پیام‌نما

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا * * * * قطعاً کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، به زودی [خدای] رحمان برای آنان [در دل ها] محبتی قرار خواهد داد. * * مؤمنى را كه هست نيكوكار / بهر او مهر مى‌دهد دادار

۱۲ شهریور ۱۳۹۱، ۹:۴۰

بزرگان تمدن ایرانی-اسلامی-1/

ابوریحان بیرونی؛ اولین دانشمندی که محیط زمین را حساب کرد

ابوریحان بیرونی؛ اولین دانشمندی که محیط زمین را حساب کرد

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: ابوریحان بیرونی دانشمند جامع الاطراف و از افتخارات تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران است که منزلت وی برای عامه مردم حتی افراد تحصیلکرده، ناشناخته مانده است. وی بر مذهب شیعه بود یا دست کم گرایش شیعی داشته است ولی مردی آزاد اندیش و عاری از تعصب بوده است.

ابوریحان محمدبن احمد بیرونی درسال 362 ه.ق در شهر باستانی کاثِ خوارزم به دنیا آمد و در تاریخ نامعلومی پس از 440 ه.ق فوت کرد.

دانشمند جامع الاطراف و محقق و صاحب ابداعات و ابتکارات ارزشمند در حوزه‏های گوناگون علمی و فرهنگی و هم‎ردیف با بزرگانی چون شیخ الرئیس و خواجه نصیرالدین طوسی است. این دانشمندعالیقدر از افتخارات تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران است که منزلت وی برای عامه مردم حتی افراد تحصیلکرده، ناشناخته است.

 با توجه به سبب اهمیت علم و دانش‏اندوزی در اسلام، حضور علما و دانشمندان در دربار امرا و سلاطین موجب زینت و فخر پادشاهان بوده است. از اینرو محمود غزنوی فرستادگانی به دربار مأمون آخرین فرمانروای خاندان مأمونیان در خوارزم که شوهر خواهر سلطان محمود غزنوی بود فرستاد تا دانشمندانی به دربار وی بیاورند.

در پی این ماجرا، ابن سینا به غرب گریخت و به دربار زیاریان و سپس آل بویه پناه برد. بوسهل مسیحی در صحرای خوارزم فوت کرد ابو نصر منصوربن عراق ریاضی دان و ابوالخیر خمار پزشک و ابوریحان به غزنین رفتند.
 
از ویژگی‎های برجسته ابوریحان تکیه بر تحقیق و تجربه در علوم طبیعی است. از اولین کسانی است که محیط زمین را به درستی حساب کرده و با دیدگاه ابوسعید سجزی مبنی بر حرکت وضعی زمین موافق بود. این نظریه را با ساخت اسطرلاب زورقی ثابت کرده بود به همین روی در نظریه بطلمیوس تردیدی جدی وارد کرد. همچنین بیرونی در تعیین وضع مخصوص اجسام، حتی جیوه از پیشگامان بوده است.
 
تمایل ابوریحان به تشیع در کتاب "آثارالباقیه عن القرون الخالیه "که پیش از حضور در دربار متعصب غزنوی نوشته، مشهود است. دلبستگی او به تشیع به ویژه هنگام شرح واقعه غدیر و عاشورا و مباهله بیش از پیش آشکار می‎شود و در عین حال در جایی اوقات نماز را به نقل از خلیفه دوم و امام جعفر صادق هر دو می‏آورد. در جای دیگر به نوعی از معتزله دفاع می‎کند. با وجود این، نمی‏توان به ارادت وی به امیرالمؤمنین و اهل بیت شک کرد. شاید دوگانه سخن گفتن او از تشیع و تسنن نوعی تقیه برای مصون ماندن از تعرض غزنویان متعصب بوده است. همچنین به سبب عقل گرایی و اهمیت تعقل در مسائل اعتقادی و علمی، از معتزله در برابر اشاعره دفاع کرده است.

وی فتاوی ائمه سنت مخصوصا شافعی را نیز در موارد لزوم نقل می‏کرد. طایفه معتزله را به مغالطه و سفسطه کاری می‏شناخت و ابوهاشم رئیس آن را که نادانسته برکتاب السماء و العالم ارسطو رد و اعتراض نوشته بود به باد انتقاد و سخریه و فسوس می‏گرفت. با همه این احوال، باز هیج کجا و به هیچ وجه تعصب جاهلانه به خرج نمی‎داد و در مذاهب دیگر به چشم کینه و نفرت و ضجرت نمی‏نگریست. بلکه با ارباب مذاهب، از مسلمان و یهود و نصاری و صائبین و مانویه و بودائیان هند و غیره، خاصه با طبقات علما و دانشمندان ، مجالست و معاشرت و مذاکرات علمی و مذهبی می‎کرد.

بیرونی بر مذهب شیعه بود یا دست کم گرایش شیعی داشته است ولی مردی آزاد اندیش و عاری از تعصب بود. درعوض، سلطان محمود غزنوی در تسنن متعصب بود و در استیصال شیعه و معتزله و اسماعیلیه و قرامطه اهتمام تمام داشت. بدیهی است که در این اوضاع ابوریحان از جان خود بیمناک بود.
کد خبر 1683543

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha