احتمال؛ زکات خردمندی و قبر عیب ها/ عاقل آمیزه ای از تجاهل و احتمال است

زندگي انسان مجموعه اي زشت يا زيبا از انديشه ها، انگيزه ها و اعمال روزانه است و "احتمال" در تصميم گيري ها و قضاوت ها، آيينه خوش بيني و مثبت نگري در مراحل مختلف زندگي است. "احتمال" جلوه اي از وسعت نظر در ارتباطات اجتماعي است كه به آدمي آرامش مي بخشد.

شناخت خود و اطرافيان درباره اینکه به صفت "احتمال" آراسته هستیم كاري آسان است، زيرا مجموعه واژگان و الفاظ روزمره ما آينه اي از خصلت های ما است. کسانی كه با شنیدن و ديدن صحنه ها، حادثه ها و اتفاقات نامطلوب به جاي سوء ظن و نسبت بدي دادن به دیگران با استفاده از واژه هایی چون شايد، ممكن است، احتمال دارد، خدا مي داند، بعيداست و غیر به گونه اي ظريف و لطيف از كنار يكايك اين پديده ها عبور مي كنند نخست عزت و عظمت خود را حفظ كرده اند، سپس عمر عزيز خويش را در امور حقير و سخيف تلف نكرده اند و از اذيت و آزار جسم و جان خود جلوگيري كرده اند.

صاحبان این صفت نیکو با دادن"احتمال" به بزرگ ترين كشف دست يافته اند وآن دگرگون كردن شيوه انديشيدن در زندگي است، زيرا تجربيات بسيار بيانگر اين واقعيت ناب است كه دنيا با انسان معامله متقابل مي كند، اگر بخنديم به ما مي خندد و اگر چين در ابرو اندازيم، او هم چهره در هم مي كشد، هرگاه مهربان و صميمي باشيم در اطراف خود مردمي را مي بينيم كه ما را دوست دارند با ما مهرباني مي كنند و حتي گنجينه دلهاي خود را به رويمان باز مي كند.

پيشوايان ديني ما براي رساندن پيروان خود به مرتبه "مثبت نگري" و "زيبا بيني" كه با قوه حسن نظر يا خوش بيني فراهم مي شود توصيه هاي نوراني مي كنند. پيامبر گرامي اسلام(ص) هديه اي حيات بخش در اين باره به همگان به ويژه پيروان خود ارائه فرمود: همانا من شما را به تقوا و پارسايي توصيه مي كنم و به حسن نظر و خوش بيني نسبت به خويش سفارش مي نمايم.(بحارالا نوار،ج 86 ص 288 )

بي گمان صفت برجسته اي چون احتمال دادن در ناملايمات ارزشي تابناك دارد كه اميرمومنان علي (ع) درباره آن اين گونه مي فرمايد: حمل كردن گفتار و رفتار ديگران به صحت و درستي، به دور از ظن و گمان زشت و نازيبا دليل عقل و خردورزي و نشان فضل و بزرگواري است.

در سخني ديگر كه رهاورد بصيرت و بينش آن حضرت است امام(ع) احتمال را قبر عيب ها (الاحتمال قبرالعيوب) كاستي و زشتي هاي اخلاقي و رفتاري مي شمرد كه باعث پوشش گناهاني همچون غيبت، تهمت، حسد و كينه مي شود. از اين رو انسان عاقل و خردمند آميزه اي از "تغافل" يعني خود را به غفلت زدن و ندانستن و"احتمال" يعني حمل به صحت كردن اعمال اطرافيان است.

امام علی (ع) كليد كارگشاي مديريت و محبوبيت، رفاقت و صميمت را اين گونه بيان مي فرمايد:
- بر شما به صبر و احتمال كه هر كس با اين دو همراه گرديد سختي ها و محنت هاي زندگي براي او سهل و آسان مي شود.
- حلم و بردباري و احتمال در امور زندگي ياري كننده تر از شجاعان و جنگاوران براي من بود.
- با كثرت احتمال انسان هاي حليم و بردبار شناخته مي شوند و فضيلت ها و بزرگواري نمايان مي گردد.
- براي هر چيزي زكات است و زكات خردمندي و بردباري احتمال در كارهاي جاهلان است.
- جلال و عظمت انسان با دو چيز پديدار مي شود احسان و نيكي بسيار و احتمال فراوان در تصميم ها.