پرشیب استان رخ داد.
زمین لغزش منطقه پیل دره املش در اثر بارندگی های شدید به وقوع پیوست
وی همچنین زمین لغزش منطقه پیل دره واقع در املش را یکی دیگر از مواردی عنوان کرد که در اثر بارندگی های شدید به وقوع پیوست.
گیاهچی ادامه داد: کار شناسایی مناطق دارای خطر زمین لغزش و تهیه نقشه رقومی و شبیه سازی با همکاری مشترک مدیریت بحران استان و سازمان زمین شناسی صورت می گیرد.
وی گفت: شاخصه هایی از قبیل شیب زمین، جنس سنگ، جهت شیب، رو به آفتاب یا پشت به آفتاب بودن دامنه ها توسط جی آی اس (gis) پردازش و تحلیل و پس از آن نقشه رقومی تهیه و به استانداری ارائه می شود.
به هر حال پدیده زمین لغزش براثر دخالتهای مستقیم انسان و تاثیرگذاری بر فعل و انفعالات زمین رخ می دهد و اثرات بسیار جبران ناپذیری را نیز برجای خواهد داشت.
آگاهی بخشی، ترویج و اطلاع رسانی در زمینه زمین لغزش و رانش زمین یک اصل مهم و اساسی است، با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در زمینه زمین رانش و زمین لغزش می توان از آن جلوگیری کرد و از خطرات آن آگاه شد.
یک کارشناس مدیریت بحران در این خصوص گفت: وقوع زمین لغزش و زمین رانش باعث فرسایش خاک و تجمع خاک در پشت سدها می شود، با فرسایش خاک علاوه بر از دست دادن اراضی حاصلخیز، عمر مفید سدهای بزرگ نیز کاهش خواهد یافت.
محمد هادی زارعی افزود: علاوه بر تلفات جانی زمین لغزش خسارات مالی عمده، تلف شدن دام روستائیان و تخریب زیرساختها و زمینهای کشاورزی را به همراه دارد.
وی تاکید کرد: با شناخت از زمین لغزشها می توان از بروز آنها جلوگیری کرد و زمین لغزش را تثبیت کرد.
این کارشناس مدیریت بحران بر ضرورت تدوین بانک اطلاعاتی زمین لغزش و نقشه های پهنه بندی خطر زمین لغزش بطور کامل تاکید کرد و گفت: با تهیه این نقشه پهنه بندی می توان مناطق مستعد وقوع زمین لغزش را در کشور شناسایی و از وقوع زمین لغزشهای احتمالی جلوگیری کرد.
وی همچنین افزود: عوامل مصنوعی و انسانها بیشترین تاثیر را در فراهم کردن زمینه زمین لغزش دارند و تخریب تکیه گاهها، جاده سازی و ایجاد مناطق معدنی از عوامل بروز زمین لغزش از سوی بشریت است.
رفتار سنجی زمین لغزشها در اجرایی پروژه های عمرانی امری حیاتی است
زارعی رفتار سنجی زمین لغزشها در امور اجرایی پروژه های عمرانی در استان را بسیار مهم و حیاتی دانست و یادآور شد: تمامی مردم و مسئولان باید نسبت به حفظ منابع طبیعی به عنوان سرمایه ملی گام بردارند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان نیز از تغییرکاربری غیراصولی اراضی به عنوان یکی از مهمترین دلایل زمین لغزشها یاد کرد و گفت: زمین لغزشها خسارات زیادی ایجاد می کنند.
رحمت الله رحمانی ادامه داد: تنها راه مقابله با این پدیده خسارت آور حفاظت از منابع طبیعی و تثبیت خاک با اجرای پروژه های آبخیزداری است.
بدون شک زمین لغزش یکی از حوادث طبیعی زیان بار است از اینرو برای جلوگیری از خسارت ناشی زمین لغزشها نیاز به تهیه بانک اطلاعاتی، پهنه بندی خطر زمین لغزش، پایدارسازی مناطق و رفتارسنجی زمین لغزشهاست.
نظر شما