به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی رمان «روضه نوح» نوشته حسن محمودی، عصر دوشنبه ۱۷ آذر در قالب مجموعه برنامه «هفت شهر قلم» در فرهنگسرای ارسباران با حضور نویسنده و طلا نژادحسن و محمد حسینی به‌عنوان منتقد برگزار شد.
طلا نژادحسن در این جلسه درباره مولفه‌های زبانی «روضه نوح» سخن گفت و قدرت روایت این اثر را یکی از مولفه‌های مهم تاثیرگذاری‌اش برشمارد.
روایتی بکر از روابط زیرپوستی و رئال دوران جنگ
او در بخشی از سخنان خود در این زمینه اظهار داشت: ۲۷ مهر ماه ۱۳۶۶ کلید خیلی از اتفاقات و حوادث تاریخی است که در جامعه جریان داشته و رمان حول محور آن‌ها دور می‌زند. انگار نمی‌خواهد حتی یک حادثه و یا یک رویکرد زودگذر را از آن روزها جا بگذارد. افراد کلیدی که در روند رمان با احتیاط به آن‌ها پرداخته می‌شود، سرنخ‌ها و کدهای پیش‌بینی شده‌ای هستند که معمای اصلی رمان را به تدریج باز می‌کنند.
وی افزود: راوی‌های متعددی که رمان را روایت می‌کنند، آرام آرام پاساژهایی در بستر زمانی روایت می‌کنند که همراه با بازنمایی رخدادهای اجتماعی و تاریخی لحظه روایت بخش عمده ای از روابط زیر پوستی و رئال دوران جنگ را عینی و ملموس می‌کند.
نژادحسن همچنین گفت: توصیف شرکت آرامان‌گرایانه با صبقه مذهبی در جنگ، جریان زندگی انبوه مردم را در بستر زمانی و مکانی رمان، به شکلی که توالی فرم داستان را از یک حالت پایدار به کمک نیروی زبانی و حرکتی عناصر تشکلی دهنده داستان که عموما بر بستری رئال جریان دارند، به حالتی پایدار به کمک نیروی زبانی و حرکتی عناصر تشکلیل دهنده داستان که عموما بر بستری رئال جریان دارند به حالتی ناپایدار جهت داده و در نهایت به کمک مهندسی مناسب و جایگزینی عناصر مفهومی‌و فیزیکی روایت به برفراری حالتی پایدار نزدیک کرده است.
این نویسنده و ناشر تصریح کرد: تمامی‌عناصر به کمک هم آمده تا با نرمی و آمیزش بخش‌های متوالی داستان که گاه از نظر زمانی به شدت پس و پیش می‌شود، به سوی یک ذهنیت سوق دهند. در این رمان به دلیل تناسب میان توصیف و روایت جا به جایی اصلی در روایت یعنی تبدیل حوادث از عین به ذهن و سپس از ذهن به عین به خوبی صورت می‌گیرد. نوح و لیلا به خوبی زنده و جاندار می‌شوند و خون جاری در رگ رمان به صورت شبکه‌ای حیاتی در دیار نون از زن‌ها گرفته تا جوانان و مردان مسن به هم پیوند می‌دهد.
دفاع و پایداری ستودنی است نه جنگ
همچنین محمد حسینی داستان‌نویس و منتقد نیز در این نشت برای نزدیک شدن به مفهوم و فرم رمان «روضه نوح» مقدمه‌ای درباب ادبیات جنگ به طور کلی پرداخت و ضمن اشاره به رمان «در جبهه غرب خبری نیست» از ضرورت پرداختن ادبیات داستانی به موضوع و حوادث هشت سال جنگ تحمیلی سخن گفت و اشاره‌ای کرد به ادبیات آلمان که پس از هر دو جنگ جهانی به تقطه صفر رسید و از نو خود را با نوشتن درباره جنگ، احیا کرد.
محمد حسینی همچنین یادی از احترام به بازماندگان جنگ‌ها و آسیب دیدگان از جنگ در کشورهای دیگر کرد که هرساله به مناسبت‌های مختلف به آن‌ها نشان‌هایی داده می‌شود و مراسم‌هایی برگزار می‌شود تا همواره یادی بشود از کسانی که در برابر تجاوز و جنگ طلبی‌ها دفاع کردند.
حسینی در بخش دیگری از سخنان خود به مذمت امر جنگ طلبی و تجاوز اشاره به تغییر نام ادبیات با موضوع جنگ به ادبیات دفاع مقدس و ادبیات پایداری اشاره کرد و گفت: کشور ما نیز کشوری جنگ طلب و تجاوزگر نیست و جنگ در آن ستایش نمی‌شود، بلکه این دفاع و پایداری است که تجیل و ستوده می‌شود.
حسینی با این مقدمه به سراغ رمان «روضه نوح» رفت تا آن را در زمره ادبیات پایداری بشمرد و اثر حسن محمودی را تلاشی در جهت بازنمایی و ثبت آن چه در جنگ تحمیلی بر ایران و مردمانش رفت، دانست. حسینی در بخشی دیگر از سخنانش به شیوه داستان پردازی نویسنده اشاره کرد که شیوه ای هزار و یک شبی است و این شیوه را یکی از دغدغه‌های غالب حسن محمودی در کارهای پیشین او دانست.
او با اشاره به راوی در حرکت رمان که هر لحظه از جایی به جای دیگر می‌رود و رمان را مملو از خرده روایت می‌کند اظهار داشت: این ویژگی متاثر ار شرایط پرشتاب جنگ است.
