مسئولیت‎پذیری سبک رفتاری است/ سازمانها هم باید مسئولیت پذیر باشند

دکتر فرامرز احد قراملکی در مورد اینکه مسئولیت پذیری موضوعی است که از رهگذر جامعه‎پذیری قابل درک است، چه نهادهای در جامعه‎پذیری مسئولیت‎پذیری نقش اساسی ایفا می‌کنند؟ گفت: مسئولیت‎پذیری به مسئولیت‏پذیری افراد و سازمان‏ها تقسیم می‎شود. این دوگونه مسئولیت‏پذیری نهادهای مختلفی را به دنبال خود می‎آورد.

وی افزود: در مورد مسئولیت‏پذیری افراد ما مسئولیت‎پذیری را یک الگوی رفتاری تعریف می‎کنیم که آن را الگوی رفتار اخلاقی می‎نامیم. یعنی مسئولیت‎پذیری صرفاً یک رفتار نیست بلکه یک سبک رفتاری است که به صورت یک ملکه نفسانی در فرد در می‏‎آید. فرد باید به نحو رفتار پایداری همیشه در خود این ملکه نفسانی را نشان دهد.

مدیر گروه اخلاق حرفه‏ای دانشگاه تهران تصریح کرد: آن وقت برای اینکه در افراد چنین ملکه‏ای پیدا شود و سبک رفتاری آنها سبک رفتار مسئولیت‏پذیر بشود تمام متغیرهایی که در رفتار فرد موثر هستند را باید بر شمرد. در درجه اول خانواده و الگوی رفتار پدر و مادر با خود و با همدیگر در مسئولیت‎پذیری مؤثر است.

این محقق و پژوهشگر فلسفه اخلاق اظهارداشت: یعنی اگر فردی در خانواده‏ای تربیت شود که پدر و مادر در نسبت با خودش مسئولیت‏پذیر باشد و در نسبت به همسر و فرزندانشان هم مسئولیت‏پذیر باشد فرزندان از طریق آموزشهای غیر رسمی مسئولیت‏پذیر بار می‏آیند. بنابراین اولین متغیر سبک رفتاری حاکم بر خانواده یا مسئولیت‏پذیری پدرو مادر است.

قراملکی ادامه داد: عنصر دوم، نهاد مدرسه است. اگر مدرسه‏ای در عمل و نه در آموزشهای مستقیم مسئولیت‏پذیری خودش را در قبال دانش‏آموزان و معلمانش نشان بدهد دانش‏آموزان مسئولیت‏پذیرری را یاد خواهند گرفت. تأکیدم هم بر فراگیری از طریق آموزشهای غیر مستقیم و غیر رسمی است. زیرا مسئولیت‏پذیری از طریق آموزشهای رسمی و مستقیم کمتر نهادینه می‎شود. به همین دلیل به سبک‎های رفتاری‎ای که در محیط دانش‎آموزان می‎گذرد باید توجه بیشتری کرد.

وی افزود: بعد از محیط مدرسه، رسانه‏ها نقش عمده‏ای در مسئولیت‏پذیری افراد دارند. امروزه افراد بخش بزرگی از وقت خود را پای رسانه‏ها می‎گذارند و از رسانه‏ها بسیار متأثر هستند. اگر رسانه‏ای خود مسئولیت‎پذیری را در سازمان خودش به نمایش بگذارد و در عین حال مسئولیت‏پذیری را در برنامه‏های مختلف خود بتواند ترویج کند در این راه مؤثر است.

مدیر گروه اخلاق حرفه‏ای دانشگاه تهران یادآورشد: بعد از رسانه‏ها باید از محافلی که فضای آموزش دینی در آنها حاکم است مانند مساجد و منابر یاد کرد. تمام جاهایی که افراد در آنجا یک تعالیم مذهبی را فرا می‎گیرند می‎توانند مسئولیت‏پذیری افراد را بیشتر کند.

قراملکی عنوان کرد: بعد از اینها می‏توان از سازمان‏های قانون‏گذار سخن گفت. سازمانهای قانونگذار نقش مهمی در ارتقای سطح مسئولیت‏پذیری افراد دارند. البته مسئولیت‏پذیری افراد کمتر با قانون و آموزشهای رسمی و مستقیم نهادینه می‏شود بلکه مسئولیت‏پذیری افراد با الگوی رفتاری مناسب تقویت شده و صورت بهینه به خود می‎گیرد.

وی درمورد مسئولیت‏پذیری سازمانها هم گفت: مسئولیت‏پذیری سازمانها به دست رهبران و مدیران استراتژیک سازمانها صورت می‏گیرد. آنها وظایف بسیار جدی در نهادینه کردن مسئولیت‏پذیری سازمانهایشان دارند. امروزه سازمانها نوعی شهروند محسوب می‎شوند و بر مسئولیت‏های اجتماعی سنگین سازمانها تأکید می‏شود. نمی‏شود به یک جامعه پذیری رسید درحالتی که سازمانهایی که در آن جامعه چه در محیط کسب و کار و چه در محیط‏های دیگر مشغول هستند مسئولیت‏گریز باشند.

این نویسنده و مترجم درپایان بیان کرد: مسئولیت‏پذیری سازمانها در جامعه پذیری نقش مهمی دارد. مدیران استراتژیک سازمانها در درجه اول و مدیران نهادهای بازرسی و ارزیابی و نظارت دردرجه دوم در مسئولیت‏پذیری سازمانها باید کامل عمل کنند و مسئولیت‏پذیری را از سازمانهایشان بطلبند. البته نهادهای قانون‏گذاری در مسئولیت‏پذیری سازمانها بسیار مؤثرند. اگر قوانینی وضع نشود که مانع مسئولیت‎گریزی سازمانها نشود آنوقت سازمانهای اخلاقی نمی‏توانند در محیط‏های رقابتی رشد کنند. زیرا در محیط‏های کسب و کار تاحد زیادی رقابت حاکم است.