او همچنین متن رمان را دارای ابهام‌هایی دانست که پاسخ آن‌ها در نزد برخی از شخصیت‌های متن رمان محفوظ مانده است، درست مثل جنگ که بسیاری از اسرار آن در سینه برخی از شخصیت‌های درگیر جنگ است.
بخش انتهایی جلسه به پرسش و پاسخ حاضران که خود نویسنده و منتقد بودند، اختصاص داشت. فریبا حاج دایی از نویسندگان و منتقدان حاضر در جلسه رمان «روضه نوح» را با توجه به رمان «در جبهه غرب خبری نیست» و کتاب «حقایقی درباره لیلا دختر ادریس» اثر بهرام بیضایی به صورت کوتاه بازخوانی کرد و ضمن اشاره به تاثیرگذاری و ماندگار «روضه نوح» آن را اثری دانست که شایسته نقد و تحلیل بیشتری است.
نشست خرده روایت‌های محمودی در ذهن مخاطب
نازنین جودت رمان‌نویس و منتقد نیز از دیگر حاضران در این جلسه بود که «روضه نوح» را سندی ماندگار و تاثیرگذار برای نسل‌های بعدی دانست و از نویسنده رمان تشکر کرد که حال و هوای روزهایی را که بر نسل او رفته است، به خوبی در کتابش توصیف و گزارش کرده است.
همچنین در بخشی دیگر از جلسه رامبد خانلری از نامزدان هفتمین دوره جایزه جلال آل‌احمد به اهمیت خرده روایت‌ها در «روضه نوح» اشاره کرد و گفت: «حسن محمودی با زبان سال‌های جنگ و با مختصات همان سال‌ها، جنگ را شخصی می‌کند و آن را به ما می‌شناساند. پدیده‌ای که با اضافه شدن جزییات آنقدر شبیه به تاریخ چند سال پیش این سرزمین می‌شود که ناچار می‌شوم بگویم روضه نوح را بیشتر از دفتر بزرگ دوست دارم. چون نویسنده آن داستان سرایی می‌کند. از داستانی به داستان دیگر می‌لغزد و چه قدر خوب این کار می‌کند. خوب به نشان تک‌تک خرده روایت‌هایی که هنوز بعد از تمام شدن کتاب در خاطرم مانده‌اند. لاستیک توی خرابه، درخت انجیر توی حیاط، پاک کنی که به تخم چشم نوح خورده و... کتاب را که باز کردم به این جمله برخوردم: امروز دوباره کسی را آوردند که سر نداشت. با خودم گفتم ای کاش همه کتاب به همین اندازه نفسگیر باشد. بود روضه نوح همین قدر نفسگیر بود با این تفاوت که در ین جمله کلمه‌ها نیمی از بار تهاجمی جمله را به دوش می‌کشند اما کلمات داستان روضه نوح نرم و صمیمی هستند. نفسگیر آن چیزی است که تاثیر این کلمه‌ها در ذهن مخاطب به جا می‌گذارد.
خانلزی همچنین گفت: تکنیک کلی که بر کار سوار است با این تفاوت اصلی که محمودی به جای آن که حواسش را به گشتارهای داستانی بدهد و همه توانش را صرف پاساژهای میان شخصیت‌هاب داستانی بکند، به خرده روایت‌هایش پرداخته، حواسش را داده به مسیر کلی روایت به زبان ساده‌تر از رمان‌های تکنیک زده.»
محمد مهدی شهیری از دیگر حاضران در جلسه به بهره‌گیری از فرم روضه در رمان حسن محمودی اشاره کرد و تعداد شخصیت‌ها و خرده روایت‌ها را ناشی از همین فرم دانست.
یادی از شهید احمد کاظمی
در پایان جلسه حسن محمودی در بخشی از پاسخ‌هایش به پرسش‌های مطرح شده، رمان «روضه نوح» را تلاشی برای ثبت و ضبط یکی از مقاطع مهم تاریخ معاصر ایران دانست که خود آن دوره را تجربه کرده است و احساس می‌کند درکنار ثبت خاطرات و فرهنگ شفاهی باید ادبیات داستانی نیز به میدان بیاید تا حس و حال دوره جنگ را برای نسل‌های بعدی به یادگار بگذارند.
این نویسنده در بخشی دیگر از سخنانش درباره «دیار نون» اشاره به شخصیت حاج احمد کرد که یادی از شهید احمد کاظمی است و گفت: «همواره یکی از آروزهایم این بوده است که رمانی در خور شخصیت حاج احمد کاظمی‌سردار جاودان دیار نون بنویسم. البته در روضه نوح به صورت کوتاه یادی از این قهرمان زندگی ام کرده ام.»
نویسنده «روضه نوح» همچنین اشاره به بازتاب‌ها و بازخودهای متفاوت نسبت به رمانش کرد و بر این نکته تاکید کرد که وقایع تاریخ معاصر ایران به ویژه جنگ تحملیی و دفاع مقدس مردم ایران می‌تواند جانی دوباره به ادبیات داستانی ما بدهد و باید با سعه صدر اجازه ورود به نویسندگان را برای نوشتن از روزگار خودشان بدهیم تا مردمی بی‌شناسنامه و جعلی نباشیم و بتوانیم به درستی و از سر صداقت تاریخ پر از فراز و نشیب مان را از زوایه داستان بازگو و ثبت کنیم.
نظر شما